КъБР-р илъэсищэ зэзырикъум и цIэр зезыхьэ паркым деж щыIэ павильоным къыщызэIуахащ дизайнер, дэрбзэр цIэрыIуэ Сэралъп Мадинэ и гъэлъэгъуэныгъэ. «Зэманым и псыежэхым» зыфIища Iуэхум хохьэ сурэтхэмрэ адыгэ фащэм и дыкIэ щхьэхуэхэр къыщыгъэсэбэпауэ 2020 - 2022 гъэхэм яда щыгъынхэмрэ. А лэжьыгъэхэр къэгъэщIыным Мадинэ тезыгъэгушхуар XIX лIэщIыгъуэм и етIуанэ Iыхьэ – XX лIэщIыгъуэхэм ехьэлIа дэфтэр сурэтхэрщ. Дызэсэжауэ махуэ къэс тщыгъ фэилъхьэгъуэхэр дызэрыт зэманым елъытауэ къызэкIуэцIыхынырщ, джынырщ, и мыхьэнэм, и зехьэкIэм иджыри зэ егупсысынырщ Мадинэ къалэн зыщищIыжыр.
Пэшым узэрыщIыхьэу Мадинэ и хъэтI гъэщIэгъуэным гу лъыботэ: и кум ит стIолышхуэр «псыежэхщ», езым и мывэхэри, и псыхьэлъахуэхэри, зэманым жьы дэхъуа хьэпшыпхэри (псалъэм и хьэтыркIэ, пхъэ вакъэхэр, пхъэ фалъэхэр, нэгъуэщIхэри) ихьу еукIуриехыу. КъыбгурыIуэ зэрыхъунумкIэ, гъэлъэгъуэныгъэр дыкъэзыухъуреихь, къинэмыщIауэ, псынщIэу зызыхъуэж дунейми уезыгъэгупсысщ, абы лъэпкъым и шыфэлIыфэ щыпхъумэнуи япэм хуэдэу укъыщызэтенэнуи гугъущ. АтIэми, цIыхухъу фащэр щымащIэ дыдэщ гъэлъэгъуэныгъэм, махуэ къэс зызыхъуэж бзылъхугъэ фащэм, къежьэм декIуу зызыгъафIэ цIыхубзым ибгъукIэ унагъуэр сыткIи зыхуей хуэзыгъазэ цIыхухъум увыпIэ къызэрыщемэщIэкIыр нэрылъагъу пщищIми ярейуэ. Адыгэ фащэ зыщыгъ цIыхухъур зэманым и псыежэхым, блэкIам хэна хуэдэщ, IуэрыIуатэ палъэщ. ЦIыхубзыр псым ещхьщ, зэманым и жьэгъум къеныкъуэкъуу, абы зыдагъэшу апхуэдэщ.
Адэ-мыдэкIэ кIапсэкIэ щыпыщIауэ фIэлъ сурэт хужь-фIыцIафэхэм дызэса сурэт техыкIэм дыкъыбгъэдаш. Сурэттех ныбжьыщIэхэм я Iэмэпсымэм къиубыдар фащэм и теплъэр зэрыщытукъым, атIэ ахэр зыщыгъ цIыхухэм зэрызагъэхъейр сурэтым къызэрищарщ, фащэм и Iыхьэ щхьэхуэщ, бостей щIихурыхукIырщ. ТхылъымпIэм къытещ бзылъхугъэхэм я нэгум уигу къагъэкI блэкIа зэманымрэ а лъэхъэнэм псэуа цIыхубзхэмрэ, абы щыгъуэми зэманым ижь къазэрыщIихур наIуэ пщащI. Сурэтыр зытраха хъыджэбзхэр, я фащэ дахэр щахыжынурэ, я гъащIэм хыхьэжынущ, пхъум, шыпхъум, анэм я къалэн ягъэзащIэу…
ЗэIущIэр къызэIуихащ Къэбэрдей-Балъкъэрым щэнхабзэмкIэ и министрым и къуэдзэ Ащхъуэт Ритэ.
- Псоми фи нэгу щIэкI щыгъыныгъуэхэм, хьэпшыпхэм блэкIа, иджырей, къэкIуэну зэманхэр зэрызэпыщIар къыуагъащIэ, - жиIащ Ритэ. – ФIыщIэ яхуэфащэщ илъэс куэд хъуауэ зи IэдакъэщIэкI купщIафIэхэмкIэ дызыгъэгушхуэ Мадинэрэ пэжкIэ къыкъуэт гупымрэ. Абы и закъуэу, зэрыгурыIуэгъуэщи, лъэкIынур куэдкIэ нэхъ мащIэт. Ди нэхъыжьхэм къагъэщIащ ди хабзэ, ди лъэпкъ къулеигъэ къэзыгъэлъагъуэ хьэпшыпхэр, ахэр ехъумэ, ирегъэфIакIуэ Мадини, адэкIи Тхьэм хущIигъэхьэ!
