Дунейм щыхъыбархэр

Къэбэрдей-Балъкъэрым дыщэ гъэтIылъыгъэхэри иIэщ

Къэбэрдей-Балъкъэрым и Iуащхьэмахуэ щIыналъэм дыщэ щIэлъу иджыблагъэ къыщагъуэтащ геологхэм. ЩIыпIэр пэжыжьэкъым Тырныауз вольфрам-молибден къыщIэхыпIэм.

КИФЩI-м ЩIыуэпс хъугъуэфIыгъуэхэр къэгъэсэбэпынымкIэ и департаментым и унафэщIым и къуэдзэ Емкъуж Альберт зэрыжиIэмкIэ, Урысейм и европей Iыхьэм апхуэдиз дыщэ зыщIэлъ нэгъуэщI щIыпIэ иIэкъым.
Нэхъ пасэми, вольфрамрэ молибденрэ къыщалъыхъуэм, геологхэм хуагъэфащэрт ди щIыналъэм дыщи щIэлъынкIэ хъуну. Я шэчым щыхьэт техъуэ зыгуэрхэри къагъуэтат, ауэ а зэманым зи Iуэху зэрахуэр нэгъуэщI пкъыгъуэхэрати, абы егугъущэртэкъым, щIэныгъэм къыхуэщхьэпэну щапхъэхэр ятх мыхъумэ. БлэкIа лIэщIыгъуэм и 50 гъэхэм щегъэжьауэ геологхэм щIаплъыкIащ дыщэ зыщIэлъынкIэ хъуну щIыпIэхэр.
Япэу апхуэдэ щIыналъэ мыбы къыщагъуэтауэ щытащ 2012 гъэм, «Лэгъупыкъу» зыфIаща щIыпIэм деж, Безенги къуажэм километррэ ныкъуэкIэ пэжыжьэу. Абы еубыдыр метр 300 зи бгъуагъ, метри 120-рэ зи кIыхьагъ щIыпIэр, ауэ абдежым дыщэ тоннитхум нэблагъэ къыщыщIэпхыфыну къалъытэ IэщIагъэлIхэм. Иджы лицензэ къратыным хуэунэтIа тхылъхэр ягъэхьэзыр.
Тырныауз вольфрам-молибден къыщIэхыпIэм дыщэ къыщылъыхъуэным геологхэм щIадзащ 2010 гъэм. ЯпэщIыкIэ абдеж иIэу къыщагъуэтащ тонн 30 хуэдиз къызыщIэкIын щIыпIэ. ИужькIэ къахутащ дыщэ куэд зыщIэлъ Гитче-Тырныауз дыщэ гъэтIы­лъыгъэхэр жыхуаIэр. Ар къуршым хеубыдэ, километри 2 - 2,5-рэ хъу лъагагъым щыIэщ, километр зэб­гъузэнатIи 4,5-рэ мэхъу.
ЗэкIэ къызэралъытамкIэ, а щIыпIэм дыщэ тонн 200 хуэдиз щIэлъщ. ЩIыгулъ тонным дыщэу грамми 2,5-рэ хэлъу хуагъэфащэ щIэныгъэлIхэм. Рудар къыщIэпхыным яужь уихьэн, а лэжьыгъэхэр ебгъэкIуэкIыу щIэбдзэн папщIэ ар мащIэкъым. КъимыдэкIэ, дыщэр зыщIэлъыр мыгувэу ирагъэжьэжыну я мурад Тырныауз бгы комбинатым и къыщIэхыпIэхэм япэжыжьэкъыми, абы Iуэхур къащигъэпсынщIэнущ.
- Ди щIыналъэм зи мылъку щызыгъэлэжьэну, инвестицэхэр къыхэзылъхьэну хуейхэр Iуэхум тезыгъэгушхуэнухэм ящыщу къэплъытэ хъунущ ди деж дыщэ гъэтIылъыгъэхэр щыIэу къызэрахутар, - жеIэ Емкъужым.
Геолого-экономикэ къэпщытэныгъэхэр щыхьэт техъуащ щIыпIэм уелэжьыным фейдэшхуэ къызэрыпэкIуэнум. Къапщтэмэ, мыбы щIыпIэ зыбжанэ иIэщ дыщэр щIы щIагъым уемыхыу къыщыщIэпх хъуну. А хъугъуэфIыгъуэр зыхэлъ мывэр тыншу пхуэгъэкъэбзэнущ, 800 - 900 пробэхэм хуэдэхэр къыхэпхыфынущ.
- Мы щIыпIэм дыщэу щIэлъыр а къахутахэм къыщызэтенэну къыщIэкIынукъым, абы и Iэгъуэблагъэри къэппщытэмэ, къулеягъыу щIым щIэлъыр наIуэ къэхъунущ, - къыхигъэщащ Емкъуж Альберт.
 Къэхутэныгъэ лэжьыгъэхэр къэрал мылъкукIэ ирагъэкIуэкIынущ.
 
Дунейм щынэхъыжь дыдэ акулэм и ныбжьыр илъэс 400-м ноблагъэ

ЩIэныгъэлIхэм къызэрахутамкIэ, щIы хъурейм щынэхъыжь дыдэ акулэм и ныбжьыр мыгувэу илъэс 400 ирикъунущ. Ар Атлантикэ хым зэрыхэсыр щIэныгъэлIхэм къахутащ 2016 гъэм.

