Ахъмэт Амир: Псоми я лъабжьэр гъэсэныгъэрщ

Спортым зыхуэзыгъасэхэм я бжыгъэм къахэхъуэ зэпытщ иужьрей илъэсхэм, дэнэ щIы­пIэкIи клубхэр, секцэхэр къы­щызэIуах. Адэ-анэ нэхъыбэм къагурыIуэ хъуащ сабийр уэрамым зыщыIууэнкIэ хъуну ­мыхъумыщIагъэхэм пэIэщIэ щIы­нымкIэ спортым иIэ мы­хьэнэр зыхуэдизыр. Нобэ упщIэ зыбжанэкIэ зыхуэзгъэзащ Кэнжэ къуажэм дэт «Пять колец» спортакадемием и унафэщI, УФ-м щIыхь зиIэ и тренер, Налшык къалэ округым щIыпIэ само­управленэмкIэ и Советым и ­депутат Ахъмэт Амир. 

- Амир, иужьрей илъэсхэм тхэквондом, Олимп джэгухэм хыхьэ спорт лIэужьыгъуэм (ВТФ-м), республикэм зыщиужь, абы зыхуэзыгъасэхэм я бжыгъэм хэхъуэ зэпытщ. Абы кърикIуэу нобэ сыт хуэдэ ехъу­лIэныгъэхэр фиIэ, сытхэм фагъэгуфIэрэ?
- Республикэм и закъуэ мыхъуу, ди къэралми, дуней псоми нобэ дызыпэрыт спорт лIэужьыгъуэм - тхэквондом - зыщеужь, зыхуэ­зыгъасэхэми фIыуэ къахохъуэ. Абы къыхэкIкIэ, дэри нобэрей зэманым дыкъы­кIэ­рымыхуу, къытхуигъэув къалэнхэм дазэ­ры­пэлъэщыным яужь диту долажьэ. Ди деж ­къе­кIуалIэ ныбжьыщIэхэр иджырей спорт пэшхэмкIэ, программэхэмкIэ къы­зэгъэпэщащ, мардэщIэхэм тету догъасэ, зэхьэзэхуэхэм хыдогъэт. Апхуэдэ Iуэху бгъэдыхьэкIэм кърикIуэу, ­дэ нобэ зэтедгъэува спорт систе­-мэм и Iэужьу, дызыгъэгушхуэ, ди лъэр жан зыщI ехъулIэныгъэхэр диIэщ. 
Ауэ ар псори зэуэ зэтеувакъым. Япэу щIэзыдза спортсменхэр ­нэхъ гугъу ехьащ, щапхъэ, зыдэплъеин зэрамыIэм, я егу­гъуныгъэм къыпэкIуэну Iуэху­гъуэ­хэм зэрыщымыгъуазэм къы­хэкIыу. Ауэ иужькIэ, ищхьэкIэ жыхуэсIа спорт системэр зэтедгъэува нэужь, ди лэжьыгъэм дигъэгуфIэн щIидзащ.
Ди ехъулIэныгъэхэм ящыщу къыхэзгъэщыну сыхуейт, псалъэм папщIэ, Урысей Федерацэм цIыхухъу балигъхэм я деж чемпион щыхъуа Багъ Идар. Абы и ныбжьыр илъэс 18 хъууэ аращ, атIэми хузэфIэкIащ къэралым и спортсмен нэхъыфIхэм хыхьэну. Ар дызэрыгушхуэ Iуэхугъуэщ.
Абы нэмыщI, Олимп джэгухэм къызэрыхах зэхьэзэхуэу Париж щекIуэкIа «Гран-при»-м хэтащ Бекъул Миланэ. А пщащэ цIыкIури илъэс 17 къудейщ зэрыхъур, ауэ хузэфIэкIащ дуней псом закъыщригъэцIыхун, спорт утыкушхуэхэм щытекIуэн. 
МыдэкIэ, нэхъыщIэхэм я гугъу тщIымэ, сыхуейт къыхэзгъэщыну Къэзанш Къасболэт иджыблагъэ зригъэгъуэта ехъулIэныгъэр. Куэдым зэращIэщи, мы махуэхэм Босниемрэ Герцеговинэмрэ я къалащхьэ Сараевэ кадетхэм (илъэс 12 - 14 хъухэм) я дунейпсо зэхьэзэхуэ щекIуэкIащ. Абы ещанэ увыпIэр къыщихьын хузэфIэкIащ Къасболэт. Абы кIуэн папщIэ ди щIалэм Урысей­псо зэхьэзэхуэр къихьащ.
