ПланетэщIэм япэ лъэбакъуэу щытчахэр

(Псысэм и етIуанэ Iыхьэ)

 Лъапэ махуэ     

ПIалъэ къратам фIэмыкIыу, дыздэлъатэм и щIыпIэ зэманымкIэ сыхьэтиплIрэ дакъикъэ плIыщIрэ тхум, «Союз-2» - р ПланетэщIэм и щэрэ тIощIрэ еханэ бгъуэщIым щетIысэхащ.

Дуней гуфIэгъуэр яIэу си гъусэхэр кхъухьым зэрихырт. «Сэлам гуапэр удох, ПланетэщIэ!» - зэрыгъэкIийхэрт. Сэри кхъухьым сыкъикIщ, тIэкIу зысплъыхьри, удзыпцIэм зыхэсIубащ. Си гъусэхэм я псалъэ, дыхьэшх макъи зэхэсхыжыртэкъым, гъэгъахэм сатхьэкъуати. Удзхэм я щхьэр къысхуагъэщхъырт. «Лъапэ махуэ къэпхьауэ, Вагъуэбж! Къеблагъэ, къеблэгъапэ!» - къызэрызжаIэри псэкIэ зыхэсщIэрт.

КъэкIыгъэ зэмылIэужьыгъуэхэм къысхуащI гулъытэм и жэуапу сэри гуапэу Iэ ядызолъэ. Лъэгуажьэмыщхьэу сотIысри ба яхузощI. ПланетэщIэм и къулеягъ-дахагъэмрэ Мазэр зэрылъапсэншэ-псэншэмрэ схузэхуэмыгъэхъуу согупсысэ.

Хъыджэбз цIыкIу дыхьэшх макъым си гупсысэм сыкъыхишыжащ. СыкъызэплъэкIмэ, лъапцIэрэ пцIанабзэу си ныбжьын хъыджэбз цIыкIу си щIыбагъ дыдэм къыдэтщ. ЗанщIэу Iэнкун сыкъэхъуащ. СыIэрпхъуэру тхьэрыкъуэфышхуэ къисчри пцIанэ шыр цIыкIум езупсеящ. Епхъухщ, къричри, езыми зы удз гъэгъа къысIэщIилъхьащи, а зэрыгуфIэм хуэдэу къызоплъ. ЩыгуфIэкIи нэкIубгъухэм кумбитI ещIри, йокIупс. И щынэдзэхэм нэхърэ нэхъ хужь слъэгъуами сщыгъупщэжащ. Бзэ зэхэмыщIыкIыгъуэ гуэркIэ къызопсалъэри сэ сщIэхэм щыщу зым гъунэгъуу  екIуалIэркъым.

Зыгуэр къаджэри, хъыджэбз цIыкIур вагъуэижым ещхьу лъейри, къызэрыта щымыIэу къигъэзэжащ. «Керэ дамакэ, керэ дамакэ», - итщ си тхьэкIумэм къаджэу сыкъэзыгъэщта макъыр.  Дауи, «Керэ, мыдэ къакIуэ, - жиIагъэнщ а къэджам», - сегупсысащ сэ.

Япэу къыдихьэлIа цIыху щыгъыныджэхэр си гъусэхэм хьэпшып цIыкIуфэкIухэмкIэ ягъэгуфIэрт. Сэри Андрейчук игуэш кIэнфетхэм сыпIащIэу сыхэуэри, удз гъэгъа къызэзыта цIыкIум IэщIэскIутащ. Си мажьэри естащ.

- Апхуэдизу нэхъу-нэхъуу уахэмыплъэ! – зыкъызбгъуригъэхуащ Аль-Хафез, хьэрып щIалэ гушыIэрейм.

- Сыт сахэплъэмэ къэхъунур? Си щыпэлъагъущи, сфIэхьэлэмэтщ.

- Си щыпэлъагъущи… - зыкъыспищIыжащ абы, - ухуиткъым, къыбгурыIуа, ухуиткъым!

- Дауи, уэ зэ плъэгъуащи зыбогъэщIагъуэ…

- Мартин зэ бжэкъуагъым укъуимыгъэувауэ Iущ ухъуну къыщIэкIынкъым, уэ щIалэжь цIыкIур, - дыхьэшхащ Аль-Хафез, IукIыжурэ.

Щынафэ къуэлэн цIыкIу зи Iэблэм едзэкIа, зи лъэнкIапIэм дзэкъапIэ телъ фызыр а дакъикъэм къыбгъэдыхьэжри, хъыджэбз цIыкIум и пхэм IэгукIэ къыхущIэуащ. «Щхьэ умыукIытэрэ, усабиижкъым!» - жриIэ къысфIэщIащ абы, и бгым фэ гуэр хущIипхэу щыслъагъум. Езы цIыкIум «хэт уи гугъэрэ сыкъызыфIэIуэхур» жиIэ къыщIэкIынт и зыхъунщIэкIэмкIэ. Керэ естауэ иIыгъ мажьэми гу лъитащ фызым. Ар иджы и пхъум едэхащIэрт, и щхьэцри хуижьырт.

А махуэм фIэкIа сэ Керэ сызэрыхуэмызэжынур сщIатэмэ, цIыкIуфэкIу Iэджэм щызгъэгуфIыкIынтэкъэ.      

