Iуащхьэмахуэ телъ щIымылыр мэткIу

«Европэм нэхъ лъагэ дыдэу щыIэ Iуащхьэм илъэс къэс фIокIуэд мылым и зы процент», - жеIэ КъБР-м и ВГИ-м и унафэщI Беккиев Мухътар. ЩIэныгъэхэмкIэ Урысей Академием ГеографиемкIэ и институтым къызэритымкIэ, 1997 гъэм щыщIэдзауэ 2017 гъэ пщIондэ Iуащхьэмахуэ телъ мылым и процент 20-р ткIуащ. Ар цIыхум къыхуэмыгъэувыIэн Iуэхугъуэщ, икIи 2050 гъэхэм ирихьэлIэу Iуащхьэмахуэ зыгъэдахэ мылым и зэхуэдитIыр къэвыну хуагъэфащэ. 
Беккиевым зэрыжиIэмкIэ, а Iуэхугъуэ шынагъуэм щхьэусыгъуэ хуэхъуахэм ящыщщ Iуащхьэмахуэ къэбэкъауэу зэрыщытым къыхэкIыу, и лъабжьэр къызэрыплъыр. «2019 гъэм и фокIадэ мазэм ди къэхутакIуэхэр Iуащхьэмахуэ и щыгум вертолеткIэ щхьэщыхьэри, заплъыхьащ. Пэжыр жыпIэмэ, абыхэм къытхуахьа бжыгъэхэм дагъэгузэвэ. Псалъэм и хьэтыркIэ, Чугуш жыхуэтIэ мылыр проценти 2,7-кIэ нэхъ мащIэ хъуащ иужьрей илъэси 7-м къриубыдэу. Мыпхуэдэ къэпщытэныгъэхэр илъэс къэс фокIадэм и 19-м ирихьэлIэу идогъэкIуэкI, бжыгъэхэр зэдгъэпщэн папщIэ. Къыхэгъэщыпхъэщ: нэгъабэ Iуащхьэмахуэ телъа уэсым нэхърэ куэдкIэ нэхъ мащIэщ мы гъэм телъыр», - пещэ унафэщIым.
Псоми зэрытщIэщи, Къэбэрдей-Балъкъэрым щежэх псыхэм я нэхъыбэр Iуащхьэмахуэ лъапэ деж къыщожьэ, мылхэр къэвурэ, бгым къожэх. ЩIэныгъэлIхэр йогупсыс: мылыр апхуэдизу псынщIэу ткIумэ, абыхэм зэрызагъэнщIыжын уэс къемысмэ, псы уэрхэр гъужынукъэ? Ахэр гъужмэ, дауэ хъуну ди щIыналъэр?! 
«Иджыпсту щыщIэдзауэ зыхыдощIэ ар… Нэхъапэм цIыхухэм тыкуэным псы къыщащэхуу щытакъым. Иджыпсту, псы къабзэр апхуэдизкIэ къыдомэщIэкIри, бащырбэм иту къыдощэху! Нэрылъагъущ кIуэ пэтми Iуэхур зэрекIэкIуэнур», - пещэ Беккиевым. 
Iуащхьэмахуэ и мылхэр апхуэдизу псынщIэу къыщывыжкIэ, и лъабжьэр къэплъу щыхуагъэфащэкIэ, къэбэкъауэм и къикIыгъуэу пIэрэ, тIэ?! Беккиевым зэрыжиIэмкIэ, апхуэдэ шынагъуэ зэкIэ щыIэкъым. Ауэ, унафэщIым къызэрыхигъэщымкIэ, Iуащхьэмахуэ хуэдэ къэбэкъауэхэр напIэзыпIэм къиункIэ мэхъу, Къэбэрдей-Балъкъэрыр зэрыщыту ирилъэсыкIынуи хузэфIэкIынущ. 
«ВГИ-м и щIэныгъэлIхэм я закъуэ мыхъуу, Урысейми хамэ къэралхэми я IэщIагъэлIхэр кIэлъоплъ Iуащхьэмахуэ зэпымычу. Къэбэкъауэр къикIынкIэ шынагъуэ щыIэкъым нобэкIэ», - жеIэ абы. 
Къыхэгъэщыпхъэщ Iуащхьэмахуэ и пасэрей къикIыгъуэхэр щIэныгъэлIхэм зэраджар. Къапщтэмэ, абыхэм къахутащ илъэс мини 2 ипэ къэбэкъауэр къыщиуам, абы кърипхъа мывэкIэщхъым сантиметр 90 и лъагагъыу Астрэхъан щIыналъэм зэрытелъэлъар. Уеблэмэ мафIэпсыр апхуэдизкIэ шынагъуэу къаруушхуэ иIэу къижти, Iуащхьэр зэхигъэщащат. Абы иужькIэ Iуащхьэмахуэ щIэрыщIэу къэунэхужауэ жыпIэ хъунущ: мафIэпсыр IуащхьэщIэу зэхидиежауэ аращ. 
Къыхэгъэщыпхъэщ, Iуащхьэмахуэ хуэдэ къэбэкъауэхэр зэман куэдкIэ «зэрыжейр», зэ къэушами, щIыналъэшхуэ зэрызэхикъутэр. Псалъэм папщIэ, Насып Iуащхьэр къиумэ, абы кърихуну мывэкIэщхъымрэ гъуэзымрэ зы сыхьэтым километр 200 къызэпичу зэбгрипхъынущ. КIэщIу жыпIэмэ, хэкур убгынэну ухунэсынукъым. 
 

 

Фырэ Анфисэ.
Поделиться: