ЩIыналъэм и махуэшхуэм ирихьэлIэу

Къэбэрдей-Балъкъэрым хыхьэ Лэскэн щIыналъэм къызэрызэрагъэпэщрэ мы махуэхэм илъэс 20 ирокъу. Абы ирихьэлIэу Налшык къалэм дэт, Котляровхэ Викторрэ Мариерэ я тхылъ тедзапIэм теплъэ дахэ зиIэ сурэт зэужь фафIэшхуэр, «Лэскэну си щIыналъэ дахэ!» фIэщыгъэр зиIэр иджыблагъэ къыщыдэкIащ.

Тхылъым и фIэщыгъэм къызэрыхэщщи, ар Лэскэн щIыналъэм къикIуа тхыдэ гъуэгуанэмрэ къызэринэкIа илъэс 20-м къриубыдэу зригъэгъуэта ехъулIэныгъэхэмрэ ятеухащ. Сурэт зэужьым къызэщIиубыдащ Лэскэн щIыналъэм ит IуэхущIапIэхэмрэ къулыкъущIапIэхэмрэ я къекIуэкIыкIар, абыхэм я теплъэм зэрызихъуэжар, къыщыунэхуагъащIэм елъытауэ, иджырей зэманым ягъуэта зэхъуэкIыныгъэхэр. Ауэ тхылъым курых хуэхъуари, тегъэщIапIэ ищIри цIыхухэращ - ахэр Лэскэн щIыналъэм и тхыдэр къэзыгъэщIыр, абы и зыужьыныгъэм телажьэр.

Тхылъым пэублэ папщIэу къыщыкIуащ КъБР-м и Iэтащхьэ КIуэкIуэ Казбек и фIэхъус псалъэр. «Лэскэн щIыналъэр къызэрызэрагъэпэщрэ куэд мыщIами, къэрал IуэхущIапIэхэмрэ къулыкъущIапIэхэмрэ я лэжьыгъэр къанэ щымыIэу нэсу щызэтеублащ, цIыхубэм и гъащIэр тынш ящыщIыным хуэунэтIауи мэлажьэ. Къэбэрдей-Балъкъэрым щIыналъэхэм я унагъуэм Лэскэныр къахэгъэувэжыныр и зэманым акъыл хэлъу зэгупсыса Iуэхугъуэщ. Нобэ ди нэгу щIокI апхуэдэ жэрдэмыр жыжьэ плъэ, хэгъэгум и экономикэ зыужьыныгъэм пэджэж гукъэкIыу зэрыщытар. Лэскэн щIыналъэри, абы щыпсэу и цIыхухэри ефIэкIуэну, зэманым уардэу дэбакъуэу щыIэныгъэм зыдиузэщIыну сохъуэхъу!» - щыжеIэ фIэхъус псалъэм хэгъэгу тхьэмадэм.

«Дрогушхуэ ди тхыдэм, доухуэ нобэр, дыпоплъэ къэкIуэнум» - аращ Лэскэн щIыналъэм щIыпIэ унафэр щызехьэнымкIэ и IуэхущIапIэм и унафэщI Инжыжокъуэ Сэфарбий и тхыгъэм фIищар. Сурэт зэужьыр щIызэхагъэува гуращэ нэхъыщхьэм пэджэ а псалъэхэр я щыхьэту тхыгъэм щызэкIэлъыгъэкIуащ илъэс Лэскэн щIыналъэм къикIуа илъэс 20 гъуэгуанэр. ЩIыналъэр къызэрагъэпэщын хуей щIэхъуа щхьэусыгъуэхэр, абы ублапIэ хуэхъуа Iуэхугъуэхэр, къуажэ унафэр щызэрахьэ щIыпIэхэмрэ къулыкъущIапIэхэмрэ я зэфIэувэкIэ хъуар къыщыIуэтащ тхыгъэм. Мыхьэнэшхуэ иIэщ Лэскэн щIыналъэм и гимнымрэ гербымрэ зэрызэхагъэувам ехьэлIауэ унафэщI къихь щыхьэтыгъэхэми – ахэр, шэч хэмылъу, щIалэгъуалэм дежкIэ тхыдэщ, щIэгушхуэн щапхъэщ.

«Си къуажэ - зыми хуэзмыгъадэ си лъахэ» Iыхьэм Лэскэн щIыналъэм хиубыдэ къуажэхэм я тхыдэ кIэщIыр къыщыкIуащ. Апхуэдэу Анзорей, Арщыдан, Урыху (Къугъуэлъкъуей), Хьэтуей, Ерокъуэ, Ташла-Тала, Лэскэн ЕтIуанэ (Аслъэмырзей), Лэскэн Ипщэ, Уэзрэдж къуажэхэм ятеухуа тхыгъэхэм щытопсэлъыхь лэжьыгъэрэ гуащIэдэкIкIэ жылэм ехъулIэныгъэ зэмылIэужьыгъуэхэр къахуэзыхьа цIыху пажэхэм. Тхыгъэхэр зытепсэлъыхыьр нэгум къыщIагъэувэу зэужьым сурэт 300-м щIигъу ихуащ. ГъащIэм и IэнатIэ зэмылIэужьыгъуэхэм зи фIагъ языгъэкIыу лъэужь къэзыгъэна дэтхэнэ зыми и фэеплъщ ахэр.

