Жылагъуэ

Мы фхуэсIуэтэжыну хъыбарыр къэхъупа Iуэхугъуэщ. ЗэрыгурыIуэгъуэщи, зэман мымащIэ абы лъандэрэ дэкIами, къызыщыщIам и цIэр къидмыIуэм нэхъыфIщ. Си зы цIыхугъэ щIалэ лъэIукIэ зыкъысхуигъэзащ ди зы къуажэ пхыдза и зы хозяйствэ си машинэмкIэ сшэну. Сэри куэд щIауэ сцIыхут, и унагъуи мызэ-мытIу сихьати, схуэгъэщIэхъуакъым.

«ГъуэгуфI шынагъуэншэхэр» лъэпкъ пэхуэщIэм (проектым) и фIыгъэкIэ 2023 гъэм Къэбэрдей-Балъкъэрым и жылагъуэхэр зэпызыщIэ гъуэгухэм я фIагъым хэпщIыкIыу хэхъуащ, щIыпIэ-щIыпIэкIэ щыIэ щыщIэныгъэ куэд зэрагъэзэхуащ. ЦIыхубэм деж щекIуэкIа щIэупщIэм къызэригъэлъэгъуамкIэ, гъуэгухэр егъэфIэкIуэным хуэунэтIауэ къэралым щекIуэкI лэжьыгъэмкIэ цIыхубэм я нэхъыбэр арэзыщ. ЗэхъуэкIыныгъэхэр зэрекIуэкIым, гъуэгухэр хэпщIыкIыу зэрефIакIуэм, цIыху зэхэзекIуапIэхэмрэ машинэ зэхэзежапIэхэмрэ дамыгъэ зэмылIэужьыгъуэхэмрэ техникэ IэмалхэмкIэ зэрызэщхьэщагъэкIым гу лъымытапIэ иIэкъым.

КъБР-м и Правительствэм и Уна­фэщI Мусуков Алий Iуэхугъуэ щхьэ­хуэхэр щызэпкъраха зи чэзу зэ­IущIэ иригъэкIуэкIащ. 

Илъэси 100 ипэкIэ, 1924 гъэм ма­заем и 3-м, дунейм къыте­хьащ нобэрей «Адыгэ пса­-лъэр» къы­зытехъукIыжа «Къэ­рэ­хьэлъкъ» газетым и япэ номе­рыр. 

Иджыблагъэ Налшык къалэм щекIуэкIащ Кавказ Ищхъэрэм  хыхьэ щIыналъэхэм лэжьыгъэмкIэ я къэрал инспекцэхэм я унафэщIхэм я зэIущIэ. Ахэр тепсэлъыхьащ КИФЩI-мрэ Къэбэрдей-Балъкъэрымрэ я IуэхущIапIэхэм лэжьапщIэмкIэ ятелъ щIыхуэхэмрэ, ахэр зытегъэкIыжа зэрыхъуну щIыкIэхэмрэ.

Мультфильмхэр занщIэу тыншу трахакъым, атIэ абы епха ехъулIэныгъэхэр хуэм-хуэмурэ зэтраублащ. Пэжщ, абы тхыдэ иIэщ. Мультфильм техыным къыгуэхыпIэ имыIэу епха анимацэ къыфIэщIыныгъэ жыхуэтIэр япэ дыдэу къигупсысащ Франджым щыщ Рогет Пауль. Ар къыщыхъуар 1828 гъэрщ. Абы папщIэ Рогет къигъэсэбэпащ зы лъэныкъуэмкIэ бзу сурэт, адреймкIэ бзу хъар къыщыгъэлъэгъуа диск. Дискыр ягъэкIэрахъуэрти, мультфильмым еплъхэм къыфIагъэщIырт бзур хъарым ису.

Япэ зэрыдэ машинэхэр Голландием XIV лIэщIыгъуэм къыщыунэхуауэ къалъытэ. Ахэр шэрхъышхуэ зиIэт, парусхэр щадкIэ къагъэсэбэпу. Ауэ ар къэзыгупсысам и цIи, езы машинэм и теплъи къэнакъым - ику ит лIэщIыгъуэм щыIа цеххэм я лэжьыгъэм и щэхухэр наIуэ къащIыртэкъым. Нэхъ иужьыIуэкIэ апхуэдэ механизм ищIыну иужь ихьащ Леонардэ да Винчи, ауэ эскизым къыщыувыIэжащ.

Дунеяплъэхэр, зыгъэпсэхуакIуэхэр щIыпIэхэм щыгъуазэ зыщIу къезышэкI экскурсоводхэмрэ тэрмэшхэмрэ я IэнатIэм зэрыхуэфащэм ехьэлIа къэпщытэныгъэхэр иджыблагъэ Налшык къалэм щрагъэкIуэкIащ. Абы хэтащ а IэнатIэм щылажьэхэу ди республикэм щыщу цIыхуищрэ Ставрополь крайм къикIа зырэ.

ЕтIуанэ дунейпсо зауэм хуэдэу цIыхушхуэ зыхэкIуэда тхыдэм къыщыхъуауэ зыми ищIэркъым. Лъэпкъхэр къызыхэкIарэ зэрахьэ динкIэ зэхэгъэж ищIу, жьыри щIэри зэхэдз имыIэу игъэкIуэду, хьэкIэкхъуэкIагъэу зэрихьэм гъунэ имыIэу апхуэдэ бийт цIыху цIыкIур зыIууар. А зауэр зылъэмыIэса унагъуэ щIагъуэ щыIэкъым: хэти и Iыхьлы хэкIуэдащ, хэти уIэгъэрэ и нэгу щIэкIа гузэвэгъуэм хэмыкIыжын ныкъуэдыкъуагъэ хихащ. Ауэ цIыхубэр икIуэт жыхуаIэр имыщIэу пэщIэтащ къращIылIа а залымыгъэм, хахуагъэрэ къэмылэнджагъэрэ къигъэлъагъуэу, щалъхуа лъахэмрэ адэжь жьэгумрэ псэемыблэжу ихъумэу. Аращ а зауэр тхыдэм Хэку зауэшхуэкIэ къыщIыхэнари. Бэлыхьлэжьаер зылъэмыIэса жылэ къэмынэжами, къэмылэнджагъэм и нэщэнэт къэралышхуэм и етIуанэ щыхьэру къалъытэ Ленинград нэмыцэ зэрыпхъуакIуэхэм зэрапэщIэта щIыкIэр.

Бэрбэч ХьэтIутIэ и цIэр зезыхьэ Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал университетым, хабзэ хъуауэ, илъэсым къриубыдэу зыбжанэрэ къыщызэрагъэпэщ курыт школхэр къэзыуххэр еджапIэ нэхъыщхьэм зыщыхурагъаджэ IэщIагъэхэм щыгъуазэ щыхуащI зэIущIэхэр. Абыхэм я фIыгъэкIэ ныбжьыщIэхэм ящыщ куэдым къыхахыф я гъащIэм IэщIагъэ щахуэхъунур.