Ахъшэ жьгъейхэм я къалэн гъэщIэгъуэнхэр

25 сентября, 2025 - 07:01
ГъущI ахъшэ жьгъейр мыхьэнэ гъэщIэгъуэнхэр ирату къыщагъэсэбэп щыIэщ. Абы и щапхъэхэри къэбгъэлъэгъуэфынущ.
Футбол джэгур щыщIидзэм деж, судьям жьгъейкIэ пхъэидзэ ещIри, зэхегъэкI дэтхэнэ гупым гъуэр къыхихыну хуит ящIынуми. Футболым и тхыдэм хэтащ ахъшэ жьгъейкIэ джэгугъуэм щытекIуар къыщахутаи. Псалъэм папщIэ, 1968 гъэм «пенальти» жыхуаIэр щыIэтэкъым. Финал ныкъуэм щызэхуэзэрт СССР-мрэ Италиемрэ. ТIури зэрытегъэкIуатэкъым. Гупхэм я капитанхэр ирагъэблагъэри ахъшэ жьгъейкIэ пхъэидзэ хуащIащ – итальян футболистхэм текIуэныгъэр яхьэхуауэ щытащ апхуэдэ IэмалкIэ. 
1961 гъэм къыщIагъэкIа жьгъей цIыкIухэр тэрэзэм гырэ папщIэу тралъхьэу щытащ, хьэлъагъкIэ хуэкIуэрти. Зы кIэпIейкIэр зы грамм хъурт, кIэпIейкIитIыр – граммитIт…
Нэмыцэ пивэр нэхъыфIхэм ящыщу къалъытэ сыт хуэдэ зэманми. АтIэ нэмыцэхэм езыхэм яIэжт пивэм и фIагъыр къызэрахутэ Iэмал: зы пфеннинг хъу ахъшэ жьгъей къащтэрти пивэ зэрыт Iэгубжьэм хадзэрт. Жьгъейр емыхуэхыу пиващхьэм къытенэмэ, ар зыхуей хуэзауэ ягъэват. Ауэ жьгъейр Iэгубжьэм и лъабжьэм кIуамэ – пивэгъавэхэм хьэрэм яшхыу арат.
1898 гъэм Сыбырым, Шушенскэ къуажэм, щызэрышауэ щытащ Ульянов Владимиррэ Крупская Надеждэрэ. Сыбырым Iэлъын къыщыбгъуэтыныр гугъуу къыщIэкIащ. Апхуэдэу щыхъум, зэрышэнухэм я Iэлъынхэр жэз ахъшэ жьгъейхэм къыхащIыкIат. Курпскэм игъащIэкIэ зэрихьащ IэлъынитIыр.  
1913 гъэм Кронштадт и Якор утым фэеплъ къыщыхузэIуахащ адмирал Макаров Степан. Гранит тегъэщIапIэм тетщ метри 4 и лъагагъыу Макаровым и теплъэ жэзым къыхэщIыкIар. Кронштадт икIри урыс-япон зауэм Iухьауэ щытащ адмиралыр. Хъыбар яIуэтэжырт абы и фэеплъыр кIэпIейкIитху хъууэ ящIу щыта жэз жьгъей зэхэгъэвэжахэм къыхащIыкIауэ. Жьгъейхэр тенджызым тет дзэ офицерхэм зэхуахьэсат.
«Qween» рок гупым и гитарист Мэй Брайан макъ зэрырагъэщI Iэмэпсымэ папщIэу къигъэсэбэпу щатащ пенси 6 хъу ахъшэ жьгъей. Гитаристым зэрыжиIамкIэ, ар гитарэм щхьэкIэ къагъэсэбэп адрей Iэмэпсымэхэм нэхърэ нэхъ быдэт, нэхъ тыншу Iэгум изагъэрт, макъ къигъэIури нэхъ жьгърут.
1954 гъэм ООН-м и штаб-квартирэм и япон пщIантIэм щагъэуват «Колокол Мира» фэеплъыр. Хиросимрэ Нагасакирэ щрадзыха атом бомбэм иукIахэм я фэеплъыр къызыхащIыкIа ахъшэ жьгъейхэр зэхурагъэхьэсауэ щытащ къэрал 60-м щыщ сабийхэм. Фэеплъым тратхат «Дуней псом мамырыгъэ щыIэну!» псалъэхэр. Нэхъ иужьыIуэкIэ апхуэдэ фэеплъхэр щаухуащ щIы хъурейм и къалэ зыбжанэм.
Совет зэманым школакIуэ цIыкIухэм ящIэрт щIыфэм фэбжь игъуэта нэужь мыуфIыцIын папщIэ жэз жьгъей тебгъэлъын зэрыхуейр. ЗэрыжаIэмкIэ, абы папщIэ нэхъыбэу сэбэп хъурт 1961 гъэм СССР-м къыщыщIагъэкIа жьгъейхэр. Франджым и архивхэм ящыщ зым къыщагъуэтыжауэ щыта дэфтэр гуэрым зэритымкIэ, париждэсхэм талор (холерэр) къащеуэлIам, ар къайузакъым жэз щагъавэ заводым и гъунэгъуу псэухэм.
1999 гъэм къыщIагъэкIауэ щыта сомитху ахъшэ жьгъейм щыщу щыIэжу наIуэр зы закъуэщ. Ар 2009 гъэм къагъуэтыжащ. Абы уасэу хуагъэуващ сом 250 000-рэ.
Урыс хьэрычэтыщIэ Игумнов Николай и унэшхуэм 1901 гъэм бал гъэщIэгъуэн щригъэкIуэкIат. Дыщэ жьгъейхэр щрикъухьа унэ лъэгум пащтыхьым и сурэтыр тетти, абы хэту хьэщIэхэр къызэрыфам щхьэкIэ Николай II абы тезыр трилъхьат.  
ГЪУЭТ Синэ.
  • 12 просмотров
Поделиться: