Анэдэлъхубзэр зымылъытэ, абы пщIэ хуэзымыщI куэдым гъащIэм уащрохьэлIэ. Лъэпкъым и фIыгъуэ нэхъ лъапIэ дыдэхэм ящыщщ бзэр. Ди жагъуэ зэрыхъущи, дахуозэ зи бзэкIэ мыпсэлъэфхэми, мытхэфхэми, уеблэмэ ар къызыгурымыIуэхэри щыIэщ. Апхуэдэхэр мымащIэу къытхэтщ адыгэхэми. Iуэхур нэхъ шынагъуэ мэхъу, анэбзэр щIэблэм яIурымылъу къыщыхъум деж.
Ди анэдэлъхубзэращ лъэпкъхэр зыр адрейм дыкъыщхьэщызыгъэкIыр. Дэтхэнэ лъэпкъми и къэкIуэнур щIэблэращ, икIи ар зыщыдмыгъэгъупщэу сабийхэм я анэдэлъхубзэр фIыуэ ящIэу къызэрыдгъэтэджыным дыхущIэкъун хуейщ. Ди жагъуэ зэрыхъунщи, абыхэм ящыщ куэдым я адыгэбзэр «йощIэкъуауэ». АтIэ сыт ар къызыхэкIыр? Псом япэрауэ, бзэм хуаIэ щытыкIэр къыщежьэр унагъуэращ. Адэ-анэхэм я нэхъыбэм я бынхэм хамэ къэралыбзэхэр ирагъащIэмэ нэхъ къащтэ. «Зэман тедгъэкIуадэу адыгэбзэр щIэдджынур сыт, дэ ар зыкIи сэбэп къытхуэхъунукъым», - жаIэ адэ-анэм я Iуэху еплъыкIэм щыгъуазэ сабийхэми. Абыхэм къагурыIуэркъым зи анэдэлъхубзэр зэзымыпэсыж цIыхур зэрыкъулейсызыр.
Адыгэ лъэпкъыр дызэ¬рыгушхуэ усакIуэшхуэ, тхакIуэ щэджащэ КIыщокъуэ Алим иIэщ мыпхуэдэ усэ са¬тырхэр: «Адыгэбзэр зэзмыгъащIэу, урысыбзэр сщIэн слъэкIакъым». УсакIуэр утыкушхуэ изышар и бзэм хуиIэ лъагъуныгъэрщ, абы кърит къарурщ и лъэ щIэзыгъэкIар. Еджагъэшхуэ куэдми къалъытэ, сабийм и акъылым, и зэхэщIыкIым зиужьыху и анэдэлъхубзэкIэ еджэныр нэхъ тэмэму. Ди бзэм дытеукIытыхьыжмэ, дыкъызыхэкIа лъэпкъри догъэикIэ. Бзэр яджыну зэрыхуэмейм и щхьэусыгъуэу куэдым жаIэ ар гугъуу, я гупсысэр къызэраIуэтэну псалъэхэр къахуэмыгъуэту. Укъэзылъхуахэм къыпIуралъхьа бзэм дауэ нэмыплъ зэрептынур?! Адыгэм и бзэр имыгъэлъапIэу щытамэ, абы псалъэ дахэкIэ - анэдэлъхубзэкIэ - еджэнтэкъым.
ЩыIэу къыщIэкIынкъым ди адыгэбзэм хуэдэу дахэ. А псалъэхэм я щыхьэтщ дуней псом щыцIэрыIуэ еджагъэшхуэхэм ди бзэм хужаIэхэр. Си еджакIуэ цIыкIухэм куэдрэ къахузохь апхуэдэ щапхъэхэр. Абыхэм ящыщщ урыс еджагъэшхуэ Трубецкой Николай ди бзэм хужиIауэ щытар: «А бзэм (адыгэбзэм) и макъ зэхэлъыкIэр апхуэдизкIэ телъыджэщ, плъыфэбэщи, жьыбгъэ фийр, пщIащэ пылъэлъыжам и щхъыщхъыр, псы уэрым и макъыр, щIым и бэуэкIэр, псыхъуэм хэлъ мывэхэр зэрызэнтIэIур, гу къеуэкIэм и даущыр, къуалэбзум я уэрэдыр, нэгъуэщI куэди зэхыбох абы ущыщIэдэIукIэ. Апхуэдэ макъамэ зэщIэжьыуэр къызэрыбгурыIуэнур зыщ: адыгэхэм я бзэр нэщIысащ, дунейм и къэхъугъэ псори кърипIуэтэну. Аращ ар къызэрымыкIуэу зыгъэдэхэжри».
