Лъэпкъым папщIэ и псэр итынут

Жылагъуэ лэжьакIуэ цIэрыIуэ, КъШР-м мэкъумэш хозяйстэвмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ Арэшыкъуэ Къанщауэ Мырзэбэч и къуэр псэужамэ, и ныбжьыр илъэс 95-рэ  ирикъунут. Абы и гъащIэр зэрыщыту хуигъэпсащ  къыщалъхуа Къэрэшей-Шэрджэс Республикэм и зыужьыныгъэм. Ар пэрытащ комсомол, парт IэнатIэхэм. «Хьэбэз» совхоз иным, Жьэкуэ, Алибэрдыкъуэ, Хьэбэз, Инжыдж ЦIыкIу, Елбыргъэн къуажэхэр зыхиубыдэм, илъэс 37-кIэ и унафэщIу щытащ.

Куэд и нэгу щIэкIащ а цIыхум: зауэри, абы къыкIэлъыкIуа илъэс гугъухэри, СССР-р лъэ быдэкIэ зэрыувари, ар 90 гъэхэм зэрылъэлъэжари.

Совхоз Iэтащхьэу щыщыта пIалъэ кIыхьым, Арэшыкъуэм гулъытэ ин хуищIащ езым и унафэм щIэта щIыналъэм сыт и лъэныкъуэкIи зегъэужьыным, цIыхухэм я псэукIэр егъэфIэкIуэным. Абы и нэIэ тету къуажэхэм псы, газ яшащ, школхэмрэ сабий садхэмрэ щаухуащ, фельдшер пунктхэр къыщызэIуахащ.

Арэшыкъуэ Къанщауэ Къэрэшей-Шэрджэсым и мызакъуэу Кавказ Ищхъэрэм фIыуэ къыщацIыхурт, пщIэ ин зыхуащI лэжьакIуэшхуэт. Абы теухуа и гукъэкIыжхэр къытхуеIуатэ Къэбэрдей Адыгэ Хасэм и тхьэмадэ ХьэфIыцIэ Мухьэмэд:

«Горбачев Михаил и зэманым щыгъуэ Арэшыкъуэ Къанщауэрэ Аргун Аубэчыррэ Социалист Лэжьыгъэм и ЛIыхъужь цIэ лъапIэр къыфIащауэ щытащ, орден зыбжани къратыгъащ, апхуэдизкIэ къэралым щапхъэ яхуэхъу лэжьыгъэшхуэ ирахьэкIырти. Къэрэшей-Шэрджэсым ис адыгэхэм абыхэм хуэдэ лэжьакIуэшхуэ яхэтакъым.

Я нэIэ щIэт Iуэхур егъэлеяуэ фIыуэ зэрахьэрт зэпеуэу, ехъулIэныгъэшхуэхэри яIэт. Хэбгъэзыхьмэ, Горбачев Михаил куэдрэ къахыхьэрт, тIури фIыуэ къицIыхурт, игъэлъапIэрт, пщIэ къахуищIырт.

Апхуэдэ хъыбар дахэ зиIэ Арэшыкъуэ Къанщауэ сэ къыщысцIыхуар 1970 гъэхэм и кIэхэрщ. А лъэхъэнэм Тыркум, Сирием, Иорданием, Германием, Америкэм, нэгъуэщI къэралхэм къикI ди лъэпкъэгъухэр си унагъуэм куэдрэ къеблагъэрт. Апхуэдэ хьэщIэхэм адыгэ зэрыс хэгъэгухэм зыщаплъыхьыну, зрагъэцIыхуну я нэ къикIырти, щIэх-щIэхыурэ есшажьэрт.  Апхуэдэу Америкэм къикIахэу Аджашэ Муширрэ абы и щхьэгъусэ Нэуалрэ, Шогуэ Самир, Германием щыщ ХьэщIэцIыкIу Аднан сымэ сшэри, КъШР-м дыкIуат. Мушир абазэти, и благъэхэр къыхуэдгъуэтыжауэ зы жэщ-махуи дыщыхьэщIащ, си ныбжьэгъу Аргун Олег и нэIэ дыщIэмыкIыу.  

Дежьэжри, адэкIэ Адыгейм кIуэ гъуэгум дытеуващ. Черкесск километр 50 хуэдизкIэ пэIэщIэ дыхъуауэ, Беслъэней хэкум дыздрижэм, Къанщауэ къыткIэщIыхьэри, дигъэгъэзэжауэ щытащ, «си шыгъу-пIастэ фымышхауэ фызэрежьэжын щыIэкъым», - жиIэри. Абы къигъэлъагъуэрт ар цIыхугъэ хэлъу, адыгэр фIыуэ илъагъуу, и лъэпкъэгъухэм щхьэкIэ имыщIэн щымыIэу зэрыщытар. Дэмыса пэтми, къекIуэлIэжауэ ди хъыбар щызэхихым къыткIэлъыпхъэрауэ арат, дигъэхьэщIэн щхьэкIэ.

ЕтIуанэуи, Къандур Мухьэдин «Кавказ» трилогиемкIэ фильм трихыну и мураду щIыпIэхэр иубзыхуну къэкIуэжауэ, адыгэ псыхъуэхэр къызэхэткIухьырт, Къэбэрдейм, Шэрджэсым, Адыгейм, Шапсыгъым дыдэплъэн хуейт. Абы щыгъуэми адыгагъэ къыткIэлъызэрихьауэ щытащ Къанщауэ. ХьэщIэ щхьэкIэ, псом хуэмыдэу адыгэхэм папщIэ, и зэмани и мылъкуи щысхьынутэкъым, хабзэм ебэкъуэнутэкъым.  

Ди ныбжьэгъур «Налшык» санаторэм илъэс къэс къакIуэрти, сытым дежи зыкъыдигъащIэрт, дыкIэлъыкIуэрт, дызэбгъэдэст. Апхуэдэм дежи жумарту, узэдауэ къакIуэрт ар Налшык.

КъШР-м щыщ Арэшыкъуэхэмрэ КъБР-м ис Уэршыкъуэхэмрэ зэблагъэщ, зыщ къызытекIар я унэцIэр. Дзэлыкъуэ район Хасэм и тхьэмадэ Уэршыкъуэ Леонид зригъэцIыхужауэ, зэрызэблагъэр зэхагъэкIыжауэ зэхуэгуапэт. Абы къищынэмыщIауэ, Дзэлыкъуэ щIыналъэм и Iэтащхьэ Джатэ Руслан и анэ дэлъхут Къанщауэ. Мис апхуэдэу ди лъахэми къепхауэ, къакIуэу, дызэхуэзэу щытти, цIыхугъэрэ адыгагъэрэ фIэкIа дэтлъэгъуакъым. Адыгейми куэд щиныбжьэгъут абы, езыр зымыцIыхуу и цIэр зыщIэр нэхъыбэжт. 

И ныбжьыр илъэс 90-м щIигъукIэ псэуащ ди ныбжьэгъур. Апхуэдэ ныбжьым нэсауэ лIыгъэ зыхэлъ куэд щыIэкъым, Къанщауэ лIыгъэшхуэ хэлът. Абы и нэгу щIэкIар дахэу жиIэжыфырт, бжыгъэхэри, Iуэхухэри щыгъупщэртэкъым, акъыл жант. Уеблэмэ дэтхэнэми и телефоныр гукIэ ищIэрт.

Хуабжьу дигу щIыхьащ лъэпкъыр зыгъэлъапIэ, абы папщIэ хузэфIэкIыр зыщIа адыгэлI нэсыр дунейм щехыжам».