Балийр

Балиейр метррэ ныкъуэрэ е метритI хуэдиз хъу жыгщ, балиIэрысэ плъыжь хъурейхэр къыпыкIэу.

Балий лIэужьыгъуэу 150-м щIигъу щыIэщ.

Илъэсым къриубыдэу балиейм ику иту Iэрысэ 7 000 хуэдиз къыпокIэ. БалийIэрысэ нэхъ пIащэхэр сантиметритI хуэдиз мэхъу.

Археологие къэхутэныгъэхэр щыхьэт зэрытехъуамкIэ, балийр яцIыхуу, шхыным халъхьэу щытащ иджыри илъэс 10 000 япэкIэ.

Урысейм япэу балиейхэр хасэу щыщIадзащ XIV лIэщIыгъуэм. 2007 гъэм Большие Бакалды къуажэм балийм и музей къыщызэIуахащ. XIX лIэщIыгъуэм а щIыпIэр цIэрыIуэу щытащ боярин Морозовым и балией хадэхэмкIэ.

Балиейхэр ику иту мэпсэу илъэс 20-30-кIэ. Ауэ къахокI куэд дыдэрэ псэухэр. Инджылызым щыIэщ илъэси 150-рэ зи ныбжь балией, метр 13-кIэ дэкIеяуэ.

ЩIэныгъэлIхэм хуагъэфащэ балийм и Хэкур иджырей Ираныр здэщыIэ щIыпIэрауэ. Ар щыIащ Кавказми, Хы ФIыцIэ Iуфэм пэгъунэгъуу.

XVI лIэщIыгъуэм Германием узыншагъэмкIэ сэбэп къэкIыгъэхэр зэрыт зэрыгъуазэ тхылъ (справочник) къыщыдагъэкIауэ щытащ. Балийм теухуауэ абы Iыхьэ псо къыщыхьат.

Японием «сакура» жыхуаIэ я лъэпкъ жыгри балий лIэужьыгъуэм хеубыдэ. Гъатхэпэм и 27-м абы щагъэлъапIэ сакурэр къыщыгъагъэм и махуэр. Жыгыр апхуэдэу телъыджэу зэщIэгъэгъауэ зэрыщытыр махуитху къудейщ.

Белорусым щыIэ Глубокое къалэм балийм и фэеплъ дэтщ. Абы илъэс къэс щокIуэкI балийм и фестиваль.

1997 гъэм щегъэжьауэ США-м и штатхэм ящыщ зым – Ютэм и дамыгъэу ягъэуващ балийр.

Балийр тхьэмбылымкIэ, шхалъэмкIэ сэбэпщ, цIыхум и псыхуэлIэр ирегъэкI. Ар лъыр зекIуэнымкIи сэбэп хъууэ къалъытэ, инфаркт, инсульт зиIа сымаджэхэм яшх хъунущ. Балийм хэлъщ клетчаткэ, витамин А, В, С – хэр, марганец, калий, железэ.

ГЪУЭТ Синэ.
Поделиться:

Читать также: