Топджэгум цIэрыIуэ ищIа адыгэ щIалэхэр

Топджэгур, шыгъажэмрэ бэнэнымрэ хуэдэу, адыгэхэм игъащIэ лъандэрэ къадэгъуэгурыкIуэ спорт лIэужьыгъуэу пхужыIэнукъым. Илъэсищэ ирикъуркъым ар ди щIыналъэм къызэрихьэрэ, ауэ абы щхьэкIэ къэмынэу хуабжьу зиубгъуащ икIи цIыху миинищэхэр дихьэхащ.

Къэбэрдей-Балъкъэрым футболым зыщиужьын щIидзащ къэралым и чемпионатым щыджэгуну Налшык и «Спартак» командэр 1959 гъэм къызэрагъэпэща иужькIэ. СССР-м и етIуанэ лигэм и «Б» классым къыщыщIидзэри абы ехъулIэныгъэ инхэр иIащ. Къапщтэмэ, 1965, 1970 гъэхэм РСФСР-м и чемпион хъуащ, 1972 гъэм япэ лигэм хыхьащ. ГуфIэгъуэшхуэ къытхуихьащ 2005 гъэм – япэ дивизионым етIуанэ увыпIэр щаубыдри зэи къэмыхъуауэ Къэбэрдей-Балъкъэрым и командэ нэхъыщхьэр премьер-лигэм кIуащ икIи абы щыхэта япэ илъэсым ебгъуанэ хъуащ.

ЛIэщIыгъуэ ныкъуэ иримыкъу блэкIа лъэхъэнэм къэрал псом я цIэр фIыкIэ щыIуащ адыгэ футболист щIалэхэу Iэпщэ Александр, Наурзокъуэ Юрэ, Ещтрэч Владимир, Лъэрыгу Виктор, КIурашын Олег, Гъубж Вячеслав, Наурыз Басир, Хьэпэ Заур, нэгъуэщI куэдми. Абыхэм ящыщ дэтхэнэми газет напэкIуэцI щхьэхуэ хуэфащэщ. НобэкIэ дытепсэлъыхьынщ футбол Iуэху зэмылIэужьыгъуэкIэ лъагъуэ хэзышахэм.

Япэу топищэ дэзыгъэкIа Бэч Руслан

Къэбэрдей-Балъкъэрым и топджэгум и тхыдэм лъэ быдэкIэ хыхьащ гъуащхьауэ Iэзэ Бэч Руслан. 1976 - 1985 гъэхэм ди «Спартакым» зэрыщыджэгуа лъэхъэнэм къриубыдэу абы япэ дыдэу хузэфIэкIащ и хьэрхуэрэгъухэм топи 100 яхудигъэкIыну. 1977, 1978, 1980 - 1982 гъэхэм налшыкдэсхэм я гъуащхьауэ нэхъ Iэзэ дыдэ хъуащ.

И щIыхькIэ «Бэчым и клуб» къызэрагъэпэщащ, налшыкдэсхэм яхэту топищэ дэзыгъэкIахэр хагъыхьэу. НобэкIэ езы Бэч Руслан (псори зэхэту топи 105-рэ дигъэкIащ) къищынэмыщIа абы хэтщ Гъубж Вячеслав (136-рэ), Кугъуэт Эдуард (122-рэ), Наурыз Басир (117-рэ) сымэ.

Псори зэхэту ди республикэм и щIыхьыр къэралпсо утыкум зэIущIэ 332-м щихъумащ, нэхъыбэм япэ лигэм щыджэгуу.

Налшык и «Спартакым» нэхъыбэ дыдэрэ щыджэгуа Наурыз Басир

Нартан къуажэм и топджэгухэм 1977 гъэм къыхашри, илъэс 18-кIэ зэкIэлъхьэужьу Къэбэрдей-Балъкъэрым и командэ нэхъыщхьэм и щIыхьыр ихъумэу джэгуащ. Ар зэи нэгъуэщIкIэ ихъуэжакъым икIи абы нэхърэ нэхъыбэрэ Налшык и «Спартакым» и фащэр щызытIэгъа щыIэкъым – 502-рэ.

