Щэнхабзэ

IуэрыIуатэ къулей къадогъуэгурыкIуэ абазэхэм - нарт хъыбархэмрэ пшыналъэхэмрэ, пасэрей уэрэдыжьхэр, таурыхъхэр, псысэхэр, псалъэжьхэр. Абыхэм ящыщ дэтхэнэми ныбжьышхуэ яIэщ, лъэпкъ фащэкIэ гъэпсащ, купщIафIэщ. Абазэхэм я гъунэжщ, псалъэм папщIэ, таурыхъхэмрэ псысэхэмрэ - щыгъуазэ фыдощI апхуэдэ зыбжанэм.
Абазэхэмрэ адыгэхэмрэ зэблагъэ дыдэщ - я бзэкIэ, я щэнхабзэкIэ, я лъэпкъ хабзэхэмкIэ, аращ я IуэрыIуатэм зы купщIэрэ зы гъэпсыкIэрэ щIаIэр.
Хы Iуфэм Iусащ абазэхэр ижь-ижьыж лъандэрэ, 13-нэ лIэщIыгъуэм къыщыщIэдзауэ бгым къыщхьэдэхыурэ адыгэхэм нэхъри гъунэгъу къахуэхъуащ.

Урысей Федерацэм, КъБР-м, КъШР-м, АР-м, Дагъыстэным я цIыхубэ артист Тут Заур 1976 гъэ лъандэрэ Москва къалэм ­щолажьэ. Гнесинхэ я цIэр зезыхьэ музыкэ академиер къиухащ. Союзпсо, Урысейпсо зэпеуэхэм я лауреатщ. Совет Союзым хэта республикэхэм я мызакъуэу, Бельгием, Германием, Израилым, Индием, Иорданием, Италием, Польшэм, Словакием, Словением, США-м, Тыркум къыщацIыху.

2019 гъэм Урысей телевиденэм и Япэ каналым иригъэкIуэкIа «Макъ» («Голос») зэпеуэм Къэбэрдей-Балъкъэрым щыщу ныбжьыщIитI хэтащ: Бэрбэч Аскэррэ Мамрэш Светланэрэ.

«Газета Юга»-м и корреспондент Орловэ  Ольгэ щыгъуазэ дызэрищIымкIэ, ­   урыс усыгъэм и «Дыжьын лъэхъэнэм» ­хиубыда, езым ­зэхилъхьэжа икIи игъэ­защIэ уэрэдхэмкIэ цIэрыIуэ хъуа нэужь, зэрымыщIэкIэ Урысейм иIэпхъукIыу иужькIэ къэзыгъэ­зэжа артист, уэ­рэд­жыIакIуэ, усакIуэ Вертинский Александр зэгуэр Налшыки щыхьэщIащ. «Къалэр къызэрыгуэкIщ. Хьэ­щIэщыр щIагъуэкъым,  ауэ си пэшыр къабзэщ, псыи ­уогъуэт», - хуитхырт и щхьэгъусэм 1948 гъэм Владикавказ концерт ­щита нэужь, «биплан» жыхуаIэ кхъухь­лъатэ цIыкIумкIэ Налшык къаша Вертинскэм.

Бахъсэн районым хыхьэ Къулъкъужын Ищхъэрэ къуажэм дэт, ГъуазджэхэмкIэ и сабий школым, Къып Мухьэмэд и цIэр зезыхьэм, и гъэсэн Джэху Элинэ пашэ щыхъуащ къэралпсо зэпеуэм.

Зэгуэрым, ижь-ижьыжкIэ узэIэбэкIыжмэ, хъумпIэцIэджым щIымахуэр щIы щIагъым щигъэкIуа нэужь, гъатхэр къыщыблагъэм, и гъуэм къипщыжыну иужь ихьащ, ауэ абдеж щылъ удзыр зэран къыхуэхъурт.

Даутокъуэхэ я лъэпкъыр щы­цIэ­рыIуэщ Къэбэрдейм и тхыдэм - Хьэжмурат, Заурбэч, Хьэсэнбий. Абыхэм я адэшхуэр Щхьэлыкъуэ дэкIри, Мэздэгу и Iэшэлъашэм щыпсэуащ, аращ къыщалъхуар зэшхэр - Луковскэ жылагъуэм. Щыми дзэм ­къу­лыкъу щащIащ, Къэбэрдейм и щхьэхуитыныгъэм щIэ­бэну­рэ­ я гъащIэр ятащ.
Хьэжмуратрэ Заурбэчрэ усакIуэуи щытащ. Заурбэч и зы усэщ («Къэбэрдей») зэкIэ дызыщыгъуазэр. Хьэжмурат и усыгъэ нэхъы­бэ къызэтенащ, щыгъуазэ фыдощI абыхэм (адыгэбзэкIэ зэзы­дзэкIар Уэрэзей Афликщ).

Сонэ Абдулчэрим Къадир и къуэр Бахъсэн ­щIыналъэм хыхьэ Къулъ­къужын Ипщэ къуажэм къыщалъхуащ 1942 гъэм мазаем и 28-м. Курыт еджапIэр къиуха нэужь, 1961 - 1964 гъэхэм Налшык станкозаводым щылэ­жьащ.

Налшык дэт «Акрополь» щэнхабзэ-нэгу­зыужь IуэхущIапIэм щекIуэкIащ  Урысей­ Федерацэм, Къэбэрдей-Балъкъэр, Адыгэ, Къэрэшей-Шэрджэс, Дагъыстэн рес­публикэхэм я цIыхубэ артист Тут Заур и гъащIэмрэ и гуащIэмрэ теухуа «Мелодии моей судьбы» тхылъым и лъэтеувэ пшыхь гуапэ. Ар иджыблагъэ Москва къыщыдигъэкIащ усакIуэ Гольцевэ Аллэ.

Дунейм цIыхуу тетыр расэ зэмылIэужьыгъуэу зэщхьэщедз, зэрытщIэщи: европеиднэ, негроиднэ, монголоиднэ, американоиднэ, австрало-веддоиднэ, къинэмыщIхэри.