СыткIи щапхъэ ди нэхъыжьыфI

Егъэджэныгъэ-гъэсэныгъэ лэжьыгъэм зи гумрэ зи псэмрэ хуэзыгъэтIылъа дэтхэнэри и гъащIэ псокIэ а IэщIагъэм хуэпэжу къонэж, а IэнатIэм пэрытми абы пэIэщIэ хъуами емылъытауэ. Ар дапщэщи щIэблэм я ущиякIуэщ, щIэныгъэм и джакIуэщ. ЗыхэпсэукI зэманым декIуу, сыт и лъэныкъуэкIи и лэжьыгъэр иригъэфIакIуэрэ къызыхуэтыншэу къызэригъэпэщу егъэджакIуэ IэнатIэм илъэс 50-м нэскIэ пэрытащ Аруан щIыналъэм хыхьэ Къэхъун къуажэм щыпсэу Езий Тамарэ (Зое) Хьэсэнбий и пхъур.

И щIалэгъуэм къыхиха IэщIагъэм псэ хьэлэлу, и къару емыблэжу, щIэныгъэм и лъагапIэщIэхэм сабийхэр хуэзышэ Iэмал зэмылIэужьыгъуэхэр IэкIуэлъакIуэу къигъэсэбэпу ирилэжьащ Тамарэ. Къэхъуакъым ар и IэщIагъэм щытезэша.

«И IэщIагъэм къыхуалъхуащ» зыхужаIэ цIыхухэм ящыщщ Тамарэ. И сабиигъуэр зауэ илъэсхэм, абы иужь зэман хьэлъэм хиубыдами, дунейр и щIэщыгъуэу, щIэныгъэм хуэпабгъэу къэхъуащ ар. АбыкIэ фIыщIэшхуэ ябгъэдэлъщ абы и адэ-анэ Чэртыхэ Хьэсэнбийрэ Хъанийрэ. ЗэгурыIуэрэ зэдэIуэжрэ, адыгэ хабзэмрэ нэмысымрэ зэрылъ унагъуэшхуэм щапIа сабиитхури адэ-анэм гъуэгу пэж трагъэувэфащ, гъэсэныгъэ, щIэныгъэ, IэщIагъэ ирату. Школыр къиуха нэужь, егъэджакIуэ IэщIагъэм щIэхъуэпс Тамарэ щIэтIысхьащ Налшык дэт педучилищэм. Бзылъхугъэ жыджэр цIыкIур занщIэу еджэным хуэIэижь хъуащ, училищэм щекIуэкI жылагъуэ лэжьыгъэми щIэхыу хыхьащ. Япэ илъэсым къыщыщIэдзауэ Тамарэ хахащ еджапIэм и студсоветым, а лъэхъэнэм мыхьэнэшхуэ зиIэу щыта щIалэгъуалэ пэрытхэм я зэгухьэныгъэм, комсомолым училищэм щиIэ ячейкэм. Студенткэ пэрытыр зыхэт гупым фIыкIэ къахэщу, къыдеджэхэми езыгъаджэхэми пщIэ къыхуащIу педучилищэм щIэсащ.

 Еджэныр къиуха нэужь, Тамарэ лэжьэн щыщIидзащ Нарткъалэ дэт курыт школ №4-м. Абы куэдрэ щымыIэу, егъэджакIуэ ныбжьыщIэр уващ Къэхъун къуажэм дэт курыт школ №1-м. ЕгъэджакIуэ гумызагъэу, къызэгъэпэщакIуэ IэкIуэлъакIуэу, дерс хьэлэмэтхэр икIи купщIафIэхэр зыт лэжьакIуэу зыкъигъэлъэгъуащ Тамарэ. ПэщIэдзэ классхэр ебгъэджэныр мытыншми, абы зэрыжиIэмкIэ, къемыдаIуэ, хуэмыущий цIыкIу зэи иIакъым. И гъэсэнхэр еджэным дригъэхьэхыфу, сыт хуэдэ дерсми щIэщыгъуагъ, щIэ гуэрхэр хилъхьэурэщ Езийр зэрылэжьар. Иригъаджэ сабийхэм ящыщ дэтхэнэми и гущIэм нэсыфу, абы и зэфIэкIыр зыхуэдэр къихутэрэ абы теухуауэ бгъэдыхьэкIэ щхьэхуэ къыхуигъуэтыфу IэнатIэм пэрытащ Тамарэ.

