Хэку зауэшхуэм и гугъу щащIкIэ, дауи, нэхъыбэу зытепсэлъыхьыр совет цIыхухэм абы къыщагъэлъэгъуа лIыгъэмрэ хахуагъэмрэщ. Зэрызэуа Iэщэхэмрэ ахэр къэзыгупсысхэмрэ къалъысыр мащIэщ. Ауэ абыхэм ди ТекIуэныгъэ Иным халъхьар къыпхуэмылъытэн хуэдизщ. Псалъэм и хьэтыркIэ, ЗИС-3 топым.
Дэ дыщыгъуазэщ ЗИС-р япэ совет автомобилу зэрыщытам, арщхьэкIэ а хьэрфищыр къэзыубыд топ лIэужьыгъуи щыIауэ, зыдумысыжынщи, тщIэххэркъым. Зи шэм и къэухьыр миллиметр 76-рэ хъухэм я деж абы зыри къефIэкIакъым. Ар жаIащ ди бийхэми. Гитлер артиллериемкIэ и чэнджэщэгъуу щыта, «Крупп» фирмэм и конструктор къудамэм и унафэщI профессор Вольф итхыжащ: Нэмыцэ артиллерие пкъыгъуэхэр нэгъуэщI къэралхэм я Iэмэпсымэхэм ефIэкIырт, Совет Союзыр хэмыту. ЗИС-3-р ЕтIуанэ дунейпсо зауэм щынэхъыфIу щытащ. Егъэлеиныгъэ гуэри хэмылъу жыпIэ хъунущ ар артиллерием и тхыдэм щащIа къэхутэныгъэ нэхъ ин дыдэхэм ящыщу».
А къэхутэныгъэр зей Грабин Василий ар къехъулIэххэнутэкъым, езыри гъущIым хуэдэу къызэфIэмыщIэу, зыми къыпимыкIуэту щымытамэ. Абы лъэIэсын папщIэ а цIыхум лъэпощхьэпо куэд къызэринэкIын хуей хъуащ. Ар къагъэувыIэну хэтащ гъуэгу техьа къудейуэ.
Псоми щыщIидзар 1933 гъэрщ. Зэса теплъэ зиIэ топхэм я зэманыр икIауэ къэзылъыта Тухачевский Михаил, Дзэ Плъыжьым и унафэщIым IэщэкIэ зызэщIэузэдэнымкIэ и къуэдзэм, зэхуригъэщIыжащ ГКБ-38-р - а артиллерие лIэужьыгъуэм елэжь конструктор бюро закъуэр. Абы и лъэщагъхэр трагуэшащ езы Тухачевскэм и гупсысэхэр дэзыIыгъхэм. Бюром и унафэщIым и япэ къуэдзэ Грабиныр ягъэкIуащ Горький къалэм щыIэ заводым. А IуэхущIапIэм мыбдеж Василий къыщигъэлъэгъуащ зэрымышынэр: дзэ унафэщIхэм щагурымыIуэм занщIэу зыхуигъэзащ промышленность хьэлъэмкIэ цIыхубэ комиссар Орджоникидзе Серго. ЛъэкIыныгъэшхуэ зыбгъэдэлъ къулыкъущIэм Грабиным Iэмал къритащ езым зэрыфIэкъабылым хуэдэу къэхутэныгъэхэр иригъэкIуэкIыну. Ауэ ахэр пхигъэкIынри тынштэкъым: зэманым япэ итт. Василий къыхилъхьэхэр и лъэхъэнэгъухэм къагурыIуэртэкъым. Къапщтэмэ, ЗИС-3-р къызытепщIыкIыжа Ф-22 УСВ топым и ефIэкIыныгъэхэр 1939 гъэм Лэжьыгъэмрэ зыхъумэжыныгъэмкIэ советым щыщигъэлъагъуэм яжриIащ а топ лIэужьыгъуэр щIыным дохутыр-физиологри зэрыхэлэжьыхьар. IэщIагъэлIхэм ягъэщIэгъуащ: сыт щхьэкIэ?
Грабиным жэуап яритащ: «Топыр зыбжанэрэ ягъэуа иужь ар зыгъауэхэр ешын хуейкъым, абыхэм яхузэфIэкIын хуейщ зэхэуэхэр иухыху я къарур щIэмылIэну». Мис арат дохутырри Iуэхум къыщIыхишар! Къыхэдгъэщынщи, цIыхумрэ техникэмрэ я зэхущытыкIэхэр зыдж IэщIагъэлIхэр къыщыунэхуар илъэсипщI зыбжанэ дэкIа иужькIэщ. Абы и закъуэкъым. Иджыри къэс Iэщэ лIэужьыгъуэщIэхэр япэщIыкIэ IэкIэ зэпкъралъхьэрти, иужькIэт щагъэунэхур. Техникэ документацэри, ахэр зэращIыну технологиехэри щагъэхьэзырыр иужькIэт. Грабиныр абыкIэ арэзытэкъым: абы заводым и тхыдэм щыяпэу технологыр якъуигъэуващ проектыр зэхэзылъхьэхэм: иджы конструкторым и гъусэу технологыр елэжьырт пкъыгъуэр щIыным гъущIу текIуэдэнур гъэмэщIэнми, езы пкъыгъуэр нэхъ щIыгъуафIэу щытынми.
А псори апхуэдизкIэ щIэти, къагурыIуэртэкъым ищIагъкIэ щыIэхэм я мызакъуэу ищхьэмкIэ къытетхэми. Абы гугъуехьхэр тIуащIэ ищIырт. Василий итхыжащ: «Зэгуэр Сталиным сыпэрыуэну сыщытемыгушхуэм абы зэуэ шыIэныгъэр фIэкIуэдащ: «Уэ зэпымыууэ зыгуэр къэпхутэну, псори зэпымыууэ зэпхъуэкIыну ухущIокъу. Фылажьэ япэм фызэрылэжьам фытету». АрщхьэкIэ зы махуэ нэхъ дэмыкIыу езыр си деж къэпсэлъащ: «Уэ узахуэщ. Уэ пщIар зэуэ къыбгурыIуэфынукъым икIи абы хуэфащэ пщIэ хуэпщIэфынукъым. Хэбгъэзыхьмэ, си фIэщ хъуркъым зэман гъунэгъу дыдэм уакъыгурыIуэну. Уэ техникэм революцэ щебгъэкIуэкIащ!»
КъагурыIуащ. КърашэкI ЗИС-3 лIэужьыгъуэу мин 48-рэ 16-рэ, езырызекIуэхэу мин18-рэ 601-рэ къыщIагъэкIащ. А бжыгъэхэм я лъэныкъуэкIи къыпеуэфын дунейпсо артиллерием и тхыдэм къыхэкIакъым. ТекIуэныгъэ Iэщэу къалъытэрт зауэлIхэм «Зося» цIэр зыфIаща а топыр. 1940 гъэм и накъыгъэм Сталиным жиIэгъащ: «Артиллериер иджырей зауэм и тхьэщ». Абы, дауи, и напщIэ телъыр зи гугъу тщIы топырт.
Езы Грабин Василий 1940 гъэм и бжьыхьэм Социалист Лэжьыгъэм и ЛIыхъужь цIэр фIащащ, иужькIэ Сталиным и саугъэтым и лауреат плIэнейрэ хъуащ. Дауи. ТекIуэныгъэ иным хуищIа хэлъхьэныгъэшхуэм пэкIуэу.