Сурэт зэужьыр зэхэзыгъэувахэм - Инжыжокъуэ Сэфарбийрэ журналист Сэбаншы Залинэрэ - Iэмал зэраIэкIэ Лэскэн щIыналъэм и тхыдэм лъэужь къыхэзына, и ехъулIэныгъэхэмкIэ жыжьэ къыщацIыхуа я зы лъахэгъу къамыгъанэу къызэщIакъуащ. Абыхэм я къекIуэкIыкIар, къагъэна Iуэхугъуэ нэхъ ин дыдэхэм ехьэлIа хъыбархэр къыщыбгъуэтынущ «Тхыдэм и шыбзэм щIигъэкI цIэхэр», «Абыхэм щIыналъэр ирогушхуэ», «ЩIыналъэм и цIыху пажэхэр», «ЗыузэщI. ХущIэкъу. ТекIуэ» фIэщыгъэ хьэлэмэтхэр зиIэ Iыхьэхэм.

Лэскэн щIыналъэр и мызакъуэу, зэры-Къэбэрдей-Балъкъэру, уеблэмэ зэрыадыгэ дунейуэ ирогушхуэ щIым елэжьыныр IэнатIэ зыхуэзыщIыжа, Социалист Лэжьыгъэм и ЛIыхъужь цIэ лъапIэр зыфIаща Iэрэмысэ Ахьмэдрэ Тэрчокъуэ Къамбулэтрэ, щIэныгъэлI гъуэзэджэу Къумахуэ Мурадин, Мухьэдин, Башир сымэ, бзэщIэныгъэлI цIэрыIуэу Шагъыр Iэмин, нэгъуэщIхэми.

«Литературэр, щэнхабзэр, гъуазджэр» Iыхьэм ущрихьэлIэнущ Налохэ Ахьмэдхъанрэ Заурбийрэ, Шортэн Аскэрбий, Къуныжь Алим, Атэлыкъ Быцэ, Сосмакъ Валентинэ, Ацкъан Руслан, Балъкъэр Брэ, Жылэтеж Сэлэдин, Къагъырмэс Борис, СэвкIуий Хьэмид, Шортэн Даниткэ, Ерчэн Леонид сымэ ятеухуа очерк кIэщIхэм. Апхуэдиз цIыхум лъэпкъ псэкупсэ гъащIэм хуащIа хэлъхьэныгъэр къыпхуэмылъытэну инщ. Лэскэн щIыналъэм щыпсэу дэтхэнэми дежкIэ абыхэм я гъащIэр нэгъэсауэ щапхъэщ, цIыхур дунейм тетын зэрыхуейр зыхыуэзыгъащIэ гъащIэ дерсщ.

Тхылъыр фIыгъуэшхуэщ. Котляровхэ Викторрэ Мариерэ я тхылъ тедзапIэм къыщыщIэкI тхылъхэр зытепсэлъыхь лъахэм и уэрэд кърашым ещхьщ, абы къыхэIукI фIылъагъуныгъэмрэ гурыщIэ къабзэмрэ я пшыналъэм гур апхуэдизкIэ щыз ещIри. Тхылъым цIыхум къыхузэIуих дунейм фIэщхъуныгъэ хэмылъмэ, уигури уи псэри щыбгъэтIылъу къыпхуиIуатэм зыдебгъэхьэхыну укъыхуримыджэмэ, абы телъ хьэкъыр игъэзэщIауэ къэплъытэ хъунукъым. Дунейм къытехьа тхылъыщIэм Къэбэрдей-Балъкъэрым, Лэскэн щIыналъэм щыпсэу лъэпкъхэм я тхыдэм, щэнхабзэм, дуней лъагъукIэм хэлъ гуащIэшхуэм удрагъэхьэх, Кавказым и дуней дахэм и зы къуапэу щыт Къэбэрдей-Балъкъэрым урагъэхъуапсэ. Хьэлэмэтращи, тхылъым и гъэщIэрэщIэкIэр а дахагъэм къыдэфэ хуэдэу къыпфIощI, узэджэр апхуэдизкIэ гум нахьэсу, псэм дыхьэу щытщи.

Гуапэщ икIи гухэхъуэщ ущалъхуа щIыналъэм апхуэдиз дахэр хуагъэшу тхылъ купщIафIэ дунейм къытехьауэ плъагъуныр. И бжыгъэкIэ мащIэми, къыдэкIа тхылъым хъумапIэхэмрэ уней гъэтIылъыгъэхэмрэ хуэфащэ увыпIэ зэрыщигъуэтынум, дахагъэмрэ ехъулъэныгъэмрэ къыщIыпащэн щхьэусыгъуэхэр щIэблэм абы къызэрыхихынум шэч къытетхьэркъым.

ШУРДЫМ Динэ.