Къэзаншми абы и ныбжьхэми, нэхъ цIыкIужхэми я Iуэхухэр, зэрыжаIэу, махуэ къэс нэхъ тынш хъууэрэ макIуэ. Сыт щхьэкIэ жыпIэмэ, мис, а спорт системэ зэтедухуам сыт и лъэныкъуэкIи лэжьэн щIидзащ. Абы щыщщ, зыр адрейм дэплъейуэ, щапхъэ хуэхъуу къызэрекIуэкIыр. ИпэкIэ къыщыппэплъэр, узыхуэкIуэнур щумыщIэм дэтхэнэ зым дежкIи хьэлъэщ.
Ди нэIэ зытет ныбжьыщIэхэм дагъэгуфIэ зэпытщ. Дыщогугъ ахэр спортым и лъагапIэхэм нэсыну. Апхуэдэ зэфIэкIхэр зэраIэр абыхэм ядыдолъагъури аращ, апхуэдэу щIыжысIэр. 
Иджыпсту дызэрыт зэманыр тыншкъым; ди къэралыр лъэныкъуэ ирагъэзын мурадкIэ дуней псор къыпэщIэуващ. А зэныкъуэкъур къалъоIэс ди спортсменхэми. Ахэр зэрыдакъузэным яужь ит зэпытщ, я зэфIэкIхэр нэсу къызэрамыгъэлъэгъуэн Iэмалхэр къыхуагупсыс, лъэпощхьэпохэм хагъэтщ. Ди ныпым ды­щIэтыж, ди къэралым и гимныр къеуэ мыхъуну, укъыздикIа къэралым и цIэр зыщIыпIэкIи къыщипIуэну къыпхуамыдэу ап­хуэдэущ иджыпсту Iуэхур зэры­щытыр. 
ИтIанэми, абы щхьэкIэ къэмы­нэу, ди щIалэхэм яхузэфIокI спорт утыкушхуэхэм къэралым и къарур, лъэщагъыр я хьэрхуэрхэм, къызэгъэпэщакIуэхэм, къе­кIуэлIахэм ирагъэлъагъуу увыпIэ лъагэхэр яубыдын. Дэри ди гъэсэнхэм махуэ къэс допсалъэ, яжыдоIэ нэхъ лъэщыжу зыкъагъэлъэгъуэну, къэралым и пщIэр лъагэу хамэ утыкухэм щаIэтыну. Урысей Федерацэм и командэ къыхэхам ухэтыныр - ар пщIэ ­лъагэщ. 
- Спортым къыдэкIуэу, фи деж къекIуалIэ ныбжьыщIэ­- хэм гъэсэныгъэ лэжьыгъэхэри яды­вогъэкIуэкI…
- Iэмал имыIэу. Дэ ди деж ­къекIуалIэ цIыкIухэр псори Олимп чемпион е дунейпсо чемпион тщIыну апхуэдэ пщэрылъ диIэкъым. Дауи, дэтхэнэ зы адэ-анэри абы щIохъуэпс, гурыIуэ­гъуэщ, ауэ спортыр IэщIагъэ зыщIыну, зи гъащIэр абы езы­пхыну а ны­бжьыщIэхэм къахэкIынур зы­бжанэщ, ари наIуэ къыщыхъунур иужьыIуэкIэщ. 
Дэ иджыпсту ди къалэн нэхъыщхьэхэм ящыщщ, спортым къыдэкIуэу, ди деж къекIуалIэ цIыкIухэр цIыху нэсу гъэсэныр. Абы и лъэныкъуэкIи лэжьыгъэ пыухыкIа идогъэкIуэкI. Дэ дыхущIокъу, лIыгъэм и мызакъуэу, ­хабзэри, нэмысри, акъылри ябгъэдэлъу ахэр зэрыдгъэсэным. Нэхъыжьми нэхъыщIэми яхуэфащэ пщIэ хуащIу, Iэдэбу зэрыдгъэсэным яужь дитщ. 
