Бажэм и бзаджагъэр

Пэжи пцIыи - сытми, зы мэзыжь гуэрым щызэхуозэ Мыщэр, КхъуэпIащэр, Дыгъужьыр, Бажэр. Зэхуозэ, щакIуэ пщыIэу зэгуохьэри, зы банэ Iув гуэр хэщIапIэ ящI, щакIуэу ирагъажьэ. КъащэкIур зэдашхыну зэгуроIуэ. Бажэр дзыгъуэ йощэ, Дыгъужьыр щыхьым йощакIуэ, КхъуэпIащэм мышхумпIэ къелъыхъуэ, Мыщэжьым мэракIуэ ешхри хэтщ. ЗикI, я Iуэхур хъуркъым.

Еуэри, махуэ гуэрым зыми зыри къемыхъулIарэ плIыри ныбаджэу зэхэлът, жеIэ, хэт жейуэ, хэт щхьэукъуэу, хэти гурыму. Бажэр гупсысэщ- гупсысэри, Дыгъужьыр щэхуу къыIуишащ:

 - ФIыуэ ушхэну ухуей? - жери.

 - ЛIo, дзыгъуащэ сыпшэну ара?

 - УмэжалIэрэ, Дыгъужьыжь? - къытрекъузэ Бажэм.

 - ЛIы зытраукIэ упщIэкIэщ мы уи упщIэкIэр! - жи Дыгъужь нэщIам.

 - Лы пшэр пшхын, Дыгъужьыжь? Ухуэмеймэ, сыхуейкъым жыIи, дызэфIэкIащ!

 - Дэнэ къыздидбгъэхынур, мэзым лы зытелъ щIэмысыжмэ? ДощакIуэ-дощакIуэри зыри дгъуэтыжыркъым, - мэгъынанэ щхъуэжьыр.

 - Уэ, щхъуэжь, узэрыщакIуэр пэрэ лъэрэщ, - жи бзаджэжь цIыкIум. - ЗэрыщэкIуэн хуейр щхьэщ. Щхьэ зыфIэту фхэтыр сэ зыращ, фыкъызэдаIуэмэ, фызгъэтхъэжынщ.

 - Дауэ? - зэIуробзае Дыгъужьыр. - Къыздипхынур дэнэ?

 - Мес мо КхъуэпIащэр фэзгъэшхынщ.

 - Уэ ,Бажэ делэ, абы къыIурыпс дзэжьитIыр джатитI нэхърэ зэрынэхъ гуащIэр пщIэрэ!

 - Уэ Дыгъужьурэ дыгъужьыжь делэ, езы КхъуэпIащэм сыфшх жиIэрэ арэзы хъумэ-щэ?

 - Iay? - жи щхъуэжьым, и гурыIупсыр къыIурыжу. - Ар дауэ?

 - Зи дауэращ, - жеIэри, Бажэм къигупсыса Iэмалыр Дыгъужьым хуеIуатэ. Щхъуэжьыр гуфIэу Мыщэжьыр къыIуешри йопсалъэ:

 - Мыщэжь, кхъуэл пшэр пшхынкIэ дауэ ущыт? - жаIэри.

 - Ауан сыкъэфщIыну сыкъэвгъэушауэ ара? - къахуолъ лъэбыцэжьыр.

 - Хьэуэ, зиусхьэн, - жаIэри, Бажэм и Iэмалыр хуаIуатэ.

Мыщэжьри къытохьэ аби, зэгуроIуэ. Къагъэзэж я хэщIапIэми, зэрыгъэкIий-зэрыгъэгуоуэрэ пащIэрывэжьыр къагъэуш. Бажэр утыкум къоувэри къахопсэлъыхь:

 - Зи уз кIуэдынхэ, си ныбжьэгъужьхэ, фэри фомэжалIэ, сэри си ныбэм солIыкI. Абы нэхърэ танэщIэ къакIуэкIэ зыгуэрым зыдигъэшхамэ, езым дежкIи ди дежкIи нэхъыфIт! - жи.

 - Ар дауэ? - жи КхъуэпIащэм. - ТанэщIэ къакIуэм къибгъэкIыp сыт?

 - Сыт абы къыбгурымыIуэну хэлъыр? - егъэщIагъуэ Бажэм. - Бжьыхьэ къакIуэ танэ зырыз къызэфтыжыну сыкъэвгъэгугъэмэ, сэ зывызогъэшх: нобэрей гъаблэм и бэлыхьым сыхэкIыжынт, бжьыхьэми танищ къэсхьынти, щIымахуэ шхыну срикъунт, - жи. - Сыфшх! - жери мэгъуэлъ.

