Ди гуапэ зэрыхъущи, адыгэ лъэпкъым и мащIэкъым Хэкум, щалъхуа щIыналъэм ехъулIэныгъэ къахуэхьыным зи щIэныгъэмрэ зэфIэкIымрэ, гурылъ къабзэхэмрэ жыджэрагъымрэ хьэлэлу хуэзыгъэлажьэ цIыхухэр. Апхуэдэ цIыху гуащIафIэхэм, Тхьэшхуэр къызэрыхуэупсауэ бгъэдэлъ я зэчийм и лъэныкъуэщIэхэр къызыкъуэзыххэм, дзыхь къыхуащI дэтхэнэ IэнатIэри езыгъэфIакIуэхэм, шэч хэмылъу, ящыщщ Емуз Нинэ Гъузер и пхъур.
Емузыр ди щIыналъэм фIыуэ къыщацIыху, зи Iуэху зехьэкIэ екIумкIэ куэдым щапхъэ яхуэхъу цIыху щыпкъэщ. КъБР-м и Парламентым ЕгъэджэныгъэмкIэ, щIэныгъэмрэ щIалэгъуалэм я IуэхухэмкIэ и комитетым и унафэщI бзылъхугъэм лэжьыгъэшхуэ щызэфIегъэкI а IэнатIэм, къэралым мы лъэхъэнэм гулъытэ хэха зыхуищI унэтIыныгъэхэм ящыщ зы и нэIэм зэрыщIэтыр фIыуэ къыгурыIуэу. Къыхэдгъэщынщи, Емузыр сыт щыгъуи зыпэрытар жэуаплыныгъэ лъагэ зыпылъ апхуэдэ IэнатIэщ. ЕгъэджакIуэ, щIэныгъэ лэжьакIуэ, ЕгъэджакIуэхэм я щIэныгъэм щыхагъахъуэ институтым и унафэщI, КъБР-м Правительствэм и УнафэщIым и къуэдзэ – КъБР-м егъэджэныгъэмкIэ, щIэныгъэмрэ щIалэгъуалэм я IуэхухэмкIэ и министр – дэтхэнэри апхуэдэкъэ!? Педагогикэ щIэныгъэхэмкIэ доктор Емузым и акъылым и жанагъыр, зэхэщIыкI куур, псэ къулеягъыр дапщэщи зыхуэунэтIар къызыхэкIа лъэпкъым къыщIэхъуэ щIэблэм нэхъри зегъэужьынырщ, хуэфащэ гъэсэныгъэ екIурэ щIэныгъэ куурэ етынырщ. Бзылъхугъэ щыпкъэм и ныбжьыр мы махуэхэм илъэс бжыгъэ дахэ ирокъу.
ЩIэныгъэм, егъэджэныгъэм, лъэпкъ щэнхабзэм пщIэ щызиIэ унагъуэм къыщалъхуащ икIи къыщыхъуащ Нинэ. Республикэм щыцIэрыIуэ журналист Iэзэу гъащIэр ирихьэкIащ бынунагъуэм я нэхъыжь, хъыджэбзиплIым я адэ Гъузер. Быным я анэ гумащIэт егъэджэныгъэ-гъэсэныгъэ IэнатIэм зэфIэкI лъагэхэр къыщызыгъэлъэгъуа Александрэ. ГъащIэм щекIуэкI къэхъукъащIэ псори и щIэщыгъуэу, дэтхэнэ зы Iуэхуми жыджэру хэту къэтэджащ Нинэ. Школым фIы дыдэу зэрыщеджэм къыдэкIуэу, абы къызыхуэтыншэу игъэзащIэрт а лъэхъэнэм бжьыпэр зыIыгъыу икIи жылагъуэм мыхьэнэшхуэ щызиIэу щыта зэгухьэныгъэм - пионер дружинэм - и пашэ къалэныр. Емузыр зыхэмыта пионер слётрэ зэпеуэрэ щымыIами ярейщ, ар ди щIыналъэрауи нэгъуэщI щIыпIэуи ирехъу. Нэхъ балигъ хъури, комсомол лэжьыгъэми куууэ хэтащ.
