Махуэгъэпс

NASA зэгухьэныгъэм (США) хуэлажьэ щIэныгъэлIхэм уахэ жыжьэм и зы плIанэпэм гу щылъатащ вагъуэ гуэрэ­ныш­хуэрэ абрагъуэу абдежым щы­зэхэт къэщIыгъэхэм (галактикэхэм) ящыщу тIур гъунэгъу дыдэ зэрызэхуэхъуам.

Щхьэ куцIым и дунейпсо махуэщ
Боксым и дунейпсо махуэщ
Москва и уафэр зыхъумахэм я махуэщ
Азербайджаным и лъэпкъ прессэм и махуэщ
Таджикистан Республикэм и къэралыбзэм и махуэщ. I989 гъэм таджикыбзэр а къэралым и бзэ нэхъыщхьэу щагъэуващ.
Африкэ Курыт Республикэм щагъэлъапIэ хабзэ гъэщIэгъуэн – жыг хэсэным и махуэр
1795 гъэм Шереметевым и щIапIэм къыщызэIуахащ «Останкино» театр-уардэунэр.
1894 гъэм Париж дунейм щыяпэу автомобиль къызэдэжэхэр щызэхэтащ.

Зи гугъу тщIы Iуэхур гъэлъэпIэн щыщIадзар Хрущёв Никитэ ди къэралым и Iэтащхьэу щыщытарщ. 

Тыркумэным и медицинэ IэнатIэм и лэжьакIуэхэм я махуэщ 
Бельгием и лъэпкъ гуфIэгъуэшхуэщ – къэралым и махуэ нэхъ лъапIэ дыдэщ. 1831 гъэм екIуэкIа хэхыныгъэхэм щытекIуэри, пащтыхьыгъуэр IэщIыхьащ Леопольд Езанэм. А махуэм тохуэ Бельгием и щхьэхуитыныгъэм теухуа декларацэмрэ и конституцэмрэ къыщащтар.
1613 гъэм Урысейм и пащтыхь хъуащ Романов Михаил Фёдор и къуэр. Романовхэ ящыщу аращ пащтыхь тахътэм япэу итIысхьар.

Нобэ

Шахматхэм я дунейпсо махуэщ. I966 гъэ лъандэрэ ягъэлъапIэ, I924 гъэм а махуэ дыдэм Париж Дунейпсо шахмат федерацэр (ФИДЕ) къызэрыщызэрагъэпэщам тращIыхьауэ.

Тортым и дунейпсо махуэщ

Къыргъызстаным и Лъэпкъ гвардием и махуэщ

Колумбием и щхьэхуитыныгъэм и махуэщ. I8I0 гъэм Богота къалэм цIыхухэр къыщызэрыIэтащ, Испанием къыгуэкIыу къэрал щхьэхуит хъуныр къагъэуву.

Нобэ

Мамкъут зыдэлъ хьэлывэм и дунейпсо махуэщ

Урысей Федерацэм Къэрал кIуэцI IуэхухэмкIэ и министерствэм и юридическэ IэнатIэм и махуэщРоссия

Тыркумэным щагъэлъапIэ Гъавэм и махуэр

Японием и цIыхубз министрхэм я махуэщ

1900 гъэм Париж и метрор къызэIуахащ.

1903 гъэм лъакъуэрыгъажэмкIэ япэ дунейпсо зэпеуэр екIуэкIащ.

ГъущIгъавэм и дунейпсо махуэщ 
Манделэ Нельсон и дунейпсо махуэщ. I9I8 гъэм къалъхуащ цIыхум и хуитыныгъэхэр къызэпамыудыным и бэнакIуэ лъэщ, ЮАР-м и президенту щыта, Нобель и саугъэтыр зыхуагъэфэща Манделэ Нельсон.
Урысейм мафIэсым пэщIэтынымкIэ и къэрал IуэхущIапIэр къыщызэрагъэпэща махуэщ
УФ-м Къэрал кIуэцI IуэхухэмкIэ и органхэм я хозяйственнэ IэнатIэм пэрытхэм я махуэщ
Японием щагъэлъапIэ тенджызым и махуэр
Испанием щагъэлъапIэ Лэжьыгъэм и махуэр
64-нэ гъэм Рим мафIэм исат. Район 14-м щыщу къэнар 4 къудейт.

ЩIалэгъуалэр IэпщIэлъапщIагъэм хуэгъэсэным и дунейпсо махуэщ
Тыркум щагъэлъапIэ демократиемрэ лъэпкъ зэкъуэтыныгъэмрэ я махуэр
1776 гъэм Милан къалэм (Италие) къыщызэIуахащ иужькIэ дуней псом цIэрыIуэ щыхъуа «Ла Скала» театрыр.
1812 гъэм урысыдзэр Наполеон зэрытекIуам и щIыхькIэ хьэрэкIытIэхэр щыдрагъэлъэтеящ Петербург щыIэ Петропавловскэ быдапIэм.
1923 гъэм СССР-м къыщызэрагъэпэщащ «Аэрофлот» къэрал авиакомпаниер. Абы и япэ рейсыр а махуэ дыдэм ищIащ - Москва икIыу Новгород Ищхъэрэ къалэм кIуахэр ишащ.

Иракым щагъэлъапIэ я революцэм и махуэр. Къэралыр зи унафэм щIэт пащтыхьыр 1958 гъэм традзри, Иракыр Республикэ хабзэм зэрытеувэр хэIущIыIу ящIащ. 
Осетие Ипщэм и мамырщIэкъу къарухэм я махуэщ
1789 гъэм Бастилиер (Париж) къыщащта махуэщ. Франджы революцэшхуэм щыщIидза махуэу ягъэлъапIэ ар.
1860 гъэм Урысейм и къэрал банкыр къызэрагъэпэщащ. 
1867 гъэм Инджылызым щыIэ Рэдхилл мывэ къыщIэхыпIэм Нобель Альфред япэ дыдэу щигъэлъэгъуащ къигупсыса динамитым и лъэщагъыр.

Акъылым зезыгъэужь джэгукIэхэм я дунейпсо махуэщ
Къэзахъстаным шынагъуэншагъэмкIэ и органхэм я лэжьакIуэхэм я махуэщ
Черногорием и къэралыгъуэм и махуэщ. 1878 гъэм бадзэуэгъуэм и I3-м Черногориер къэралыгъуэ щхьэхуиту зэрыщытыр Берлин конгрессым къилъытащ. I94I гъэм бадзэуэгъуэм и I3-м Черногорием къыщызэрыIэтащ фашизмэм, нацизмэм я бий цIыхубэр. А Iуэхугъуэхэрщ лъабжьэ хуэхъуар нобэ къэралым щагъэлъапIэ махуэшхуэм.
1697 гъэм Камчаткэ щIыналъэр Урысей къэралыгъуэм къыхыхьащ.