 - Сыт мы делэм жиIэр: уэ лыуэ пкIэрылъым сэ сигъэнщIын къудейщ, хэт абы щхьэкIэ уэ танэ пшэрищ къозытынур? IукI! - жери, дыгъужьыр къолъэпауэ аби, утыкум пщIоуэ къредзыж: езыр йохьэри мэгъуэлъ: - Сэ щыри фызгъэнщIыфынущ: сыкъэвмыгъэпцIэжыну тхьэ къысхуэфIуи, сыфшх!

 - Уэ хуэкIэбжьэкIэу узэхэлъщ, хэт уэ щхьэкIэ танэ зытынур! - жеIэ Мыщэжьми, къолъэпауэри утыкум къредзыж. - Сэ шхэгъуэ тIурытI сыфхуэхъунущ: сыкъэвмыгъэпцIэжыну тхьэ къысхуэфIуи, сыфшх! - жери Мыщэжь гуэрым зыкъегъэукIурий.

 - Уядэ зыгъэпсэун ар! - жи Дыгъужьым. - Лымрэ цымрэ зэхуэдитIу хэт уэ узышхынур? Уэ уи лы IэфIыншэм щхьэкIэ, танэ дэнэ къэна, тхьэкIумэкIыхь уэстынкъым.

КхъуэпIащэ делэрикI, къапцIэри, и чэзур къыщысым, зыкъигъэукIуриящ:

 - Сэ си лым нэхърэ нэхъ IэфI щымыIэу жаIэ, - жери. - СыкъэвмыгъэпцIэжыну тхьэ къысхуэфIуи, сыфшх! - жи.

Бажэр, Дыгъужьыр, Мыщэр мэуври, тхьэ яIуэ: «Бжьыхьэм дызэхуэзэжмэ, танэ пшэр зырызи уэттынщи, мышхумпIэ къэпи нытетлъхьэжынмэ!» - жаIэри.

 - Ерэхъу-тIэ, сыфшх! - щыжиIэм, еIэри и псэр хаудащ. Жыгей гуэрым Iэдэмашэ иIэти, абы фIадзэри, кхъуэм и фэр зэ еIэгъуэм траудри, зэIахыу щIадзащ. Мыщэжьыр игъащIэм Iэ гуахъуэкъэ - жьэныр Iэпыхури, сабэм хэхуащ.

 - Псым схьынщи, стхьэщIыжынщ, ар Iуэхукъым, - жери Дыгъужьым къепхъуатэри, псыхъуэм долъадэ аби, ешхри къокIуэж. Псым сIэпихри ихьащ, - жи.

Мыщэр къепэбжьэуа щхьэкIэ, Дыгъужьым ар зыфIигъэIуэхуакъым: гур езым зыIэпигъэхури, къипхъуэтэжащ:

 - Иджыпсту стхьэщIыжынкъэ! - жиIэри, псым ихьщ аби, ишхри къигъэзэжащ. - Сыту пIэрэ нобэ къэхъуар: Мыщэр зэIусэр Iэпоху, сэ псым хэслъхьэр сIэщIех, - жиIэурэ тхьэусыхэ хуэдэ зещI.

 - Уэ ухьэщи, ухьэщ! - жеIэри, Мыщэр къолъ. - Жьэнри гури зыщIыпIэ кIуакъым, тIури уэ пшхащ. Уэ къэбгъэпцIэну уи гугъэр хэт? - жери, Мыщэмрэ Дыгъужьымрэ зызэрадз.

Мыщэмрэ Дыгъужьымрэ зэрышх-зэрызелъафэурэ мэзым зэрыхолъафэ; апщIондэхукIэ Бажэм кхъуэлыр кхъуафэм кIуэцIелъхьэри, быдапIэ гуэрым елъэф аби, щегъэпщкIу. Лъэужьыр и кIэ бацэмкIэ трелъэщIэж, езыр макIуэри, жыг щIагъым и бзэгур къилэлу щIотIысхьэж.

Мыщэмрэ Дыгъужьымрэ ешыху зэрышхщ, зэрыукIри, лъыпсыр къежэхыу къагъэзэжащ. Къагъэзэжри - лыр бгъуэтмэ къащтэ.

- Дэнэ кIya лыр? - жаIэри Бажэр яубыд.

 - Дэнэ кIуэн: фэ тIyp фызэрышхыу щилъагъум, афIэкIа напэ зимыIэхэм сэ къызатыжын щымыIэ, си жьэнымрэ си гумрэ зыхьам хьэрэм хухъу! - жиIэри, и фэр зришэкIыжщ аби, мэзым хэлъэдэжащ, - жи Бажэм и нэр мыупIэрапIэу. - Сэ хъарзынэу къытезгъэхьа кхъуэр фи зэранкIэ тIэщIэкIыжащ. Си Iыхьэм и уасэр къызэфтыж! - жиIэри, ящишэщ аби, дыщэ зырызи яригъэпшынащ. КхъуэпIащэм илри Бажэм ишхащ, дыщитIымкIэ фошыгъу къищэхури шейуэ ирифыжащ.