Курыт школыр ехъулIэныгъэкIэ къиуха нэужь, I975 гъэм Нинэ щIэтIысхьащ КъБКъУ-м и тхыдэ-филологие факультетым урысыбзэмрэ литературэмрэ щадж и къудамэм. Школ илъэсхэм зыхыхьа комсомол лэжьыгъэм абы щыпищащ зи студент хъуа университетми. Емузым игу къызэригъэкIыжымкIэ, и пщэрылъ жылагъуэ къалэнхэмрэ егъэджэныгъэмрэ зэи зэпэщIигъэувакъым, уеблэмэ зым адрейм нэхъри тригъэгушхуэу ирихьэкIащ. Еджэныгъэм щиIэ ехъулIэныгъэхэр къалъытэри, 2-нэ курсым къыщыщIэдзауэ Нинэ кърату хуежьащ Лениным и щIыхькIэ ягъэувауэ щыIа стипендиер. ЩIэныгъэ нэхъыщхьэ, IэщIагъэ зэгъэгъуэтыныр абы и деж¬кIэ къалэн къудейуэ аратэкъым, атIэ ар икъукIэ фIэ¬гъэщIэгъуэн Iуэхугъуэт. АбыкIэ ныбжьыщIэм щапхъэ хуэхъурт университетым щезыгъэджа цIыху щыпкъэхэу, щIэныгъэ куу зыбгъэдэлъхэу Сокъур Мусэрбий, Медалы Хьэчим, КIуэкIуэ Жэмалдин, Иуаныкъуэ Нурбий, Башиев Хъусен, Щэрдан Iэбу сымэ, нэгъуэщIхэри. Гупым деж¬кIэ мыхьэнэшхуэ иIэт я куратор Башиевэ Светланэ къахуищI гулъытэмрэ ущиехэмрэ.
ФIыуэ илъагъу IэщIагъэмкIэ щIэныгъэ нэхъыщхьэ зэзыгъэгъуэта бзылъхугъэ цIыкIум еджэныр къызэриухыу комсомолым и Налшык къалэ комитетым, Къэбэрдей-Балъкъэр мэкъумэш институтым и комсомол зэгухьэныгъэм я пашэу, иужькIэ комсомолым и республикэ комитетым и секретару лэжьащ. I983 гъэм ар лэжьакIуэ КъБКъУ-м ирагъэблэгъащ. Егъэджэныгъэ-гъэсэныгъэ IэнатIэм зэфIэкI къыщигъэлъагъуэу пэрытащ ар, егъэджакIуэу къыщIидзэри, кафедрэм и унафэщI, профессор къалэнхэм нэсащ. ЩIэныгъэм хуэнэхъуеиншэ Емузым I99I гъэм Кавказ Ищхъэрэ социально-политикэ институтыр, 1999 гъэм Ростов къэрал университетыр къиухащ. Апхуэдиз къалэнхэм къадэкIуэу абы сыт щы¬гъуи щIэныгъэ-къэхутэныгъэхэр иригъэкIуэкIащ. А лэжьыгъэхэм Нинэ япэу дезыгъэхьэхауэ щы¬тар лъэпкъ еджагъэшхуэ ШэджыхьэщIэ Мариет. Урысыбзэр курыт школхэм зэрыщегъэджыпхъэ методикэщIэр хуабжьу зыфIэхьэлэмэт егъэджакIуэ ныбжьыщIэм къищтат Марие и бзэ щIэныпхъэ методикэр, арат зытеухуар и япэ къэхутэныгъэхэри.
ИригъэкIуэкIа лэжьыгъэхэр къыщызэщIикъуэж и кандидат диссертацэр Емузым I994 гъэм Адыгей къэрал университетым ехъулIэныгъэ¬кIэ щып¬хигъэкIащ. Илъэси 7 дэкIри, абы утыку кърихьащ щытхъу куэд зиIа и доктор лэжьыгъэр. Санкт-Петербург къэрал университетым психологиемкIэ и факультетым щып¬хи¬гъэкIа а диссертацэм мыхьэнэшхуэ щиIащ щIэныгъэ дунейм.
Сыт хуэдэ IэнатIэ иримыхьэкIми, Нинэ дапщэщи япыщIащ ныбжьыщIэхэмрэ щIалэгъуа¬лэмрэ, школхэмрэ егъэджа¬кIуэ¬хэмрэ. Гъэсэныгъэ, егъэ¬джэныгъэ IуэхущIапIэхэм яIэ щытыкIэм гъунэгъу дыдэ япэу хуэхъуауэ щытащ КъБР-м Егъэджэныгъэмрэ щIэныгъэмкIэ и министерствэм щыщыIа зэманым. Абы фIыуэ къыгуроIуэ щIэблэр гъэсэн, щIэныгъэ егъэгъуэтын и лъэныкъуэкIэ школ егъэджа¬кIуэм куэд дыдэ зэрелъытар.