Иригъэдж предметым цIыкIухэр дригъэхьэхын щхьэкIэ, лэжьакIуэ IэкIуэлъакIуэм и дерсхэр зэмылIэужьыгъуэурэ иухуэрт. Абы щIэх-щIэхыурэ иригъэкIуэкIырт дерс зэIухахэр, дерс-зэпеуэхэр, дерс-джэгухэр. Абыхэм сабийхэм езыхэм щIэныгъэр къаугъуеиным, зэдауэ-зэдэджэгукIэрэ пэжым хуэкIуэным щыхуигъасэрт, егъэджакIуэмрэ еджакIуэхэмрэ яку дзыхьрэ пщIэрэ дэлъу зэрызэдэлажьэр наIуэ хъууэ.

Еш имыщIэу, дэтхэнэ дерсми япэу щIыхьэ хуэдэу, фIыуэ зыхуигъэхьэзырауэщ лэжьыгъэ IэнатIэм зэрыпэрытар Тамарэ. Апхуэдэу псэ хьэлэлу къабгъэдэт я егъэджакIуэм и псалъэр тIу зэрамыщIыным хущIэкъурт еджакIуэ цIыкIухэри. Абы гу лъамытэу къанэртэкъым къыдэлажьэхэми адэ-анэхэми. Школым къэпщытакIуэ къэкIуамэ, дэтхэнэ зи дерсри зэIухауэ плъытэ хъуну егъэджакIуэ Iэзэм и деж япэу ирагъэблагъэрт икIи хьэщIэр сабийхэм ябгъэдэлъ щIэныгъэмкIэ арэзыуэ, я зэфIэкIхэм я лъагагъыр игъэщIагъуэу къыщIэкIыжырт.

Езийм и лэжьыгъэ купщIафIэм щыхьэт техъуэ нэгъуэщI щапхъэхэри мащIэкъым. Абы и гъэсэнхэр дапщэщи жыджэру хэтащ Аруан районым, республикэм предмет зэмылIэужьыгъуэхэмкIэ щекIуэкI олимпиадэхэм, нэгъуэщI зэпеуэхэм, увыпIэфIхэр къахьу, я егъэджакIуэм и лъэр нэхъри жан ящIу. Тамарэ зэрыжиIэмкIэ, сыт хуэдизрэ еджакIуэ гуп къищтами, дапщэщи сабиифIкIэ, зэхэщIыкI зиIэ адэ-анэкIэ Тхьэр къыхуэупсащ. ИлъэсиплIкIэ иригъэджа цIыкIухэр щиутIыпщкIэ, апхуэдэ гуп афIэкIа къыIэщIэмыхьэжын и гугъэу 5-нэ классым игъакIуэрт Тамарэ. АрщхьэкIэ, абы зэрыжиIэмкIэ, къыкIэлъыкIуэхэр нэхъыфIыжу, нэхъ Iущыцэжхэу къыщыхъурт, сыту жыпIэмэ и лэжьыгъэр фIыуэ илъагъурт, абы гурэ псэкIэ бгъэдэтт, илъэсхэр кIуэху, Iуэху зехьэкIэр нэхъри иригъэфIакIуэу.

Мы зэманым дэнэкIи къыщаIэтыж хэкупсэ гъэсэныгъэм егъэджакIуэм и лэжьыгъэм дапщэщи гулъытэ хэха щыхуищIу екIуэкIащ. Абы и фIэщ мэхъу зи Хэкур, щалъхуа щIыналъэр фIыуэ зылъагъуу къэхъу ныбжьыщIэхэм къэралым хуэпэжын, лъахэр, хабзэр зыхъумэфын, езыгъэфIэкIуэн цIыху къазэрищIыкIынур.

Жылагъуэм пщIэ щызиIэ бзылъхугъэ щыпкъэр, егъэджакIуэ IэкIуэлъакIуэр я гум илъщ иригъэджахэм, абы и лэжьэкIар ящIэж къыдэлэжьахэми. Аращ абы къыщIыхужаIэр: «Зи псэ хуабагъымкIэ ди сабийхэм ядэгуэша егъэджакIуэ нэс». Апхуэдэ пщIэ лейр Езийм къихьащ и псэ хьэлэл лэжьыгъэмкIэ, щIэблэр фIым хуиущийуэ, сабийм и акъылым, зэхэщIыкIым зиужьыным къаруушхуэ ирихьэлIэу дунейм зэрытетымкIэ. И лэжьыгъэфIым папщIэ Тамарэ къыхуагъэфэщащ щIыхь, фIыщIэ тхылъ куэд, «ЕгъэджакIуэ-методист» цIэри къыфIащащ. ЕгъэджакIуэ нэсым и дежкIэ псом нэхърэ нэхъыщхьэр цIыхухэм я гулъытэрщ, гум къыбгъэдэкIыу абыхэм къыхужаIэ псалъэ гуапэхэрщ. Апхуэдлэ гуапагъэрэ пщIэрэ щымыщIэу нэхъыжьыфIыр мэпсэу, жылэми зыдэс ди хьэблэми нэмысышхуэ къыщыхуащIу.