Макъамэм и фIыпIэмкIэ къытхуэупса композитор

ДифI догъэлъапIэ

Урысей Федерацэм, Адыгэ, Къэбэрдей-Балъкъэр, Къэрэшей-Шэрджэс республикэхэм я цIыхубэ артист, Абхъаз Республикэмрэ Краснодар краймрэ щIыхь зиIэ я артист, УФ-мрэ Адыгэ Республикэмрэ я Къэрал саугъэтхэм я лауреат, Адыгэ Республикэм щыщу композитор IэщIагъэм япэу хуеджа, СССР-м и Композиторхэм я зэгухьэныгъэм хэт (1985 гъэ), Краснодар щэнхабзэмрэ гъуазджэхэмкIэ и къэрал университетым щIыхь зиIэ и профессор, АР-м и Iэтащхьэм щэнхабзэмрэ гъуазджэмкIэ и чэнджэщэгъу, «Адыгейм и щIыхь» медалыр зыхуагъэфэща Нэхей Аслъэн и ныбжьыр илъэс 80 ирокъу. 

Нэхей Аслъэн Къасым и къуэр 1943 гъэм щэкIуэгъуэм и 18-м Адыгэ Республикэм хыхьэ Джиджихьэблэ къуажэм къыщалъхуащ. Пасэ дыдэу адыгэ макъамэм, пшынэм, усэ тхыным дахьэха щIалэр етхуанэ классым щыщIэсым и къуэшым тыгъэ лъапIэ – гитарэ - къритат. КъыкIэлъыкIуэу пианинэм еуэу, накъырэ епщэу зригъэсащ. Абы щыгъуэ макъамэм хуеджэну триухуати, Краснодар щэнхабзэмкIэ и къэрал институтым щIэтIысхьэри, 1976 гъэм къиухащ. 1978 гъэм ар щIэтIысхьащ Тбилиси и къэрал консерваторэм и композитор факультетым. 1983 гъэм ар диплом плъыжькIэ къиухащ. 1992 - 1996 гъэхэм Адыгэ Республикэм и Композиторхэм я зэгухьэныгъэ къызэрагъэпэщам и унафэщIу лэжьащ. 1991 гъэм щыщIэдзауэ УФ-м и Композиторхэм я зэгухьэныгъэм хэтщ. 
Иджырей адыгэ музыкэм и классик Нэхей Аслъэн и Iэдакъэ къыщIэкIащ «Раскаты далёкого грома» япэ лъэпкъ оперэр, симфоние, романс, сонатэ лэжьыгъэ купщIафIэхэр. Ахэр щапхъэу къалъытащ икIи адыгэ лъэпкъым и хъугъуэфIыгъуэхэмрэ лъапIэныгъэхэмрэ ящыщ хъуащ. Адыгэ IуэрыIуатэр, анэдэлъхубзэр, лъэпкъ тхыдэр зи лъабжьэ а лэжьыгъэхэм щIэупщIэ яIэщ. 
1991 гъэм Нэхейм къызэригъэпэщащ адыгэ цIыхубэ уэрэдхэмрэ къафэхэмкIэ «Ислъэмей» къэрал ансамблыр. Ди цIыхубэ уэрэдхэр профессиональнэу зыгъэзащIэ гупым ноби езыр и художественнэ унафэщIщ. Ансамблым и япэ концертыр Мейкъуапэ щитауэ щытащ. Лъэпкъыр зэрыгушхуэ гупыр нобэ дуней псом щыцIэрыIуэщ. Урысейм, Тыркум, Иорданием, Израилым, Италием, Алыджым, Америкэм и Штат Зэгуэтхэм, нэгъуэщI къэралхэм я утыку нэхъыфIхэм гупым щызэхуешэс адыгэ уэрэдхэмрэ къафэхэмрэ дихьэххэр. УримыгушхуэнкIэ Iэмал иIэкъым цIыхухэр къэтэджурэ гупым Iэгуауэшхуэхэр зэрыхуаIэтым. Тбилиси консерваторэм щыщIэсым, Нехай Аслъэн зыщIэхъуэпсар - куржы макъамэм хуэдэу адыгэ Iэмэпсымэ макъамэр цIэрыIуэ хъуныр - къехъулIащ. Адыгэ цIыхубэ уэрэдыжьхэр къэзыгъэщIэрэщIэж, абыхэм я хъумакIуэ ансамблым егъэзащIэ цIыхубэ уэрэдыжьу 100-м щIигъу. Абы къыдэкIуэу, классикэ, джаз уэрэдхэри жаIэ. Ансамблым и артистхэр адыгэ пшынэрэ шыкIэпшынэрэ йоуэ, къамыл йопщэ. 2006 гъэм «Ислъэмей»-м къыхуагъэфэщащ республикэм и дамыгъэ лъапIэр - «Адыгейм и щIыхь» медалыр. 
- Адыгейр зыпэсщI щымыIэ си щIыналъэщ. КъэзгъэщIа макъамэхэм лъабжьэ яхуэхъуар адыгэ IуэрыIуатэрщ, - жеIэ Аслъэн. – Алыджым и Родос хытIыгум щекIуэкI фестивалым зыкъыщыдгъэлъагъуэми, Иорданием и Пащтыхь щэнхабзэ центрым концерт щыттми, Италием е Польшэм щыIэ макъамэ, гъуазджэ, IуэрыIуатэ фестивалым дыхэтми, «Ислъэмей»-м игъэзащIэ си макъамэхэмрэ къафэхэмрэ я япэ аккордым щыщIэдзауэ къацIыху. Макъамэр си гъащIэм и купщIэщ! Щэнхабзэм и пщIэр игъуэтыжын папщIэ, ар къэрал политикэм хуагъэдэн хуейщ.
Мы махуэхэм Адыгэ Республикэм и Лъэпкъ библиотекэм макъамэ-нотэ литературэмкIэ и къудамэм тхылъ гъэлъэгъуэныгъэ къыщызэIуахащ, Нэхей Аслъэн и махуэм и щIыхькIэ. Абы хагъэхьащ композиторым и гъащIэмрэ гуащIэмрэ теухуахэр, и Iэдакъэ къыщIэкIа лэжьыгъэхэр. 
Иджырей адыгэ макъамэм и зыужьыныгъэм хэлъхьэныгъэфIхэр хуэзыщI Нэхей Аслъэн дяпэкIи и хъуэпсапIэхэр къехъулIэну, цIыхубэм я дэрэжэгъуэм хэзыгъахъуэ щэнхабзэмрэ гъуазджэмрэ хуэлэжьэну ди гуапэщ!