Командэм и капитану илъэс куэдкIэ щытащ. Топи 117-рэ хьэрхуэрэгъухэм яхудигъэкIащ. 1982 гъэм Бэч Руслан и гъусэу ди командэм и гъуащхьауэ нэхъ Iэзэ хъуащ. ЗэIущIищым топ щырыщ, пщыкIузым тIурытI щыдигъэкIащ.

Гъуащхьауэ нэхъ Iэзэ дыдэ Гъубж Вячеслав

1980 - 1995 гъэхэм, щызэпигъэуаи къэхъуу, Налшык и «Спартакым» щыджэгуащ. Ди командэм хэту абы зэIущIэ 415-рэ иригъэкIуэкIати, топи 136-рэ и хьэрхуэрэгъухэм яхудигъэкIащ. Апхуэдэ зыхузэфIэкIа Налшык и «Спартакым» зэи хэтакъым.

Гъубжым зэIущIэ 20-м топ тIурытI щыдигъэкIащ – апхуэди нэгъуэщI диIэкъым. ИлъэсихкIэ зэкIэлъхьэужьу 1983 - 1988 гъэхэм и хьэрхуэрэгъухэм топ нэхъыбэ дыдэ яхудигъэкIыурэ ар ди «Спартакым» и гъущхьауэ нэхъ Iэзэ дыдэ хъуащ. Кострома и «Спартак», Грознэм и «Эрзу», Мейкъуапэ и «Дружбэ», Бахъсэн и «Автозапчать» командэхэми ехъулIэныгъэхэр иIэу щыджэгуащ.

Къэбэрдей-Балъкъэрым и командэ нэхъыщхьэм и тренеру лэжьащ. Иджыпсту «Спартак-Налшыкым» и дублерхэм я тренер нэхъыщхьэщ.

Командищым хэту дыщэ медалу плIы къэзыхьэхуа гъуащхьэтет Хьэпэ Заур

Гъуащхьэтет цIэрыIуэ Хьэпэ Заур фIэкIа Къэбэрдей-Балъкъэрым нэгъуэщI зы футболисти къихъуакъым командэ зэмылIэужьыгъуищым яхэту къэралитIым плIэнейрэ я чемпион хъуа.

1982 - 1986 гъэхэм къриубыдэу Налшык и «Спартакым» и гъуэр ихъумащ. КъыкIэлъыкIуэу Дон Iус Ростов и СКА, Мэзкуу и «Спартак-Д», Ярославль и «Шинник» командэхэм хэтащ. 1989 - 1990 гъэхэм Тбилиси и «Динамом» и гъуэм дэтащ икIи Куржым и чемпионатым и дыщэ медалхэр къихьащ.

 АдэкIэ Владикавказ и «Спартак-Аланием» 1991 - 1999 гъэхэм щыджэгуащ икIи абы хэту 1995 гъэм Урысей Федерацэм и чемпион хъуащ, 1992, 1996 гъэхэм дыжьын медалхэр къихьащ. Мэзкуу и «Локомотивым» 2000 - 2005 гъэхэм хэтащ икIи аргуэру тIэунейрэ къэралым и чемпион хъуащ.

Урысей Федерацэм и командэ къыхэхам зэIущIи 4 щригъэкIуэкIащ, Чемпионхэм я лигэм, УЕФА-м и Кубокым щIэбэнащ. Къэралым и футболист нэхъыфI 33-м щэнейрэ хабжащ.

Новороссийск щаIэт ДыщэкI Хьэзрэт

Ди лъахэгъу ДыщэкI Хьэзрэт Новороссийск и футбол командэм и тхыдэм дыщэпскIэ иратхащ – абы нэхърэ нэхъыбэрэ хуэджэгуарэ топ нэхъыбэ хьэрхурэгъухэм яхудэзыгъэкIарэ «Черноморецым» хэтакъым.

