Япэ илъэсыщIэ псейр ди хьэблэм щагъэувауэ щытащ 1964 гъэм. Ди уэрам ехым тесу хъуар унагъуэ зырызыххэу къащти, егъэджакIуэ защIэт. Ахэри ауэ къэгъэнауэ, абыхэм къахэсыжт гъэ еджэгъуэщIэ къэс ди школым илъэс зыбжанэкIэ щылэжьэн хуейуэ къагъакIуэ урыс егъэджакIуэхэри. Езыхэми нэхъ къащтэу егъэджакIуэ зэрыс унагъуэхэр къыхахырти, зыщыгуфIыкIыжхэу илъэс-илъэситIыр кIуэрт, мо къахыхьахэм хьэщIагъэшхуэ ирахрэ, унагъуэм илъ щIакхъуэ Iыхьэр зэдагуэшу. . Модрейхэм дежи апхуэдэ гулъытэр щыкIуэдыртэкъым: унагъуэм ис школакIуэхэм унэ лэжьыгъэхэр дащIыжырт, езыхэм зэрырагъаджэ дерсхэмкIэ я нэIэ тетыпэт.
Гъунэгъуу къыдбгъэдэс ди адэ къуэшымрэ абы и щхьэгъусэмрэ (тIури егъэджакIуэт) махуэ гуэрым къыздашащ зы щIалэ щхьэпэлъагэрэ цIыхубз лъагъугъуафIэ цIыкIурэ. КъызэрыщIэкIамкIэ, ахэр зэщхьэгъусэт, математикэмкIэ ирагъэджэну къагъэкIуат. Иджы хуэдэу дакъикъэ бжыгъэм Нальшык унэсыфынутэкъым, машинэ зиIэр зэкъуэтIакъуэт, къуажэ къэс махуэм зэ е тIэу «ПАЗ» автобусыжь цIыкIу дыхьэу арат. Абы къыхэкIыу апхуэдэ лэжьакIуэ къахуэкIуэхэр пэш лей зиIэ унагъуэхэм щIагъэтIысхьэрт.
Зыковхэ Николайрэ Софьерэ илъэситкIэ нэрэ псэуэ яхэсащ унагъуэми хьэблэми. АпхуэдизкIэ а тIум псоми фIыуэ зыкърагъэлъэгъуати, хэт зы шхыныгъуэ щIэщыгъуэ ипщэфIами, Колярэ Сонярэ и Iыхьэр хухахырт. Езы тIуми адыгэбзэ псалъэ зэкъуэтIакъуэхэр къажьэдэкIыу щIадзат. Я пщIантIэм щыкI мыIэрысей, кхъужьей лъагэшхуэхэм (жыгхэр абы щыгъуэ инт) пщэдджыжь нэмэзым щIэлъу нэху къекIар тепщэчышхуэхэм илъу хьэщIэхэм къыхуахьырт. Езы здэщыIэ унагъуэрати, я нанэ и зы пщэдджыжь жэм къэшыгъуэ дэкIыртэкъым шатэгъуэбл крушкIэшхуэ Соня хущIимыхьэу. Зи нэIэ къатет хьэблэ нанэхэмрэ модрей тIумрэ тэрмэш защIэкIэ зэпсэлъэн хуей хъурт. Апхуэдэхэм деж Соня имыщIэу Коля щэхуу зригъэщIа псалъэ зэкъуэтIакъуэхэр къыщызэкъуих щыIэт, псоми ягъэщIагъуэу. Зэхэпхыну гухэхъуэ псом хуэмыдэу «хъумпIэцIэдж» «хьэндыркъуакъуэ» псалъэ нэхъ гугъухэр.
Соня и лъэIукIэ ди адэ къуэшым Налшык нэс къакIуэри псейр нришащ, лъагэшхуэрэ унащхьэм щIэуэу. Мо мэгуакIуэр зыщыу жыгым лъакъуэхэр щIилъхьэри унэкум иригъэуващ, ягъэщIэрэщIэн фIэкIа хуэмейуэ. Хьэблэм цIыкIуу дэсым я япэ псейт ар. Соня цIыкIухэр дызэхуишэсри, псейр гъэщIэрэщIэныр къызэрыунэхуам теухуауэ хъыбар гъэщIэгъуэнхэм дыщIигъэдэIуащ. АдэкIэ цIыкIухэр стIол плIимэшхуэм дыкъригъэтIысэкIри, лэныстэрэ салфеткэ хужь зэтелъышхуэрэ иIыгъыу къытхэтIысхьэжащ.
