Урысей Федерацэм и егъэджэныгъэ IэнатIэм иджырей лъэхъэнэм зэхъуэкIыныгъэ инхэр щокIуэкI. 2I-нэ лIэщIыгъуэм и школакIуэри куэдкIэ къыщхьэщокI блэкIа лъэхъэнэм и еджакIуэм. А псори къыщыгъэлъэгъуащ «Егъэджэныгъэм и хабзэхэр» къэрал дэфтэрым. Абы зэрыщыжыIамкIэ, егъэджэныгъэ IуэхущIапIэхэм автономие иратащ, абы щызэфIах егъэджэныгъэ-гъэсэныгъэ, щIэныгъэ, финанс, экономикэ Iуэхугъуэхэм, абыхэм епха мардэхэм, методикэ Iэмалхэм, технологиехэм ятеухуа хуитыныгъэхэр зэраIэм и щыхьэту. А Iуэхугъуэхэм япкъ иткIэ, егъэджэныгъэм къыхыхьащ тхылъыщIэхэр, пособиещIэхэр, технологие пэрытхэр.
Апхуэдэ щытыкIэм ит школым и пашэр щытын хуейщ IуэхущIапIэм щекIуэкI лэжьыгъэфI псоми я зэхэублакIуэу, жэрдэмщIакIуэу, ехъулIэныгъэ къызыдэкIуэну щIэм и телъхьэу. АтIэми сыт хуэдэу зэрыщытын хуейр иджырей школ унафэщIыр: егъэджакIуэ Iэзэу хьэмэрэ лэжьыгъэм и къызэгъэпэщакIуэ IэкIуэлъакIуэу? Псом хуэмыдэу мы зэманым: ЕгъэджакIуэмрэ унэтIакIуэмрэ я илъэсым.
Сэ сызэригугъэмкIэ, иджырей курыт школым и унафэр IэщIэлъын хуейщ лэжьыгъэм и къызэгъэпэщакIуэ IэкIуэлъакIуэм. Абы хэлъыпхъэ хьэл-щэнхэм я нэхъыщхьэщ зыпэрыт къалэным хищIыкIыныр, цIыху хэтыкIэ дахэ иIэныр, и нэIэм щIэт гупым хуэнабдзэгубдзаплъэныр, унафэ пыухыкIахэр къэщтэным тегушхуэныр, лэжьыгъэм творческэ бгъэдыхьэкIэ хуиIэныр. АдэкIи пыпщэ хъунущ а хьэлхэм, ауэ, къызэрыслъытэмкIэ, псом нэхърэ нэхъыщхьэр егъэджэныгъэ-гъэсэныгъэ лэжьыгъэфI къезыхьэлIэн гуп зэщIэбгъэуIуэнырщ. Сабийм дэлажьэр, епсалъэр, абы и хьэл-щэныр зыубзыхур егъэджакIуэрауэ щыщыткIэ, унафэщIым IэщIагъэлIым дзыхь хуищIын, апхуэдэуи хуитыныгъэ иритын хуейщ и пщэрылъ къалэнхэр къызыхуэтыншэу зэфIихынымкIэ.
Школым сызэрыщылажьэрэ блэкIа илъэс 40-м нэсым къриубыдэу егъэджакIуэфI куэдым сарихьэлIащ, ноби садолажьэ. Си насып къикIри, егъэджэныгъэм сыщыхыхьа дыдэм и нэIэм сыщIэтащ щIыпIэ IэнатIэм и зэфIэувэныгъэм, зыужьыныгъэм зи гъащIэ псор тыхь хуэзыщIа, СССР-м цIыхубэр егъэджэнымкIэ и отличник, РСФСР-м щIыхь зиIэ и егъэджакIуэ Шыд Хьэзрит Къасбот и къуэм. ЕгъэджакIуэ Iэзэ, лэжьыгъэм и къызэгъэпэщакIуэ хьэлэмэт Хьэзрит илъэс куэдкIэ хьэлэлу игъэзэщIащ школым и унафэщI къалэныр. Зэчиишхуэ зыбгъэдэлъа а цIыху щыпкъэр, зи зэфIэкI лъагэмкIэ адрейхэм къахэщхьэхукI IэщIагъэлIыр илъэс 65-м нэскIэ щылэжьащ егъэджэныгъэ-гъэсэныгъэ IэнатIэм. А лъэхъэнэм къриубыдэу ар щытащ тхыдэмкIэ егъэджакIуэу, школым и унафэщIым и къуэдзэу, школ унафэщIу, Аруан районым егъэджэныгъэмкIэ и IэнатIэм и пашэу. Сыт хуэдэ къалэн пщэрылъ къыщамыщIами, Шыдым ар ирихьэкIащ и гуи, и пси хилъхьэу.
