Жылагъуэ

Бахъсэн къалэм и курыт еджапIэ №10-м тхыдэмкIэ и егъэджакIуэ Багъэтыр Лерэ и цIэр зэхэзымыхарэ абы и унагъуэр къэзымыцIыхурэ куейм ису къыщIэкIынкъым. Ар зи фIыщIэр Лерэ и IэщIагъэм и закъуэкъым. Ар бынипщIым я анэщ! Ахэр къэзыцIыхухэм къыбжаIэнущ Багъэтырхэ я унагъуэм зэгурыIуэрэ гъэсэныгъэрэ зэрилъыр, пщIантIэм псалъэмакъ лей къызэрыдэмыIукIыр. И унагъуэмрэ лэжьыгъэмрэ зэрызэдихьыр, и бын гъэсэкIэм и щэхухэр зэдгъэщIэну Лерэ зыхуэдгъэзат.

- Дауи, бынипщI упIынри улэжьэнри Iуэху тыншкъым. А псоми дауэ упэлъэща, Лерэ?

Бахъсэн щIыналъэм и кIэм щынэблэгъащ зауэм хэкIуэдахэм я фэеплъхэр зыхуей хуэгъэзэным ехьэлIа лэжьыгъэр.
Хэкур хъумэным зи псэр щIэзытIахэм я фэеплъхэр хъумэным теухуауэ къэрал программэм хиубыдэу 2019 - 2024 гъэхэм къагъэщIэрэщIэжащ Бахъсэн къалэм Лениным и уэрамым (курыт еджапIэ е 5-м хуэзэу), Беслъэнейм и уэрамым (МКОУ СОШ №2-м), Хуитыныгъэмрэ Лазомрэ я уэрам зэхэкIыпIэхэм (МКОУ СОШ №I0-м) тет фэеплъ кхъащхьэхэр. Сом мин 340-м и уасэ лэжьыгъэр къехьэлIэнымкIэ къадэIэпыкъуащ зэгурыIуэныгъэ зращIылIа хьэрычэтщIакIуэр.

ЦIыхум и узыншагъэр куэдкIэ елъытащ ар зэфэ псым хэлъ микроэлементхэр зыхуэдэм. Куэдыр зэрыщыгъуазэщи, ижь зэманым цIыхухэр жылагъуэу тIысын ипэ а къыхаха щIыпIэхэм къыщыщIэж псым и фIагъыр япэ щIыкIэ къапщытэрт. Iэмалу щыIэр арати, дыжьынхэкI халъхьэрт, ар пIалъэ кIэщIкIэ хэуфIыцIыхьмэ, псым и щытыкIэм шэч къытрахьэрт.
Псым хэлъ языныкъуэ микроэлементхэр щымащIэри, пщалъэм фIишу щыкуэдри сэбэпкъым, - жеIэ Сеченовым и цIэр зэрихьэу Москва дэт университетым биоэлементологиемрэ экологиемкIэ и центрым и унафэщI, медицинэ щIэныгъэхэмкIэ доктор, профессор Скальный Анатолий.

Шыпш Жаннэ къиухащ Налшык къалэм дэт гимназие №29-р. ИужькIэ ар Ипщэ федеральнэ университетым, Архитектурэмрэ гъуазджэхэмкIэ Академием (Ростов къалэм) щеджащ, архитектурэ IэщIагъэ зригъэгъуэтащ. Жаннэ и диплом лэжьыгъэр зытриухуауэ щытар, къат куэду зэтет унэм и проектыр, къыхахауэ щытащ Дон Iуфэ Iус Ростов къыщызэрагъэпэща выставкэм щагъэлъэгъуэну.

Тырныауздэсыр илъэс 30 хъуауэ мыкоммерцэ жыг хадэ зэгухьэныгъэм (СНТ) хэтт, и щIы кIапIэ иIыгъыу. Гъатхэм цIыхухъур и дачэм здэкIуам ирихьэлIащ а щIы кIапэм нэгъуэщI бысым щыхъуауэ. КъызэрыщIэкIамкIэ, хъыбар кърамыгъащIэу езыр СНТ-м хагъэкIыжри, щIыр нэгъуэщIым иратат. 

Офтальмолог цIэрыIуэ Фёдоров Святослав и гъэсэнхэм Къэбэрдей-Балъкъэрым къыщызэIуаха «ЛЕНАР» клиникэр зэрыщыIэрэ илъэс 25-рэ мэхъу. А зэманым къриубыдэу клиникэм республикэми Кавказ Ищхъэрэ федеральнэ щIыналъэми узыншагъэр хъумэнымкIэ я IэнатIэм зегъэужьыным хэлъхьэныгъэшхуэ хуищIащ, хирург цIэрыIуэм и Iэзэгъуэ телъыджэхэр IэщIагъэм къыщагъэсэбэпкIэрэ.

Бахъсэн щIыналъэм и мамкъут (малинэ) губгъуэхэм я инагъыр гектари 3,5-м нос. Абы елэжь хозяйствэхэм пхъэщхьэмыщхьэр кIэрыхуншэу къызэрырахьэлIэжыным уэфIу екIуэкI зы махуэри къыхуагъэсэбэп.

Хъунукъым, цIыхум я кIуапIэщи. Иджы хуэдэ бжьыхьэ зэманым къалэхэм я щIыпIэ щхьэхуэхэм псоми фIыуэ ялъагъу бэзэр цIыкIухэр уэру щызэхохьэ. Хэти щIымахуэм ишхыну гъэтIылъыгъэр абы къыщещэху, хэти унагъэ хадэм къыщыпача пхъэщхьэмыщхьэ къабзэ къелъыхъуэ. Къуажэ хадэхэмрэ мэзхэмрэ къыщыпача пхъэщхьэмыщхьэхэр, хадэхэкIхэр, цIыхухэм езыхэм яIэкIэ ягъэхьэзыра фIэIугъэ зэмылIэужьыгъуэхэр-псори къыщыбгъуэтынущ абыхэм.

Иужьрей зэманым цIыхум къахыхьа узыфэ зэрыцIалэмрэ щIыпIэ-щIыпIэкIэ къыщылыб хьэргъэшыргъэхэмрэ мащIэ нэхъей, щIыуэпсри къыдэгуэуащ 2022 гъэм.
Бжьыхьэ кIуам цIыху 50 щиукIа «Листвяжная» шахтэм аргуэру и лэжьакIуибл къызэрызэIыхьам и хъыбар къэIуащ гъатхэпэм и 22-ми. Лэжьыгъэхэр къызэтрагъэувыIэри, абы щIэта лэжьакIуи 142-р къыдрашеижу шахтэр щыщIащыкIым, къахутащ хьэуар зыгъэкъабзэ Iэмэпсымэхэр тэмэму зэрымылажьэм абы и зэран цIыху 12 екIауэ. Псори сымаджэщым щIэхуащ, я насыпуи къелащ.

Урысей гврадием и Управленэу КъБР-м щыIэм и ОМОН-м и лэжьакIуэхэм зыми зэран хуэмыхъуу къагъэуащ мы щIыпIэм щыпсэум Бахъсэн аузым, Хьэрэкхъуэрэ бгылъэм, къыщигъуэта топышэр.
Ар Хэку зауэшхуэм и зэманым къагъэсэбэпа минэдз топышэм и къутахуэт. Шынагъуэншагъэ Iэмал псори къагъэсэбэпри, Урысей гвардием и IэщIагъэлIхэм ар щIыпIэм деж къыщагъэуащ.