ЕгъэджакIуэм тхылъымпIэм къытхухищIыкIа уэс тхыпхъэхэр, псэущхьэхэр, гуащэхэр тфIэгъэщIэгъуэну зэпэтплъыхьырт. IэпщIэлъэпщIэнымкIэ школым щыдагъэдж дерсхэм щыдагъэлъэгъуа Iэмал гуэрхэри хэтлъхьэжри, псейм фIэтщIэну хъуар хьэблэ сабийхэм дигъэгъэхьэзыращ. Нэхъ лэжьыгъэ гугъуу къытхуэнар уэс дадэмрэ уэс гуащэмрэ я пыIэхэрт.
ТхылъымпIэ Iувыр ибзри шхэпскIэ абы бжьэхуц хужьыбзэр екIупсу тригъэпщIащ. Дэ къытхуэмыгъэсу адэкIэ къыкIэлъыкIуэнум дыпэплъэрт. АрщхьэкIэ, икIэм нэмыса лэжьыгъэр цIыкIухэм къытхуигъэкIуэтащ, фэ зэрывгъэщIэрэщIэфым севгъэплъ иджы, жиIэри. Хэти хьэпIацIэ щыгъэ, хэти мыщIэ цIыкIу къэдгъэхьэзыращ. Абы тхылъымпIэпс зэщIэцIыуэхэр щIыдгъужри, пыIэхэр дахащэ хъуащ. Ди псейм фIэщIат IэфIыкIэри, мандаринхэри, уеблэмэ дэшхуэ нэгъунэ.
- Иджы хэт нэхъыфIу усэм къеджэми, саугъэт еттынущ. Зэман иджыри фиIэщ, деплъынщ фызэрыпэлъэщым, - ар жаIэри, Сонярэ унэгуащэ Бабусэрэ псоми усэ зырыз къытхуагуэшащ, тетрадь напэхэм хъэт дахэкIэ тхауэ иту.
Дыгъэгъазэм и 31-м псейр щагъэува пэшышхуэм дыщыщIыхьам, унэм кIапсэ зыбжанэ щызэпрышат, тыгъэхэр фIэщIауэ. Ахэр зищIысыр зэкIэ наIуэтэкъыми, къытхуэмыгъэсу дыпэплъэрт адэкIэ къэхъунум.
Усэхэм гъурыгъуххэу дыкъеджащ, псоми егугъуу зрагъэщIат-тыгъэм хэныну зыри хуейтэкъым. Гупым ятекIуам къылъысащ «Муха -цокотуха» тхылъ дахэшхуэр. АдэкIэ ди нэхэр гъурыгъуу щапхэурэ, лэныстэкIэ тыгъэхэр къыпыдупщIын хуейти, ущIэмыупщIэ сабийхэм абы гукъыдэжу къаритам: хэти блэIэбыкIырти, блыным мащIэу жьэхэуэрт, зэ Iэбэгъуэм саугъэтыр къызыпэщIэхуэхэри къытхэкIырт. Псом ящхьэрати, зыри саугъэтыншэу къэнакъым, япэ хъурей къекIуэкIыгъуэм лъэмыIэсахэр, етIуанэм Iэмал имыIэу техуэжырт.
Джэгу зэпеуэхэр иуха нэужь, цIыкIухэм къалъыса саугъэтхэр къызэкIуэцIахащ: къэрэндащ зэмыфIэгъу, тхылъ, мажьэ, щхьэхэIу, тетрадь - псори дызыщыгуфIыкIын защIэт. А зэманым егъэджакIуэхэм къахьу щыта улахуэ мащIэ дыдэхэм къыхахри, хьэблэм сабийуэ дэсыр ягъэгуфIэну яхузэфIэкIат абыхэм.
Зэман дэкIри, Колярэ Соняри къуажэм дэкIыжащ, хьэблэм ягу къыщIитхъыу, ауэ илъэсыщIэ псейр зы илъэси къэмынэу хьэблэ сабийм хуагъэувыныр егъэджакIуэ фIэкI зыдэмыс хьэблэм хабзэу къахуэнэри, цIыкIухэр балигъ хъуху емызэшу хуагъэуващ.
Ди адэ къуэшым и унагъуэмрэ урыс егъэджакIуэ зэщхьэгъусэхэмрэ тхуагъэува а япэ псейм цIыкIухэм ди IэкIэ тщIыуэ фIэтщIа хьэпшып цIыкIухэр кIыхьу яхъумащ унагъуэм. ДымыщIэххэу ахэр къыщытхуагуэшыжам, езыхэм я ныбжьыр илъэс 80-м фIишат. КIэнфетыфэм къыхэтщIыкIа бантикхэм къыщыщIэдзауэ уэс дадэмкIэ иухыжу псори а зэрыщытт. ИлъэсыщIэ дапщэ ялъэгъуат абыхэм…
