УФ-м и цIыхубэ, КъБР-м щIыхь зиIэ я артист, режиссёр, зэдзэкIакIуэ Iэзэ Сонэ Мухьэрбий 1916 гъэм мазаем и 23-м Аруан щIыналъэм хыхьэ Псыгуэнсу къуажэм къыщалъхуащ. Ар ящыщщ ЩоджэнцIыкIу Алий и цIэр зезыхьэ Къэбэрдей къэрал драмэ театрым и лъабжьэр зыгъэтIылъахэм, абы и псыпэр езышэжьахэм.
Сонэ Мухьэрбий зыцIыхуу щытахэм зэрыжаIэжымкIэ, дэтхэнэ зы ролри, цIыкIущ е инщ жимыIэу игъэзащIэрт, и зэфIэкIи и къаруи ирихьэлIэу. IэхъуэгъуэтегъэкIыу ар зыщIыпIэ зэгуэр щыджэгуауэ зыщIэж щыIэкъым. Псори къызэщIэпкъуэжмэ, а артист цIэрыIуэм сценэм роли 120-м щIигъу къыщехъулIащ, образ зэмылIэужьыгъуэхэр къигъэщIу.
1941 гъэм урыс режиссёр цIэрыIуэ Немирович-Данченкэ Налшык щыIэу «Фигарэ и фызышэм» щеплъам, Сонэм къыхужиIат:
- «Си гугъакъым мыпхуэдэ артист Налшык щыслъагъуну. Уэ утыкум ущоджэгу, мыдэ француз дыдэр зэрыщытын хуейм хуэдэу. Фигарэ зэрыщытыпхъэр уи деж щыдолъагъу. Си гуапэщ дяпэкIи ебгъэфIэкIуэну».
ЗэрытщIэщи, артистхэм зыр адрейм емыщхьу, щхьэж езым и хъэтI, и утыку итыкIэ иIэжщ, ауэ, театрыр фIыуэ зылъагъухэм, абы хэзыщIыкIхэм Сонэр къыхагъэщхьэхукIырт и лэжьыгъэ бгъэдыхьэкIэмкIэ, и IэщIагъэм гурэ псэкIэ зэрыбгъэдэтымкIэ, и IэнатIэм зэрыхуэпэжымкIэ. Абы зэхуэдэу къехъулIэрт дыхьэшхэн ролри, трагедиери, драмэри. Амплуа хэха иIэтэкъым Сонэм. Театрым роль куэд щызыщIа Сонэр артист къудейтэкъым, ар икIи режиссёрт. ЩоджэнцIыкIу Алий и цIэр зезыхьэ Къэбэрдей къэрал драмэ театрым абы щигъэуващ пьесэ зыбгъупщI. Апхуэдэхэщ Мольер и «Скапен зэхищIыхьахэр», Къущхьэ СулътIан и «Я фIэщ ущыхъукIэ», Чеховым и «Мыщэ» водевилыр, нэгъуэщIхэри.
Мухьэрбий пьесэхэр, рассказхэр, романхэр и Iэдакъэ къыщIэкIащ. Ауэ, ди жагъуэ зэрыхъунщи, абыхэм я нэхъыбэр дунейм къытехьакъым, езыр цIыху щэхуу зэрыщытам, и лэжьыгъэхэр къыдигъэкIыныр Iуэху зэримыщIам къыхэкIыу. Абыхэм ящыщщ «Кондицэм къикIыркъым», «ЩIэгъэуэн», «Иджыри «двойкэ»?», «БжьапщIэ», «Ухеймэ - улъэщщ». Пьесэ куэди зэридзэкIащ Мухьэрбий. Апхуэдэщ адыгэ театрым щагъэувауэ щыта Мольер и «ЗалымыгъэкIэ ягъэIэза», Шекспир и «Ромеорэ Джульеттэрэ», Горькэм и «Вассэ Железновар», Островскэм и «Талантхэмрэ абы щхьэщэ хуэзыщIхэмрэ», Симоновым и «Сэ къызэжьэ» пьесэхэр. Апхуэдэу Щхьэгъэпсо Мухьэмэд и гъусэу Сонэм 1950 гъэм адыгэбзэкIэ зэридзэкIауэ щытащ осетин драматург Токаев Асах и «Псэлъыхъухэр» пьесэр. А лэжьыгъэхэр щыхьэт тохъуэ Сонэ Мухьэрбий адыгэ театрым и зыужьыныгъэм зэфIэкIышхуэ зэрырихьэлIам, и гуащIэр куэдым зэрылъэIэсам.
Япэ уитыныр, гъуэгугъэлъагъуэу ущытыныр зэрыкъалэн гугъур, жэуаплыныгъэшхуи зэрыпылъыр фIыуэ къыгурыIуэрт абы. Ди лъэпкъ щэнхабзэм зегъэужьыным и къару емыблэжу хэлъхьэныгъэшхуэ хуэзыщIа, «УФ-м и цIыхубэ артист» цIэ лъапIэр Къэбэрдей-Балъкъэрым щыщу япэу зыхуагъэфэща Сонэ Мухьэрбий адыгагъэ нэс зэрыхэлъар, артист гъуэзэджэу зэрыщытар ноби цIыхухэм ящыгъупщэркъым.