                                               Жьапщэ

Ди Кавказ къурш къэухьхэм мащIэу езгъэщхь къыр дзакIэхэмкIэ тIысыпIэ тафэр къэукIыхьат.  Ауэ жьэражьэу ди щхьэщыгум къиува дыгъэм къызэригъэлъагъуэмкIэ, а къуршыщхьэхэм уэс ялъэгъуауи ялъагъунуи фэ ятеттэкъым.

Япэ махуищым зыдгъэпсэхун хуеями, дызыхуеину псэуалъэхэр ухуэн щIэддзащ. А Iуэхугъуэр нэхъ епIэщIэкIауэ зэфIэгъэкIын зэрыхуейр хьэуам зэрыкIэлъыплъу къыздэтхьа ди Iэмэпсымэхэм къыджаIэрт: жьапщэшхуэ къэхъунут.

Къэрал пщыкIуийм я лIыкIуэу цIыху щэщIрэ плIырэ зыхэт ди экспедицэм дежкIэ псэуалъэм и пкъыгъуэхэр зэпкърыгъэувэгъуейтэкъым. Жьыи псыи пэмылъэщыну, игъащIэ лъандэрэ щыта хьисэпу зэфIэдгъэуващ. Дахэт, инт, таурыхъ унэм и зэмыфэгъуиблти къытеплъагъэххэр итхьэкъуну хьэзырт.

Къэхутэныгъэ лэжьыгъэхэр ПланетэщIэм щызэщIэплъащ. Хьэуар къэзыпщытэхэм сэри садэIэпыкъурт. Аль-Хафез гъусэ сыхуащIати дагъуэ зэрызыхуезмыгъэщIыным сыпылът. Станц гупэм щидгъэувыкIа Iэмэпсымэм и приборхэмрэ Мичивиснаускас сымэ щылажьэ лабораторэмрэ «жэщ хъухукIэ» жыхуаIэм хуэдэу я кум ситт.

Жьыр къызэрапщытэ ди Iэмэпсымэхэм къызэрагъэлъэгъуа дыдэм хуэдэу махуэ еханэм жьы мащIэ пIалъэкIэрэ къыкъуэууэ, пшэхэри техьэ-текIыу нэху къекIащ. Куэд дэмыкIыу дунейр апхуэдизкIэ кIыфI къэхъуати, дыгъэр иубыда къыпфIэщIынт. Жьапщэ къыкъуэуами зиукIыжырт. Мичивиснаускас зыгъэпсэхупIэ унэм си закъуэ сигъэкIуэжын дзыхь ищIакъым. Си Iэр иутIыпщмэ, жьым сызэрырихьэжьэнум шэч лъэпкъ къытезмыхьэу ди гъусэхэм дакъыхыхьэжащ.

Псори мамыру дызэхэст. Андрейчук и гитарэм макъамэ гуакIуэ гуэр къригъэкIырт. Ализабет и куэщIым ис Чапки и нэр щIиукъуанцIэурэ гитарэ зыIыгъым еплъырт. Сэри а макъамэм сыздедаIуэм Керэ сызэрыхуэза щIыкIэм согупсыс, арщхьэкIэ ар жьы къугъым сIэщIетхъыжри, иджыри зи кхъащхьэр сымылъэгъуа си адэм деж сехь.

Зэуэ къуршымкIэ жьым кърихуа гъуахъуэ макъым псори дыкъигъэтэджащ. Щхьэгъубжэм дыдэплъмэ, щIэплъыпIэм хыв гъумыщIитI щызэзауэрт. Дыгъэр щыкъухьа щыгу дыдэрат ахэр щызэрызехьэри, пшэплъым хэту зэзауэ къыпфIэщIырт.  Абы хэту щIэплъыпIэр нэхъ нэху къэхъуащ.

- МафIэ! МафIэ! ПланетэщIэм иджы фIэкIа мафIэ щыслъэгъуакъым! - жиIащ Мартин.

ЦIыхуиплI мэхъури, яIыгъ мафIэхэр ягъэдалъэурэ, дунейр зыкъутэ гуууитIым жьэхэлъэри щIагъэIащ. Зэныкъуэкъу-зэджэбауэу жэ Iэщ домбейхэм я ужьым апхуэдизу кIэщIу иту кIэлъыжэхэрти, я Iуэм ираубыдэжыну мэпIащIэхэр жыпIэнт. Зи нэр къыщхьэрипхъуауэ жэ хывхэр щыхупIэ бзаджэм зэрынэсу мафIэ зыIыгъхэр нэхъри ебгъэрыкIуащ.  Бгы гуэуауэ хывхэр къырым щыщыхум «щакIуэхэм» хатIэнтэкъэ-хасэнтэкъэ! ТэлайкIэ апхуэдэу щIэплъыпIэм зыщагъэкIэрахъуэри хывхэм кIэлъыбзэхыжащ.

…Жьапщэ етари щхьэщыкIащ. ПланетэщIэм и дунейм зиукъэбзыжащ. ЕтIуанэ къекIуэкIыгъуэм ди лэжьыгъэр нэхъ пасэу щызэфIэдгъэкIым, Мартин зыдгъэпсэхуну унафэ ищIащ…  

                                                                           ПЩЫХЬЭЩIЭ Сэлам.