2005 - 20I3 гъэхэм Емузыр щылэжьащ ЕгъэджакIуэхэм я щIэныгъэм щыхагъахъуэ институтым. А зэманым къриубыдэу институтым лэжьыгъэшхуэ зэфIигъэкIащ иджырей зэманым и пщалъэхэм изагъэ егъэджэныгъэ-гъэсэныгъэ Iуэху школхэм, гъэсапIэхэм ще¬кIуэкIыным хуэунэтIауэ, информатизацэмрэ технологиещIэхэмрэ я лIэщIыгъуэм щIэ куэд а IэнатIэм зэрыхилъхьар и лъабжьэу. А псори егъэджакIуэхэм, гъэсакIуэхэм я деж нэхьэсы¬ныр инс¬титутым и къалэн нэ¬хъы¬щ¬хьэхэм яхилъытэу IэнатIэр ныкъусаныгъэншэу, щытхъу иIэу ирихьэкIащ лэжьыгъэм и къызэгъэпэщакIуэ IэкIуэлъакIуэм.
КъБР-м и Правительствэм и УнафэщIым и къуэдзэ – КъБР-м егъэджэныгъэмкIэ, щIэныгъэмрэ щIалэгъуалэм я IуэхухэмкIэ и министр къулыкъур щрихьэкIа илъэсхэми унафэщI щыпкъэм и нэIэм ткIийуэ щIигъэтащ IэнатIэм щекIуэкI сыт хуэдэ Iуэхури, хуэнабдзэгубдзаплъэт егъэджакIуэхэмрэ гъэсакIуэхэмрэ, лэжьыгъэ псори зыхуэунэтIыжа еджакIуэхэм. Министрым и Iуэху зехьэкIэ екIум къихьа ехъулIэныгъэхэм ящыщщ егъэджэныгъэ-гъэсэныгъэ IуэхущIапIэщIэхэр ди щIыналъэм зы илъэси къэмынэу къызэрыщызэIуахар, щIэблэм ирагъэгъуэт щIэныгъэм и фIагъым а зэманым хэпщIыкIыу зэрыхэхъуар. Дауи, а ехъулIэныгъэ лъагэхэм я щIыбагъ къыдэлъщ IэнатIэм и унафэщIым деж къыщыщIэдзауэ еджакIуэм, абы и адэ-анэм я деж щиухыжу дэтхэнэми и лэжьыгъэшхуэ.
УнафэщI щыпкъэм, лэжьыгъэм и къызэгъэпэщакIуэ IэкIуэлъакIуэм, зэхэщIыкI куу зыбгъэдэлъ цIыху зэпIэзырытым ноби апхуэдэущ зэрырихьэкIыр зыпэрыт IэнатIэр. Апхуэдэ и лэжьыгъэфIхэр къалъытэри, 2001 гъэм Емузым къратащ «Хэкум и пащ¬хьэм щиIэ фIыщIэхэм папщIэ» къэрал дамыгъэм и 2-нэ нагъыщэр, ар УФ-м и щIалэгъуалэ политикэ IэнатIэм щIыхь зиIэ и лэжьакIуэщ. Апхуэ¬дэу абы мызэ-мытIэу къыхуагъэфэщащ нэгъуэщI къэрал дамыгъэхэр, щытхъу, фIыщIэ тхылъхэр.
Зыпэрыт IэнатIэр и гъащIэ насыпым щыщ Iыхьэу къэзылъытэ, къызыхуэтыншэу игъэ¬за¬щIэ лэжьыгъэм кърикIуэ ехъулIэныгъэхэм псэкIэ ин ирихъу Емуз Нинэ Гъузер и пхъум хуэдэхэращ ди лъэпкъым, фIыуэ тлъагъу ди щIыналъэм я цIэр фIыкIэ зыгъэIур. ЦIыху щыпкъэм, хэкупсэ нэсым дохъуэхъу гъащIэм и фIыгъуэхэм щы¬мыщIэу, и гумрэ и псэмрэ зызэдаузэщI гуры¬щIэ¬хэмрэ мурадхэмрэ и куэду псэуну.
