Литературэ

Хьэнифэ дахэр еплIанэрей махуэм къэсащ. Шыпхъухэм Хьэнифэр Мыхьэмэт щхьэщашащ.

Пащтыхьыдзэм я топхэр здэщыт бий щIыбагъым, хъурейуэ мэз защIэкIэ къекIуэкIыу, выгукIэ къыдыхьэу нэсын щхьэкIэ махуэ псо гъуэгу дэлът, бийм къамыщIэу гъуэгу нашэкъашэ зэгъуэкIкIэ кIуэн хуейт.
Зэныбжьэгъухэр нэхущым ежьэри, бийм и щIыбагъым дыхьащ, топхэр здэщытым пщыхьэщхьэхуэкIуэу нэсхэри, мэзыбгъум зыщагъэбэяури тIэкIу едзэкъащ. Жэщым абдеж зыщагъэпсэхуащ, шыхэр ягъэхъуэкIуащ.

ПщIантIэм къыдыхьахэр щилъагъум, Хьэнифэ къыщIэкIри къапежьащ.

Мыхьэмэт и шы-уанэ зэтелъыххэт. Шэсри дэкIащ, Хьэнифэ деж кIуэну. 

 Псори къызэрыкIар Сурэт и япэ лъагъуныгъэр министру зэрагъэуварт. Школым щыщIэсым зэгуэкIуауэ щыта физикэмкIэ егъэджакIуэр. 

Нарт эпосым къыхэщыж бзылъхугъэхэм Iущагъ ябгъэдэлъщ, дэтхэнэми хэлъщ езыр зыгъэщхьэхуэ хьэл-щэнхэр. Нарт бзылъхугъэхэм ящыщ Мэлычыпхъу теухуа хъыбархэр гъэщIэгъуэнщ. 

«Иджырей псысэ» жыпхъэм ит «Зэшыпхъуиблыр» теухуащ 90 гъэхэм Сирием къиIэпхъукIыжа унагъуэ щхьэхуэм Хэкум лъабжьэ зэрыщигъэтIылъыжам. Тхыгъэм нэхъыщхьэу къыхэщ Мазэ 90 гъэхэм и адэм и гъусэу Хэкум къэIэпхъуэжа Нихьмэтрэ хэкурыс Махуэ Къэрэгъулрэ япхъущ. Мы пычыгъуэр зытеухуар зэшыпхъуиблым я сабиигъуэмрэ абыхэм ягъуэта гъэсэныгъэмрэщ. 

Лъэпкъ къэс къыдокIуэкI и псэукIэр, и хабзэр, и дунейр гъуджэм ещхьу къызэрыщ таурыхъхэр. «Таурыхъым и дуней» жаIэу игъащIэм къокIуэкI, абы и мыхьэнэр зэрыинымрэ цIыхухэм я гъащIэм увыпIэшхуэ зэрыщиубыдымрэ и щапхъэу. ФIыцIэрэ хужьу, щIыIэрэ хуабэу, Iейрэ фIыуэ зэдзауэ икIи а лъэныкъуэхэр зэпэщIэуэ зэпыту щызэдекIуэкI дунейм таурыхъхэм къалэн телъыджэ щагъэзащIэ, абы сыт щыгъуи фIыр ем, пэжIуатэр пцIыIупцIышэм, хьэлэлыр хьэрэмым зэрыщытекIуэмкIэ.

Сатырхъан Данияз персхэми, таджикхэми, уеблэмэ къыргъызхэми ейуэ къалъытэ усакIуэщ. Апхуэдэ шэчхэр къызыхэкIар а лъэхъэнэм къэралыгъуи пхуфIэмыщыну, хъанхэм я чэзу зэIэпыхыгъуэу тхыдэр къызэрекIуэкIарщ. УсакIуэм и къару илъыгъуэу литературэм къилъытэр XII лIэщIыгъуэрщ. Пасэу дунейм ехыжа хъыджэбзым и усэхэр щызэхилъхьэм щыгъуэ, ахэр ди уэрэдыжьхэм хуэдэу IуэрыIуатэ хъужу арат, шакъэкIэ ятхыртэкъым. Абы къыхэкIыу, зэдзэкIыгъэхэм зэтемыхуэныгъэшхуэ уащрохьэлIэ.

ЗылI, зекIуэ ежьауэ жэщ къытехъуэри, епсыхащ. Iуащхьэ ирихьэлIати, шыр илъахъэри, езыр Iуащхьэм тегъуэлъхьащ:
 – Нэху сыкъыщекIынщ, – жери.