И нэIэ зытет дэтхэнэ лэжьакIуэми хуэнабдзэгубдзаплъэт нэхъыжьыфIыр. БлигъэкIынутэкъым уи зы ехъулIэныгъэ цIыкIуи, ар дерс тыкIэм епхами, сабийхэм уазэрепсалъэм ехьэлIами. Апхуэдэ Iуэху бгъэдыхьэкIэм егъэджакIуэ ныбжьыщIэхэр Iуэхум нэхъри дытригъэгушхуэрт, сыт хуэдэ къэпщытэныгъэми дыхуэхьэзыру дигъасэрт. А псори зыхэзыщIэ егъэджакIуэхэри ди нэIэм щIэт ныбжьыщIэхэри дыхущIэкъурт Хьэзрит къызэрытщыгугъым нэхърэ нэхъыфIыж дыхъуным. Школым щекIуэкI егъэджэныгъэ лэжьыгъэм къыдэкIуэу, Шыдым гулъытэшхуэ хуищIырт спортым, физкультурэм. Ар хуабжьу иригушхуэрт ди еджакIуэхэм абыкIэ къахь текIуэныгъэхэм.
А нэхъыжьыфIым хуэдэу ди школым и зэфIэувэныгъэм и гуащIэ ин хэзылъхьахэм ящыщщ КъБР-м егъэджэныгъэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ Чэт Светланэ Малил и пхъур. Ар илъэс куэдкIэ лэжьащ школ унафэщIым егъэджэныгъэ-гъэсэныгъэ лэжьыгъэмкIэ и къуэдзэу, иужькIэ школым и пашэуи щытащ.
Апхуэдэ унафэщI щыпкъэхэм зэтрагъэува лэжьыгъэр адэкIэ згъэкIуэтэну, нэхъри езгъэфIэкIуэну пщэрылъ къыщысщащIым, сэ, дауи, жэуаплыныгъэ ин зыхэсщIащ. Шыдымрэ Чэтымрэ я тетыгъуэм еджапIэм зыIэригъэхьа ехъулIэныгъэхэм уахуэфащэу, абыхэм уадэхъуу зэрыщытыпхъэм къыдэкIуэу, ахэр гъэбэгъуэнри си къалэн нэхъыщхьэхэм ящыщт. «Егъэджэныгъэм и фIагъыр зэлъытар школым щылажьэ егъэджакIуэм бгъэдэлъ Iэзагъырщ», - жиIэгъащ Барбер Майкл, Инджылызым и иджырей егъэджэныгъэ IэнатIэм и лъабжьэр зыгъэтIылъа профессор цIэрыIуэм. А лъэныкъуэмкIэ уеплъмэ, ди школым, ди гуапэ зэрыхъущи, щолажьэ щIэныгъэ куурэ зэфIэкI лъагэрэ зыбгъэдэлъ IэщIагъэлIхэр. Ди егъэджакIуэ 80-м ящыщу 70-м я IэщIагъэмкIэ щIэныгъэ нэхъыщхьэ ябгъэдэлъщ. Гуп зэрыIыгъыр зэгурыIуэу, зэдэууэ хуолажьэ къалэн нэхъыщхьэм: щIэныгъэ куурэ гъэсэныгъэ екIурэ зиIэ щIэблэ щIыпIэм къитэджэным.
Ди школыр тIэунейрэ хъуащ «Урысейм и курыт школ нэхъыфIи I00» къэралпсо зэпеуэм и лауреат. Апхуэдэ ехъулIэныгъэхэм ящыщщ Математикэр егъэджынымкIэ Москва щыIэ центрым, УФ-м Егъэджэныгъэмрэ щIэныгъэмкIэ и министерствэм къыдиIыгъыу, ирагъэкIуэкIауэ щыта зэхьэзэхуэм нэхъыфIу къалъытахэр зратха «Топ 200» дэфтэрым дызэрихуари. Ди республикэм щылажьэ курыт школхэм ящыщу щы къудейщ а зэпеуэм зи цIэр фIыкIэ къыщраIуар. ЖыпIэнурамэ, апхуэдэ зэпеуэ куэдым хэтщ ди егъэджакIуэхэри ди еджакIуэ цIыкIухэри, текIуэныгъэ зэмылIэужьыгъуэхэр къахьу, школым и цIэр фIыкIэ ягъэIуу. Абыхэм ящыщщ ди еджакIуэхэр къэрал къэпщытэныгъэхэм зэрапэлъэщ щIыкIэр, ЕГЭ-мкIэ, ГИА-мкIэ къахьыф балл лъагэхэр.
ЛъэхъэнэщIэм къытхуигъэув къалэныщIэхэм хуэкIуэ Iэмалхэр ныбжьыщIэхэм егъэгъуэтыным хуэгъэсауэ, ди курыт еджапIэм зэгъэпэщыжыныгъэ-ухуэныгъэ лэжьыгъэшхуэхэр щрагъэкIуэкI нэгъабэ лъандэрэ. А къэрал гулъытэр зыхэтщIэу, егъэджэныгъэм къыхыхьэ мардэщIэхэр шэщIауэ лэжьыгъэм къыщыгъэсэбэпыным, апхуэдэурэ щIэныгъэфI зыбгъэдэлъ, къызыхэкIа лъэпкъым хуэфащэ щIэблэфI зэрыдгъэсэным дыхущIэкъуу, ехъулIэныгъэфIхэри зыIэрыдгъэхьэу хьэлэлу дызэдолажьэ гупыр. 2023 - 2024 гъэ еджэгъуэщIэри апхуэдэу мардэ лъагэхэм дытету етхьэкIыну ди мурадщ.
