Хьэзабрэ гугъуехь куэдрэ яшэчащ ди цIыхухэм зауэ зэманым. Залымыгъэ зылъэгъуахэм ящыщщ Болэтей къуажэ къыдэкIа Хьэпэхэ Езидрэ Джызэрэ я къуэ Пщыбий.
Ар 1926 гъэм къалъхуат. Зи Iэпкълъэпкъыр зэрымыубыда щIалэ цIынэм фочыпэкIэ еIэдэкъауэурэ унэм къыщIахури, гужьеигъуэкIэ къуажэр зыбгынэ нэмыцэхэм ар здыдашат. ЩIалэ ныкъуэхъум гъащIэ гъуэгуанэ хьэлъэ зэпичын хуей хъуащ. Дуней псор пщылIыпIэм ирагъэувэну къежьа нэмыцэхэм я «тхыцIэр» Сталинград деж къыщыщызэпаудым, фельдмаршал Паулюс и дзэ фIыцIэжьри езыри гъэр къыщащIым, я мурад фIейхэм я гугъэ хахыжу щIадзащ. Уеблэмэ гъэру яубыда сэлэтхэмрэ щIалэгъуалэмрэ къафIэIуэхужтэкъым. ЦIыхуфэ лъэпкъ ирамыплъу хьэкIэкхъуэкIэм хуэдэу зэрадзэрт, къуажэ зэтрагъэсхьахэр куэдт, сэлэт хьэдэхэр дэнэкIи щылът. А псор зылъагъу Пщыбий и гур къикIэзызыкIырт, техьэгъуэ къыхуэкIуа нэхъей, и Iэпкълъэпкъыр щIыIэм исырт. Мис апхуэдэу сабэмрэ Iугъуэмрэ итхьэларэ къару лъэпкъ ямыIэжу Шейцин къалэ нэсахэщ. Хьэмэмым яшэщ, зрагъэгъэкъабзэри, сымаджэщым яшахэщ. ФIыуэ ягъашхэ, дохутырхэри кIэлъоплъ, «тIуэтэжащ» жаIэри гъэрхэр мэгуфIэ. Ауэ а тхьэмыщкIэхэм къапэщылъыр ящIэртэкъым: дохутыр хьэкIэкхъуэкIэхэм ирагъэкIуэкI гъэунэхуныгъэ лэжьыгъэхэм папщIэ ахэр къагъэсэбэпынут. Куэд щилъэгъуащ икIи и фэм щыдэкIащ абы Пщыбий. Щилъэгъуащ абы зи Iэр, зи лъэр, зи пэр, зи тхьэкIумэхэр пымытыж, зи нэкIухэр яупщIэта цIыхухэр. Языныкъуэхэм жаIэрт, уIэгъэ хъуа нэмыцэ сэлэтхэм абыкIэ ядэIэпыкъуу, нэгъуэщIхэм къащыхъурт апхуэдэ IэмалкIэ цIыхум и Iэпкълъэпкъым хузэфIэкI псори абыхэм ягъэунэхуу. ПщыбиикI куэдрэ «къеIэзащ», и Iэпхъуамбэхэр чэзууэ пагъэпкIащ, иужьрей операцэм щIашауэ, гъунэгъуу къэуа топышэм унэр зэридзащ. СтIолым телъ Пщыбий къагъанэри, дохутыр хьэщхьэрыIуэхэр зэбгрыжыжащ. Абдежым санитар лIыжьыр къыщIыхьэри щIалэщIэр щIихащ. Апхуэдэу ар псэууэ, ныкъуэдыкъуэ хъуами, къэнащ.
Арати, 1946 гъэм и бжьыхьэпэм Хьэпэ Пщыбий Болэтей жылэ къыдыхьэжащ. Пщыбий къызэрыкIуэжым и хъыбар щызэхахым, и адэ Езидрэ и анэ Джызэрэ илъэсищ енкIэ къэта я быныр гуфIэгъуэ нэпскIэ ирагъэблэгъэжащ, къызэралъагъууи гуIэу етIысэхащ: «Дэнэ мыгъуэ кIуа уи Iэпхъуамбэхэр, щIыIэм писыкIа, топышэм пиуда?». «Ахэр фашизмэм и напэщ, умыгузавэ, ди анэ, абыхэм пагъэкIа лы тыкъыр цIыкIухэмкIэ сотхэф икIи сошхэф», - едэхэщIащ и анэм Пщыбий.
Пщыбий «сыныкъуэдыкъуэщ» жиIэу гущIэгъу хуэныкъуэу тIысыжакъым – епщIанэ классри техникумри къиухащ, итIанэ Москва Сталиным и цIэр зэрихьэу щыIа мэкъумэш академиер диплом плъыжькIэ къиухыжащ. Къуажэм къигъэзэжри, агроному МТС-м щылэжьащ, ар якъутэжа нэужь, агроном нэхъыщхьэу колхозым щыIащ. 1952 гъэм абы псэуэгъу хуэхъуащ Хамэхэ япхъу Зэрылэ. Адэ-анэм дуней гуфIэгъуэ яIэт – ягу зыхуэныкъуэ я щIалэр унагъуэ дахэу тIысыжат. Хьэпэ Пщыбий и Iэпхъуамбэхэр пызыха лIыукIхэм я пщIыхьи къыхэхуауэ къыщIэкIынтэкъым я Iэдэм къыжьэдэкIыу ар дуней хуитым къытехьэжыну.
Пщыбийрэ Зэрылэрэ къуищрэ пхъуитIрэ зэдапIащ, хабзэрэ нэмысрэ яхэлъу, щIэныгъэм зэфIэкI щаIэу псори къагъэхъуащ. Пщыбий I964 гъэ пщIондэ колхозым и агроном нэхъыщхьэу лэжьащ. И узыншагъэкIэ а IэнатIэм къыпэрыкIа нэужьи, Iуэхуншэу щымысу, жыг хадэм зритащ. Ар абы къыдэбэгъуат, колхозми хъерышхуэ къриту щытащ. Псэ къабзэ, лэжьакIуэлI Пщыбий и ныбжьыр илъэс 52-рэ фIэкIа мыхъуауэ 1978 гъэм дунейм ехыжащ.
