Афган зауэм теухуауэ

1979 гъэм и дыгъэгъазэм советыдзэр Афганистаным ихьащ, а къэралым и унафэщIхэм я лъэIукIэ. ЖаIэрт а зауэр илъэс нэхъыбэ емыкIуэкIыну, ауэ илъэсипщIкIэ зиукъуэдиящ а гузэвэгъуэм, советыдзэр Афганистаным къыщрашыжари 1989 гъэм мазаем и 15-рщ.

Ветеранхэм я гум къинэжа а махуэ лъапIэм ирихьэлIэу дигу къэдгъэкIыжынщ (е фыщыдгъэгъуэзэнщ) афган зауэм теухуа гуэрхэр.

Афган зауэ щыIакъым! Зауэ псалъэм щIэлъ мыхьэнэм тет зауэ Афганистаным зэи щымыIауэ жызыIи щыIэщ, езы къэралым зэман-зэманкIэ хамэхэр къатегуплIэу къэгъуэгурыкIуэми. Ауэ псоми ящIэ 1979 гъэм дыгъэгъазэм советыдзэр Афганистаным зэрихьар, абы и унафэщIхэм я лъэIукIэ. Къыхэгъэщыпхъэщ, абы ипэ къихуэу апхуэдэ лъэIу 20-м щIигъу зэрыщыIар.

Япэ батальонхэр муслъымэнт. Япэ муслъымэн батальоныр Туркестан дзэ округым (Чирчик деж) 1979 гъэм къыщызэрагъэпэщауэ щытащ, гуп 15 зэхагъэхьэри. Абы хэтт узбекми, таджикми, туркменми - цIыху 532-рэ.

ЕтIуанэ батальонри муслъымэн защIэт. Ар 1980 гъэм къызэрагъэпэщат къэзахъ, уйгур, къыргъыз гуп 22-рэ зрагъэуIури. Мы батальоныр адрейхэм къазэрыщхьэщыкIыр зыт - абы цIыху 498-рэ хэтти, псоми китаибзэ ящIэрт!

СССР-м и сэлэту а зауэм щаукIар куэдкIэ нэхъ мащIэт США-м Вьетнамым хэщIыныгъэу щихьам ебгъапщэмэ. Советыдзэм щыщу Афганистаным щаукIащ цIыху 14427-рэ. Удын ягъуэтами уIэгъэ хъуами - цIыху мин 53-м фэбжь хахащ. Афган зауэм лIыгъэ зэрыщагъэлъэгъуам папщIэ сэлэт мин 211-м щIигъу орденрэ медалкIэ ягъэлъэпIащ, Совет Союзым и ЛIыхъужь цIэ лъапIэр цIыхуи 114-м фIащащ.

США-м и дзэм сэлэт мин 58-рэ фIэкIуэдат Вьетнамым илъэсипщIкIэ щыщызэуам, цIыху мини 152-рэ уIэгъэу къришыжащ, мини 2,3-рэ хъыбарыншэу фIэкIуэдащ.

Нэхъ зэхэуэ гуащIэ дыдэр бгыщхьэм (метр 3234-м) щекIуэкIащ, афган-пакистан зэпылъыпIэм деж. А лъагапIэр зыхъумэр дуней псом цIэрыIуэ щыхъуа 9-нэ ротэ жыхуаIэрат. Совет сэлэтхэм къатеуат цIыху 400-м щIигъу, Пакистаным щагъэхьэзыра моджахедхэр. Зэхэуэр сыхьэт 12-кIэ екIуэкIат… Арами, моджахедхэм яхузэфIэкIакъым лъагапIэр къащтэну. КъищынэмыщIауэ, биидзэм и нэхъыбапIэр зэтраукIат. 9-нэ ротэм щыщу щIали 6 хэкIуэдащ, 28-рэ уIэгъэ хъуащ. Апхуэдиз лIыгъэ зыгъэлъэгъуа десант гупыр зэрыщыту орденкIэ ягъэлъэпIауэ щытащ.

ИлъэсипщIым къриубыдэу гъэрыпIэ ихуащ совет сэлэт 417-рэ. Абыхэм ящыщу 130-р къаутIыпщыжри, хэкум къагъэзэжащ, адрей 287-м я натIэ хъуам зыри щыгъуазэкъым нобэр къыздэсым.

Афган зауэм СССР-м зы илъэсым къриубыдэу тригъэкIуэдащ доллар меларди 4! Ар Совет Союзым щIыхузэфIэкIар 1979 - 1980 гъэхэм и щIы дагъэр лъапсейуэ ищати аращ. 1980 - 1986 гъэхэм щIы дагъэм и уасэр нэхъапэм иIыгъам нэхърэ хуэди 6-кIэ нэхъ мащIэ хъуами, зауэм хухигъэкI мылъкум зэи кIэригъэхуакъым.

Олимпиадэ-80-м къращIэкIа псалъэмакъыр. Варшавэ зэгурыIуэныгъэм тет къэралыгъуэхэмрэ НАТО-м хиубыдэхэмрэ зэпэщIэувауэ щытащ советыдзэр Афганистаным зэрырагъэхьам къыхэкIыу. Ар фIэгъэнапIэ ящIри, къэралыгъуэ 65-м я спортсменхэр хэтатэкъым 1980 гъэм Москва щекIуэкIа Олимпиадэм.

Афган зауэм и Iэужьхэр. Афганистаным щызэуа ди сэлэтхэм хэкум къагъэзэжа нэужь мамырыгъэм емысэжыфу гугъу ехьащ. ЖаIэ зауэм щыIа дэтхэнэми апхуэдэ щытыкIэр гува-щIэхами къылъэщIыхьэу. Афганистаным щыIахэр лэжьапIэ къамыщтэу, ягъэхъа лIыгъэм зыри хуэмейуэ, уеблэмэ нэгъуэщI щIыналъэ зэрыщызэуар мыхъумыщIагъэу жаIэу гугъу ирагъэхьт, СССР-м епха псори Iумпэм щащI лъэхъэнэм..

Куэдым заукIыжащ апхуэдэ щытыкIэр ягу темыхуэу, языныкъуэхэри бзаджащIэхэм яхыхьащ. СССР-м иIакъым апхуэдэ сэлэтхэм я узыншагъэмрэ психикэмрэ щызэтрагъэувэж IуэхущIапIэ.