Къэбэрдей-Балъкъэрым къыщалъхуа икIи къыщыхъуа ДыщэкIыр еджакIуэ здэкIуа Новороссийск и топджэгу командэм хагъэхьащ. Абы и «Цементым» и гъуэсэу етIуанэ дивизионым къыщыщIидзэри, япэ дивизионым, итIанэ премьер-лигэм кIуащ. ИужькIэ «Черноморец» зыфIащыжам и капитану илъэс зыбжанэкIэ щытащ.

Джэгун иухри, тренеру къагъэнэжащ. Илъэситху и пэкIэ ДыщэкI Хьэзрэт зи тренер нэхъыщхьэ Новоросийск и «Черноморецым» премьер-лигэм игъэзэжащ. АрщхьэкIэ, ди лъэпкъэгъур яфIэщIэлэIуэти, нэгъуэщIым а къулыкъур иратащ.

Абы иужькIэ ДыщэкIыр Астрахъэн ирагъэблагъэри, япэ дивизионым щыджэгу «Волгарь-Газпромым» и тренер нэхъыщхьэу ягъэуващ. ЕхъулIэныгъэхэр щиIащ абыи адыгэ щIалэм.

Зэман дэкIыу етIуанэ дивизионым къыщыхута Новороссийск и «Черноморецым» мыгъэрей зэхьэзэхуэр щIагъуэу къыщIидзакъым: япэ джэгугъуитхум щыщу 2-м щытекIуат, апхуэдизри къыщыхагъэщIат.

Адыгэ щIалэм и унафэм щIэту иригъэкIуэкIа джэгугъуэ псори «Черноморецым» мы гъэм къихьэхуащ. Иджы зыми шэч къытрихьэжкъым ар икIэщIыпIэкIэ япэ дивизоным зэрыхыхьэнумкIэ.

Чемпионхэм я лигэм и «куэбжэр» къызэIузыха ЛIыхъугу Арсен

ЛIыхъугу Арсен яхэмытамэ Къэзахъстаным и командэ нэхъыфIхэу «Астанамрэ» (нэхъапэм – «Женис») «Кайратымрэ», я ехъулIэныгъэхэр куэдкIэ нэхъ мащIэнут. ЖыпIэну урикъунщ ди лъэпкъэгъур Къэзахъстаным и чемпионатым и гъуащхьауэ нэхъ Iэзэ дыдэ 2001, 2004 гъэхэм зэрыхъуар. ЯпэщIыкIэ Астана и «Женисым» хэту Арсен и хьэрхуэрэгъухэм топ 30 яхудигъэкIащ, иужькIэ «Кайратым» хыхьэри абы щыдигъэкIа топ 22-м хуэдиз зыми къехъулIакъым.

ЛIыхъугу Арсен 1994 гъэм Бахъсэн и «Автозапчастым» джэгун щригъэжьащ. ИужькIэ Налшык и «Спартакымрэ» Нарткъалэ и «Нартымрэ» 1997 - 1999 гъэхэм щыIащ. Къэбэрдей-Балъкъэрым и командэ нэхъыщхьэм хэту зэIущIэ 61-рэ иригъэкIуэкIащ икIи топ 13 дигъэкIащ. 2000 гъэм лигэ нэхъыщхьэм щыджэгу Новгород Ищхъэрэ и «Локомотивым» ирагъэблэгъащ.

2001 гъэм къыщыщIэдзауэ Къэзахъстаным ехъулIэныгъэкIэ топ джэгуным щыпещэ. Иджыпсту «Астанам» и щIыхьыр ехъумэ икIи абы хэту иджыблагъэ Чемпионхэм я лигэм къыщыхэжаныкIащ. Ар апхуэдэ мыхьэнэшхуэ зиIэ зэпеуэм щыджэгуу адыгэ щIалэхэм япэу дагъэкIа топщ.