КъыкIэлъыкIуэу къэпсэлъапIэр хуит зыхуащIа усакIуэ Къаныкъуэ Заринэ гупсэхуу тепсэлъыхьащ фIыуэ зыхищIыкI Iуэхухэм, Мадинэ и гъэлъэгъуэныгъэу щIыпIэ куэдым щекIуэкIахэм, ипхъухэм яIэ зэфIэкIым, фащэхэм я дыкIэ хъуахэм, абыхэм дэрбзэрым ящIилъхьа гупсысэм, нэгъуэщI куэдми. А гупсысэр адэкIи яшэщIу псэлъащ сурэттех Щоджэн Жаннэ, балетмейстер, КъБР-м и цIыхубэ артист Думэныщ Iэулэдин, сурэтыщI Тхьэзэплъыж Руслан сымэ. Псоми жаIэн я куэдт, ялъагъур зэрагъэщIагъуэм я псалъэр фагъуэ яфIыщIэхъукIми пцIы хэлътэкъым, гъэлъэгъуэныгъэр псалъэ зэрыхуэмыныкъуэр зэрыхьэкъым хуэдэу.
Езы Сэралъп Мадинэ зэIущIэм зыкърезыгъэхьэлIахэм фIыщIэ яхуищIащ, бостейхэм, фащэхэм, хьэпшыпхэм мащIэу я гугъу ищIри нэхъ куууэ сурэтхэм къытеувыIащ. Ар икIи гурыIуэгъуэщ: Мадинэ и гукъэкI псори къызэрыбджыкIыр дэтхэнэ зы щIыIунэри къызэрыщу цIыхухэм япэгъунэгъу сурэтырщ.
Пэшым щегъэувэкIащ щэкI зэмылIэужьыгъуэхэм къыхэщIыкIа бостейхэр, ахэр зэрыгъэдэха хьэпшыпу бгъэIулъхэр, гупэIулъхэр, дыщэидэхэр, апхуэдэуи гулмэдэн, пхъэ вакъэ, дыжьын бгырыпх, къэптал, щIыIутелъ, Iэщхьэ тхьэмпэ, щхьэрыхъуэн (бащлъыкъ), цей хуэдэхэр. Абыхэм я зы Iыхьэ цIыкIуи къанэркъым гулъытэ щхьэхуэ къимылэжьу, нэмыщIысауэ, нэри пэри ихьу мытеплъафIэу.
Зы плIанэпэ яубыд Мадинэ ипхъу Сэралъп Линэ (Бизнесымрэ дизайнымкIэ институту Москва дэтым модэмкIэ и факультетым и студенткэщ) и IэдакъэщIэкI теплъищым: цIыхухъум, цIыхубзым, ажэгъафэ лъэпкъ джэгуакIуэм я образхэм. Урысей этнографие музейм щIэлъ адыгэ фащэхэр иджкIэрэ, Линэ ар лъабжьэ зыхуищIа и IэдакъэщIэкIхэр дунейм къытехьащ 2022 гъэм, ахэр Front Fashion интернет-тыкуэным иригъэкIуэкIа Iуэхум нэхъыфIу къыщалъытащ.
Сэралъп Мадинэ и гъэлъэгъуэныгъэхэр щекIуэкIащ Урысей Этнографие музейм, Штиглиц А. Л. и цIэр зезыхьэ къэрал художественно-промышленнэ академием прикладной гъуазджэмкIэ и музейм, КъуэкIыпIэм и къэрал музейм Кавказ Ищхъэрэм щиIэ и къудамэм, Тугановым и цIэр зезыхьэ музейм (Владикавказ), нэгъуэщIхэми. Апхуэдэуи Мадинэ и IэрыкIхэр утыку къыщри- хьащ Рим, Истамбыл, Амман къалэшхуэхэм, и адыгэ фэилъхьэгъуэхэр уней гъэтIылъыгъэхэм хэлъу щахъумэ Инджылызым, США-м, Германием, Израилым, адыгэ щыпсэу нэгъуэщI къэрал куэдми.
Сурэтхэр Къарей Элинэ трихащ.