Пщэдей дызыхуэкIуэнур зыми ищIэркъым. Мы дуней зэIумыбзым цIыкIухэр хейуэ къызэры­хэтшыным псори делэжьыпхъэщ. КъыдэкIуэтей ныбжьы­щIэхэм дадэIэпыкъуну, ахэр ­гъуэгу захуэ, гъуэгу тэмэм тед­гъэу­вэну ди пщэрылщ. Абыхэм иджыпсту дадэмылажьэу щытмэ, ди къэкIуэнур шынагъуэщ. Сэ къэрал псом и гугъу сщIыркъым иджыпсту, атIэ дыщыпсэу щIыналъэрщ. Аращ псом япэу зэлэжьыпхъэр. Гъэсэныгъэ дахэм адрей фIы псори къыдэкIуэнущ, шэч хэмылъу. 
- Амир, зи гугъу къысхуэпщIа спортсменхэм нэ­мыщI, ды­зы­щыгугъ хъуну, зэ­фIэкIхэр яIэу хэт сымэ я цIэр къипIуэнт? 
- Илъэс 13 мэхъу си командэр зэрызэхуэсшэсрэ. ЗэрыжаIэу, жыг цIыкIу хэтсэри, абы и лъабжьэр быдэу хиубыдэху дыте­лэжьащ, иджы пхъэщхьэмы­щ­хьэр куэду къыдитын щIидзащи, абы дыщогуфIыкI. 
Зи гугъу фхуэсщIа спортсменхэм къадэкIуэу дэ диIэщ гугъэшхуэ дэзыгъэщI ныбжьы­щIэхэу Сатушы Мадинэ, Жылэ Татьянэ, Щокъуий Ислъам, Ахъмэт Дамир, Бицу Къантемыр, Iусен Дамир сымэ, нэгъуэщIхэри. Псоми я цIэр иджыпсту зэуэ къысхуиIуэнукъым… 
КъыжысIэнщи, ди деж къо­кIуалIэ Iусенхэ зэкъуэшищ - Дамир, Къамболэт, Руслан сымэ. Абыхэм я ныбжь елъытауэ зыхэт сыт хуэдэ зэхьэзэхуэми бжьыпэ­хэр щаубыд зэпытщ. Ахэр ди нэхъыфIхэм ящыщщ. ГурыIуэ­гъуэщ ар зэрыхьэлъэр, псом хуэмыдэу, я адэ-анэм я дежкIэ. Абы ахъшэшхуэ токIуадэ: бынищыр зэуэ зы зэхьэзэхуэм сыткIи хуэщIауэ хэбгъэтыну, щIыпIэ жыжьэхэм бгъэкIуэну.
- ГурыIуэгъуэщ нобэ спорт­академием къекIуалIэ цIыкIу­хэр зыхуей-зыхуэфIхэмкIэ къы­зэгъэпэщыным, зэхьэ­зэ­хуэхэм зэрыхэтым, зэрыкIуэм текIуа­дэр адэ-анэхэм я пщэ къы­зэрыдэхуэр. АтIэ, адэкIэ спортым ехъулIэныгъэ къыщагъэлъагъуэ хъурэ къэралым и командэ къыхэхам хэхуэмэ, сыт хуэдэ дэIэпыкъуныгъэхэр ­ягъуэтрэ абыхэм?
- Иджыри зэ къыхэзгъэщынщи, ди гъэсэнхэм утыкушхуэхэм къихьэн щыщIадзэр ахэр илъэс 13 ирикъуа нэужьщ. Абы ипэкIэ сыт хуэдэ Iуэхугъуэхэр едгъэкIуэкIми абы текIуадэр къызыбгъэ­дэкIыр сабийхэм я адэ-анэрщ. Нобэрей махуэмкIэ умыпсэууэ, ипэкIэ ­уплъэу, абы утелажьэу щытмэ, а тебгъэкIуэдари уи гу­гъуехьри псыхэкIуадэ хъунукъым. Ар сыт хуэдэ Iуэхугъуэуи щрет. Псоми чэзу яIэщ. 
Псалъэм папщIэ, Къэзанш ­Къасболэт зыхэта дунейпсо зэ­хьэзэхуэм текIуэда ахъшэр къэ­ра­лым къыбгъэдэкIащ, къанэ щы­мыIэу: гъуэгупщIэри, спорт щыгъынри, шхынри, хьэщIэщым и уа­сэри, нэгъуэщI - къинэ­мыщI­хэ­ри.