Хамэ лъэпкъым къыхэкIа цIыхум ди анэдэлъхубзэм апхуэдэ псалъэ хэIэтыкIахэр щыхужаIэфкIэ, анэдэлъхубзэм хуэфэщэн пщIэрэ гулъытэрэ дэ хуэдмыщIыжыныр хьэдэгъуэдахэщ. Тхыдэ гъуэгуанэ кIыхь зэпызыча, зи цIэ фIыкIэ Iу зэпыту къекIуэкIа ди адэжьхэм, ди псэ нэхъыфIщ, жамыIэу тхуахъума ди адыгэбзэм дэри набдзэгубдзаплъэу дыхущытын хуейщ. Абы щIыгъуу тхъумэн хуейщ ди лъэпкъ хабзэ дахэхэр, щэнхабзэр, зэхэтыкIэ екIуу щIэныгъэлIхэмрэ къэхутакIуэхэмрэ куэдрэ зытетхыхьар.
А лъэныкъуэмкIэ, сабийм и анэдэлъхубзэр фIыуэ егъэлъагъунымкIэ, адэ-анэхэм хуэдэ дыдэу, жэуаплыныгъэшхуэ ди пщэ къыдохуэ егъэджакIуэхэми. Дэ ди къалэнщ ди дерсхэм сабийхэр щымызэшу, щIэ гуэрхэр дапщэщи хэту, купщIафIэу къызэрагъэпэщыну. Гулъытэшхуэ хуэщIыпхъэщ анэдэлъхубзэмкIэ классщIыб лэжьыгъэхэр егъэкIуэкIынми. Мыбдеж къыщыбгъэсэбэп хъунущ джэгукIэ Iэмалхэр зи тегъэщIапIэ щIэныгъэ-къэхутэныгъэ лэжьыгъэхэр, гуп зэпеуэхэр, театр гъэлъэгъуэныгъэхэр, нэгъуэщIхэри.
Лэжьыгъэм щIэ гуэрхэр хэлъхьэнымкIэ сэбэп мэхъу ди щIыналъэм, гъунэгъу щIыпIэхэм анэдэлъхубзэмкIэ къыщызэрагъэпэщ зэхыхьэ купщIафIэхэр. Апхуэдэхэм ящыщу иужьрейуэ сызыхэтахэм ящыщу нэхъ гукъинэ сщыхъуащ Къэрэшей-Шэрджэсым хыхьэ Хьэбэз щIыналъэм къыщызэрагъэпэщауэ щыта, «Анэдэлъхубзэмрэ лъэпкъ щIэныгъэхэмрэ куэрыт еджапIэм куууэ зэрыщегъэджыпхъэ Iэмалхэр» зи фIэщыгъэ семинарыр, Осетие Ищхъэрэ - Аланием и къалащхьэ Владикавказ анэдэлъхубзэр езыгъэдж IэщIагъэлI ныбжьыщIэхэм щхьэкIэ щекIуэкIа конференцыр. Абыхэм къыщысщIа Iуэху зехьэкIэ мардэщIэхэр си лэжьыгъэм зэрыхэзухуэнэным иужь ситу, дерсхэр соухуэ.
Адыгэбзэм и пщIэр къэIэтыжынымкIэ, хуащI гулъытэм хэгъэхъуэнымкIэ мыхьэнэшхуэ иIэщ «Си бзэ - си псэ, си дуней» республикэ зэпеуэм. Лъэпкъым и тхыдэм, и IуэрыIуатэм, и литературэм, и бзэм, и хабзэм щIэблэр дегъэхьэхынымкIэ лэжьыгъэшхуэ ялэжь зэпеуэр езыгъэкIуэкIхэм. Абыи сыхэтащ, си гъэсэнхэр си гъусэу, и унэтIыныгъэхэм ящыщ зыми етIуанэ увыпIэр къыщытхьащ. Гу зылъыстаращи, апхуэдэ классщIыб лэжьыгъэхэмкIэщ сабийхэр нэхъыбэу анэдэлъхубзэм зэрепшэлIэфыр, абы и IэфIыр зэрызыхебгъэщIэфыр.
Лъэпкъым и цIыхуу зыкъэзылъытэж дэтхэнэри хущIэкъун хуейщ и анэдэлъхубзэр хъумэным. Дэтхэнэми гулъытэ хуищIыпхъэщ и унагъуэм къихъуэ щIэблэм анэбзэр хуиту яIурылъу, ар гъащIэм къыщагъэсэбэпу къэгъэтэджыным. ИтIанэщ ди бзэр хъума щыхъунур, абы нэхъри зыщиужьынур, жылагъуэми къэралми пщIэ щыщигъуэтынур.
