Литературэ

ОСЕЕВЭ Валентинэ

Iуэтэж

ЖьакIэ хужь кIыхь зытет лIыжь цIыкIу тетIысхьэпIэм тест, иIыгъ жьауэмкIэ сурэт гуэрхэр пшахъуэ гущIыIум щритхъэу.

– КIуатэ, – жери Павлик абы къыбгъэдыхьэри, тетIысхьэпIэм и

кIапэмкIэ къыпытIысхьащ.

Тхыгъэ кIэщIхэр

«ЩIымахуэрэ дзэрэ!» - щIыжаIа зэмант. Мазэхъуанэм и гуащIэгъуэу уает. Нэхъ гъунэгъуIуэу щыIа мэкъухэр дыухауэ, иджы мэкъушэ жыжьэ дыкIуэн хуей хъурт.

Нало Заур

*   *   *

Ягуэшкъым тхыдэр дэлэн IупщIэу,

Ар лIами псэуми ди зэхуэдэщ.

Уи дэлэн Iыхьэм сыти ещIэ –

Iэ фIейкIэ уемыIусэ тхыдэм.

Зыгъэш, плъэкIыхукIэ, умыпагэм.

Зыгуэр и псалъэ ущышынэу,

Андемыркъаным и щхьэ лъагэр

Яужь уимыхьэ къепшэхыну.

Уэ улIмэ, пэж яжеIэ цIыхум,

Зы бзаджи зы фIи умыгъэпщкIуу,

Уядэжь и цей хьэзыр Iупэхур

НэгъуэщIым и пкъым иумыгъэкIуу.

Апхуэдэ цIыхур лIэркъым тыншу,

Дунейми екIуу щыпсэуфкъым,

Iуэтэж

(Ещанэ Iыхьэ)

Сыкъэжэпхъа иужькIэ дадэрэ нанэрэ тхылъ сакъыхуеджэн щIэздзащ. Абы хэт лIыхъужьхэм датепсэлъыхьырт, итIанэ абыхэм щIэх-щIэхыурэ зауэ лъэхъэнэр ягу къагъэкIыжу хъыбар гъэщIэгъуэн куэд къысхуаIуэтэжырт. «Дэ дыпщыгъупщэми, бжетIахэмрэ узыхуэдгъэсахэмрэ зыщумыгъэгъупщэ!»,  псалъэхэр Ахъмэтхъан иужь зэманхэм жиIэрей зэрыхъуар сфIэмыфIу, сыкъэтэджырти сыкъэкIуэжырт.

Хъунутэкъым ахэр лIэ!

Нало Заурбий Мыхьэмэт и къуэр – 95!

ТхакIуэ, усакIуэ, щIэныгъэлI, IуэрыIуатэдж цIэрыIуэ Нало Заур къызэралъхурэ илъэс 95-рэ нобэ ирокъу. Ар 1928 гъэм бадзэуэгъуэм и 15-м Хьэтуей  къуажэм къыщалъхуащ. Илъэс 14 ныбжьым иту абы колхозым лэжьэн щыщIидзат. 1952 гъэм, Къэбэрдей къэрал егъэджакIуэ институтыр къиуха нэужь, зэфIэкI зиIэ щIалэщIэр ирагъэблэгъащ адыгэбзэмрэ литературэмкIэ кафедрэм. 1954 гъэм къыщыщIидзэри, псэуху Нало Заур щылэжьащ Гуманитар къэхутэныгъэхэмкIэ институтым, 1979-1987 гъэхэм Заур IуэрыIуатэмрэ литературэмкIэ и къудамэм и унафэщIу щытащ.

Бзэр псалъэ къудейкъым,

ар гупсысэ­кIэщ, дуней тетыкIэщ

(Нало Заур)

Нало Заур тхакIуэт, усакIуэт, этнографт, щIэныгъэлIт, зэдзэкIакIуэт, жылагъуэ зэгухьэныгъэхэм я тхьэмадэт.

«Лъэпкъым ди пщэдейр зэрыхъунур елъытащ  ди анэдэлъхубзэм,    ди  тхыдэм,  ди диным,  ди хабзэм.  Ар тхуэIыгъыу щытмэ, къытхузэгъэпэщрэ тхуэгъэлажьэу щытмэ, ди пщэдейм ущыгугъ хъунущ Iей мыхъуну», – жиIат Заур.

ЦIыхуу мы дунейм къытехьа дэтхэнэми зы лъэужь гуэр къегъанэ. А лъэужьыр зыхуэдэм елъытауэ, зым и цIэр жыжьэ мэIу. Ауэ, и IуэхущIафэхэр езым и щхьэ закъуэм елъытауэ щытамэ, щIэх дыдэу и цIэри ящогъупщэж.

Нало Заур (и цIэ дыдэр и кIыхьагъкIэ жыпIэмэ, Нало Мыхьэмэт и къуэ Заурбийщ) дунейм зэрехыжрэ илъэсипщIым щIигъуами, адыгэу зызылъытэж, анэдэлъхубзэр зыфIэIэфI дэтхэнэм дежкIи лъапIэщи, къытхуигъэна лъэужь дахэр иджыри куэдрэ кIуэдыжынукъым.

Iуэтэж

(ЕтIуанэ Iыхьэ)