МыдэкIэ, УФ-м тхэквондомкIэ и чемпион Багъ Идар къэралым ­хуигъэуващ ахъшэфI, ди республикэм къыщекIуэкIым фIыуэ щхьэ­щыкIыу. Къыхэзгъэщынщи, мы дунейм къэрал куэд щыIэкъым УФ-м и командэ къыхэхам хэтхэм мылъкуу хухахым хуэдиз тезыгъэкIуадэ. Псом нэхърэ нэхъыщхьэр, Iуэхугъуэм кърикIуэнум упэплъэфын хуейщ, умыпIащIэу, укъытримычу… 
Ди спортсмен нэхъыжьхэр нэрылъагъу яхуохъу къыдэкIуэтейхэм. ЗэрыжаIэу, фIыуэ ула­жьэ­мэ, хуэфащэ гулъытэ бгъуэ­тыжынущ.
- НобэкIэ «Пять колец» спорт­академием, узиунафэщIым, и лэжьыгъэм сыт нэхъыбэу зыт­ригъащIэр?
- Япэрауэ, сабийм и гур зыгъэ­сэным етауэ, фIыуэ дыкъилъа­гъуу, пщIэ къытхуищIу къэкIуэн хуейщ. Ар апхудэу щытын щхьэкIэ илъэс къэс гъэ еджэгъуэщIэм ирихьэлIэу тренерхэр, IэщIагъэлIхэр дызэхуосри, ди лэжьыгъэхэр доубзыху. Псом я щхьэу дгъэувыр сабийм и гурыгъу-гурыщIэхэрщ. Ар къытхуэарэ­зыуэ, фIэфIу ди деж къэкIуэн щхьэкIэ.
Спортакадемием тхэквондом нэмыщI иIэщ бэнэкIэ хуитымкIэ, гимнастикэмкIэ, футболымкIэ секцэхэр. Иджы абыхэм боксри къахыхьэнущ. А псори щIэтщIэр нобэ сабийр уэрамым къыдэт­шын, мыхъумыщIагъэхэр едмыгъэщIэн, абыхэм щытхъумэн щхьэкIэщ. Спортсмен Iэзэ хъунуми мыхъунуми хуитыжыр езы цIыхуращ, щхьэж къызэрыхихыжщ ар. Ауэ ди деж къекIуалIэ сабийр цIыху нэсу, цIыху тэмэму гъэсэныр ди къалэн нэхъыщхьэ дыдэщ. 
- Амир, спортым нэмыщI, уэ иджыри Налшык къалэм щIы­пIэ самоуправленэмкIэ и Советым и депутату ущыIэщ. Дауэ ущехъулIэрэ абыкIэ?
- Си лэжьыгъэр нэхъыбэу зы­хуэу­нэтIар сыщалъхуа Къуэшыркъуей (Кэнжэ) къуажэм сыт и лъэныкъукIи сыдэIэпыкъунурщ, цIыхухэм я псэукIэр егъэфIэ­кIуэнырщ, зыхуей-зыхуэфIхэмкIэ къызэгъэпэщынырщ, защIэгъэкъунырщи, схузэфIэкI къэзгъа­нэркъым. 

2000 гъэм «Адыгэ псалъэм» сыщылажьэу, си пэшым къы­щIыхьауэ щытащ щIалэ бжьы­фIэ, сабиитI и гъусэу. ЩIалэ цIыкIуитIым медалхэмрэ дипломхэмрэ яIыгът. А тIур нобэ си псэлъэгъуа Амиррэ абы и ­къуэш нэхъыжьымрэт. Ахэр нэзышар я адэ Ахъмэт Хъусент (и хьэдрыхэр дахэ Тхьэм ищI). Апхуэдэу къэсцIыхуат Амир. Я ехъулIэныгъэхэм теухуа тхыгъэ цIыкIу згъэхьэзырри, газетым къытеддзауэ щытащ. ИужькIэ дызэхуэмызами, сы­кIэлъы­плъырт, абы и ехъу­лIэныгъэхэм сыщыгъуазэт. 
Мыр сигу къыщIэзгъэкIыжар спортым и фIыгъэкIэ нобэ Амир зэрыхъуамрэ здынэсамрэ фэзгъэщIэн щхьэкIэщ. Iуэху узыбгъэдэтыр фIыуэ плъа­гъу­мэ, уигури уи псэри абы етамэ, къыпхуэмыщтэн лъагапIэ щыIэкъым. Абы и щыхьэтщ Ахъмэт Амир. ЩIалэгъуалэр зыдеплъеин щапхъэщ, гъуазэ дахэщ.