ЩIалэгъуэ

Кёльн къалэм (Германие) щыIэ Нэмыцэ аэрокосмос центрым уафэщIхэр щызыдж геофизикхэмрэ а хэкум и Мюнстер къалэм дэт университетым и къэхутакIуэхэмрэ математикэ щIэныгъэм и IэмалыщIэу щыгъуазэ зыхуэхъуам ипкъ иткIэ, ЩIы Хъурейм къыдэгъуэгурыкIуэ Мазэм и ныбжьыр алъандэрэ къызэралъытэу щытам нэхърэ илъэс мелуан 85-кIэ нэхъ мащIэу къыщIрагъэдзыжащ. Абы теухуа тхыгъи къытрырагъэдзащ Science Advances щIэныгъэ журналым.

Махуэ зыбжанэ ипэкIэ Перу и хы Iуфэм щаIэщIэкIащ щIы дагъэу баррел мини 6 –м щIигъу.
ЩIэщхъур къэхъуащ хы Iуфэм къекIуэлIауэ яунэщI кхъухьышхуэхэм арыххэу къызэрехьэжьа толъкъун абрагъуэхэр къащыкIэщIэуэм. ЩIыуэпсыр хъумэнымкIэ Перу и министерствэм къызэритымкIэ, псы Iуфэ метр зэбгъузэнатIэу мин 18 Iисраф хъуащ. КъызэрапщытамкIэ, щIы дагъэр мазищкIэ яхузэщIэкъуэжынуми аращ икIи абы хухэха IуэхущIапIэр а лэжьыгъэ хьэлъэм пэмылъщу, цIыхубэри ядэIэпыкъуу ягъэкъабзэ хы Iуфэр.

 ЛIы Iущ гуэр псэут. Абы и гъэсэнхэм ящыщ зыр егупсысащ: «Ярэби, мы ди гъэсакIуэм жэуап зримытыфын упщIэ къэзгупсысыфыну пIэрэ?». Арати, губгъуэм кIуэри хьэндрабгъуэ къиубыдащ. Ар и IэгуитIым ирегъапщкIуэри, лIы Iущым бгъэдохьэ. Хьэндрабгъуэр и Iэпхъуамбэ зэхуакум диубыдати, хуеймэ тыншу ипIытIыфынут.

- КъэпщIэфыну пIэрэ: мы си Iэгум ис хьэндрабгъуэр псэу, хьэмэ лIа? Апхуэдэу щIоупщIэри, езыр игукIэ йогупсыс, абы и жэуапым елъытауэ хьэндрабгъуэм ирищIэнум…

ЛIы Iущыр ауи къыдэплъеякъым жэуап къыщитым:

- Уи IэмыщIэм илъщ и гъащIэр.

Зэгуэрым дыгъэмрэ жьыбгъэмрэ хэт нэхъ лъэщми зэхагъэкIыну и ужь ихьахэщ. Жьыбгъэм жеIэ: «Сэ уэ нэхъ сынэхъ лъэщщ. Ар иджыпсту хьэкъ пщысщIынущ уэри. Плъагъурэ, модэ мо кIагуэ хуабэ зыщыгъ лIыжьыр? Къаплъэ тIэ сэ абы и щIыIутелъыр щIэхыу къыщысхынщ», - жи. Дыгъэм пшэм зыкъуигъэпщкIуащ. Жьыбгъэр къопщэ, нэхъри хуабжь зещI, зегъэткIий, мэгубжь. Ауэ, нэхъ къару хилъхьэу къепщэху, лIыжьым и кIагуэм нэхъри зыкIуэцIеуплIанщIэ. Сытми, жьапщэр езэшри, увыIэжащ. Абы хэту дыгъэр пшэм къыкъуэкIыжри, лIыжь гъуэгурыкIуэм гуапэу хуэгуфIащ.

Зэгуэр анэм зэхихащ абы хэт нэхъыфIу илъагъуми и пхъуитIым зэхагъэкIыну хэту зэдауэу.

Астрономхэм иджыщ япэ дыдэу къыщалъэгъуар «мащэ кIыфIым» (чёрная дыра) гъунэгъу зыхуэзыщIа вагъуэм и зэпкърыхукIэр зыхуэдэр.

США-м щыIэ Йель университетым щеджа, Кембриджым и аспирант Къумыкъу Азэмэт и жэрдэмкIэ, «Де Гройтер» герман тхылъ тедзапIэм иращIылIащ «Европэмрэ Шэрджэсымрэ: 1760 - 1870» зыфIаща, Iыхьэ 30-у зэхэт къыдэкIыгъуэр дунейм къытегъэхьэнымкIэ зэгурыIуэныгъэ.

 «Студент илъэсхэр – дэтхэнэ цIыхуми куэдрэ и гум имыхуж лъэхъэнэщ. Ар балигъ хъугъуэм, лъэ быдэкIэ увыным, гугъапIэхэмрэ хъуэпсапIэхэмрэ, щIэныгъэ зэгъэгъуэтыным, мурад инхэмрэ гупсысэ къызэрымыкIуэхэмрэ я зэман хьэлэмэтщ, - щыжеIэ КIуэкIуэ Казбек социальнэ сетым щиIэ напэкIуэцIым.

ИлъэсыщIэм къагъэсэбэпа псейхэр зэщIэкъуэжыным теухуа Iуэху щхьэпэ иджыблагъэ щекIуэкIащ Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэм. Ар зэщIыгъуу къызэрагъэпэщат Налшык къалэ администрацэм, «Экологистикэ»-м, къалэм зегъэужьынымкIэ «Платформэ» IуэхущIапIэмрэ «Зеленый дозор» экологие зэщIэхъееныгъэмрэ. 

«Дыщэнэ», «Данэ»… апхуэдэ адыгэцIэ дахэхэр зи фIэщыгъэу Котляровхэ Мариерэ Викторрэ я тхылъ тедзапIэм къыщыдэкIащ сабий усэхэр зэ­рыт тхылъитI. Ар зи Iэдакъэ къыщIэкIар куэ­дым фIыуэ ялъагъу усакIуэ Нэгъуей (Архэст) Радимэщ.