Абы щыгъуэм щIэныгъэлIхэм трагъэчыныхьыну ящIэртэкъым а псэущхьэм и ныбжьыр здынэсыр - илъэс 272-м къыщыщIэдзауэ 512-м нэсу хуагъэфащэрт. КIэлъыплъыныгъэхэр ирагъэкIуэкIыурэ къахутащ ар мы зэманым илъэс 397-рэ зэрыхъур.
Акулэхэр куэд дыдэрэ зэрыпсэум щIэныгъэр куэд щIауэ щыгъуазэщ, ар къызыхэкIри игъэкIуэщI ерыскъыр псынщIэу хуэмыгъэткIуу ар щэуэ зэрызытрилъхьэрщ. Къапщтэмэ, щIэблэ къыщIэхъуэн ныбжьым акулэр щынэсыр илъэси 150-рэ ирикъуа нэужьщ.

Нобэ

♦Украинэм и МВД-м и къэрал автоинспекцэм и лэжьакIуэм и махуэщ
♦Куржым щагъэлъапIэ я анэдэлъхубзэм и махуэр
♦1801 гъэм Урысейм и пащтыхь Александр Езанэм унафэ къыдигъэкIащ щIэпхъаджагъэ илэжьауэ шэч зыхуащIым щыпкърыупщIыхькIэ залымыгъэ кIэлъыземыхьэным теухуауэ.
♦1848 гъэм Урысейм къыщызэрагъэпэщащ цензурэмкIэ комитет. Абы и къалэнт печатым къытехуэхэм щэхуу кIэлъыплъыныр, къэрал унафэщIхэм ягу иримыхь тхыгъэхэр къытремыгъэдзэныр.
♦1871 гъэм Германием парламент - рейхстаг - къыщызэрагъэпэщащ.
♦1879 гъэм Урысей император Александр ЕтIуанэр яукIыну хэтащ.
♦1890 гъэм Америкэ къэралыгъуэхэм я зэгухьэныгъэр къызэрагъэпэщащ. Абы хохьэ Америкэ Ищхъэрэмрэ Ипщэмрэ къызэщIаубыдэ къэрал 35-рэ.
♦1908 гъэм Петербург дунейм къыщытехьащ «Сатирикон» журналым и япэ номерыр.
♦1912 гъэм Атлантикэ хым жэщым щыщIилъэфащ Инджылызым и «Уайт Стар Лайн» компанием и «Титаник» кхъухьыр. А зэманым абы нэхърэ нэхъ инрэ нэхъ лъэщрэ дунейм зы кхъухьи щащIатэкъым. Хым кърихьэжьа мыл абрагъуэм ар щыжьэхэуам кхъухьым цIыху 2208-рэ исати, псэууэ къелар 704-рэщ.
♦1918 гъэм ВЦИК-м унафэ къыдигъэкIащ Бэракъ плъыжьыр къэралым и ныпу къэщтэным теухуауэ.
♦1923 гъэм Москва «Наука» тхылъ тедзапIэр къыщызэрагъэпэщащ
♦1927 гъэм Швецием щыщ Гётеборг къалэм щы­зэпкъралъхьащ «Вольво» лIэужьыгъуэм и япэ автомобилыр.
♦1945 гъэм Москва къыщызэIуахащ СССР-м ЩIэныгъэхэмкIэ и академием и Ботаникэ хадэ нэхъыщхьэр.
♦1956 гъэм США-м дунейм щыяпэу видеомагнитофон щащIащ.
♦1961 гъэм Совет Союзым и Совет Нэхъыщхьэм и Президиумым и унафэкIэ «СССР-м и кхъухьлъатэзехуэ-космонавт» цIэ лъапIэр къащтащ.
♦1745 гъэм къалъхуащ урыс тхакIуэ цIэрыIуэ, комедие жанрым хуэIэзэ дыдэу щыта Фонвизин Денис.
♦1862 гъэм къалъхуащ урысей империем и Правительствэм и унафэщIу 1906 - 1911 гъэхэм щыта, къэрал кIуэцI IуэхухэмкIэ министру лэжьа, мэкъумэш IэнатIэм зэхъуэкIыныгъэшхуэхэр щегъэкIуэкIыныр къыхэзылъхьа Столыпин Пётр.
♦1950 гъэм къалъхуащ КъБР-м щIыхь зиIэ и дохутыр Безрокъуэ Олег.
♦1951 гъэм къалъхуащ биологие щIэныгъэхэм я доктор, КъБКъМУ-м и профессор Тау Ибрэхьим.
♦1970 гъэм къалъхуащ къэрал къулыкъущIэ, Московскэ областым и губернатор, УФ-м и Къэрал Советым и президиумым хэт Воробьёв Андрей.
Дунейм и щытыкIэнур
«pogoda.yandex.ru» сайтым зэритымкIэ, Налшык уфауэ щыщытынущ, пIалъэ-пIалъэкIэрэ уэшх къыщешхынущ. Хуабэр махуэм градус 11 - 12, жэщым градуси 6 - 8 щыхъунущ.

Лъэпкъ Iущыгъэ:

Псыр гъужми, жапIэр къонэ.