ЩОКЪАРЭ Азрэталий: Зыхуэмей хуитыныгъэ сабийм епт хъунукъым

Кавказ Ищхъэрэмрэ Къэбэрдей-Балъкъэрымрэ ТхэквондомкIэ (ВТФ, Олимп джэгухэм хыхьэ лIэужьыгъуэмкIэ) я федерацэхэм я тхьэмадэ, УФ-м ТхэквондомкIэ и зэгухьэныгъэм и гъэзэщIакIуэ комитетым хэт, дисциплинэмкIэ комиссэм и унафэщI Щокъарэ Азрэталий зыхуэдгъазэри тедгъэпсэлъыхьащ а спорт лIэужьыгъуэм япэ лъэбакъуэхэр республикэм зэрыщыпхиша щIыкIэхэм, зыIууа гугъуехьхэм, ныбжьыщIэхэм драгъэкIуэкI лэжьыгъэхэм, нэгъуэщIхэми.

«2000 гъэм щIышылэм и 15-м республикэм ЮстицэмкIэ и министерствэм щедгъэтхауэ щытащ Къэбэрдей-Балъкъэрым ТхэквондомкIэ и федерацэр. Ауэ а Iуэхум иужь дихьэным куэдкIэ ипэ къихуэу Бахъсэненкэ къуажэм тренеру лэжьэн щыщIэздзащ. А лъэхъэнэм Бахъсэн щIыналъэм и жылэхэм сыкIуэурэ ныбжьыщIэхэр абы хуэзгъасэрт, хуэм-хуэмурэ секцэхэр къыщызэIутхырт. ИкIи илъэс зытIум къриубыдэу районыр тхэквондом къызэщIедгъэубыдащ», - игу къегъэкIыж Азрэталий.

ЯпэщIыкIэ Прохладнэ щIыналъэм кIуэри, абы щылажьэ тренерхэми яхуэзэри, зэдэлэжьэну зэгурыIуащ. ИужькIэ Дзэлыкъуэ щIыналъэмкIэ иунэтIри, абыкIэ щыIэхэми епсэлъащ. Апхуэдэурэ Налшык лъэныкъуэмкIэ къакIуэри, Кэнжэ къуажэм тхэквондомкIэ секцэм щылажьэ тренерхэм захуигъэзащ. Сытми, апхуэдэурэ, ахэр и лъабжьэу федерацэр къызэIуиха хъуащ.

ИужькIэ Нарткъалэ лъэныкъуэмкIи игъазэщ. Иорданием къикIыжауэ зы щIалэ щылажьэу щыIэт абыи, ари къыхишащ я зэгухьэныгъэм. ТхэквондомкIэ секцэ къызэIуихауэ щытат абы ипэIуэкIэ а щIалэм, ауэ лэжьыгъэр хузэтемыублэу, зэхуищIыжын хуей хъуати, ядэIэпыкъуурэ ари къызэIурагъэхыжащ. А тренерым игъэсауэ щIалитI хъарзынэу щолажьэ нобэми а школым, ехъулIэныгъэ хъарзынэхэр къэзыгъэлъагъуэ спортсменхэри яIэщ.

Тэрч, Iуащхьэмахуэ щIыналъэхэмкIи Iуэхур щыхъуакъым, тренерхэр зэрыщымыIэм къыхэкIыу. Аушыджэри секцэ къыщызэIуахын мурад щыIащ, ауэ ари хъуакъым. Апхуэдэу щытми, республикэм и зы щIыналъи къамыгъанэу тхэквондом къызэщIрагъэубыдэн я гугъэщ.

Щокъарэр тренеру езыр щылэжьа зэманым тхэквондор Олимп джэгухэм хэтакъым, а спорт лIэужьыгъуэм ди цIыхухэр фIыуэ щыгъуазэтэкъым, нэхъыбэу здэкIуэр каратерат. Тхэквондор куэдым зэрамыцIыхум, спорт школхэр зэрымылажьэм, тренерхэм къэралым улахуэ къазэрыритын Iэмалхэр зэрыщымыIам къыхэкIыу, абы зегъэубгъугъуейт.

Пэжщ, сабийхэм я адэ-анэхэр къащыдэIэпыкъу щыIэт, ауэ абыхэми зэ, тIэу зыкъыпщIагъакъуэ щхьэкIэ, иужькIэ яхузэфIэмыкIыж хъурти, секцэхэр зэбгрылъэлъыжырт.

«Зэпеуэ ухэтыну зыщIыпIэ укIуэн щхьэкIэ улъаIуэу удэтын хуей хъурт а зэманым. Сэ лэжьэн щыщIэздза илъэсхэм апхуэдэущ Iуэхур зэрыщытар. Сабий къэбгъэгугъар, зэхьэзэхуэм хуэбгъэхьэзырар къэбгъэпцIэжыну, зэпеуэм умышэну къыпхуегъэзэгъыртэкъым, аращ дызыIыгъари. Iуэхур апхуэдэу екIуэкI зэрымыхъунур наIуэ хъуащ 2001 гъэм иужькIэ. Федерацэ щыдиIэкIэ, жысIэри, сытхэурэ, тренерхэм мазэ улахуэу сом 300 хуэдиз къалэжьу хуедгъэщIащ. Абы щыгъуэ а ахъшэм зыгуэрхэр къыщIэкIырт», - жеIэ Щокъарэм

ИлъэситI дэкIри, Бахъсэн щIыналъэм ейуэ спорт школ къызэIуахащ, хуэмурэ нэхъ заужьын щIадзащ. Тренер ставкэу къратахэм щыщ Кэнжэ щыIэхэми лъагъэсащ, Iуэхур нэхъ щызэтеубла хъуащ абдежым. АдэкIэ республикэм СпортымкIэ и министерствэм зыхуагъазэми, я зэфIэкIхэр ирагъэлъагъуми, тхэквондор нэхъ цIэрыIуэ хъууэ хуежьащ.

Сытми, тхэквондомкIэ спорт школхэр къызэIуахыу, КъБР-м СпортымкIэ и министерствэм и нэIэ ахэр щIагъэувэу, я гъэсэнхэр зэхьэзэхуэхэм ягъакIуэ хъууэ я Iуэхур зэтрагъэувэху гугъуащ. Ди сабийхэр фи деж нэтшэнут, жаIэ щыхъуар нэхъ иужькIэщ.

Илъэс 25-рэ хуэдизкIэ узэIэбэкIыжмэ, зы къуажэ гуэрым сригъэблэгъауэ щытащ Азрэталий, абы щрагъэкIуэкIыну зэхьэзэхуэм сытригъэтхыхьыну. Абы щыгъуэ сабийхэм я нэхъыбэм иджыри спорт фащэхэр яIэтэкъым, къызэрыгуэкIыу хуэпахэу арат. Ауэ нэхъыбэу сигу къинэжар нэгъуэщIт. Зэхьэзэхуэр зэфIэкIа нэужь, дыздэкIуам Iэнэ зэпэщ ягъэуват, зэрыжаIэу, фадэ-пIастэкIэ узэдауэ. Ар Азрэталий щилъэгъуам: «Нобэ сызыхэт Iуэхур мис мы фадэм ди сабийхэр щытхъумэн, гъащIэ узыншэм къыхэтшэн мурадкIэщ къыщIесхьэжьар. Иджыпсту мыбдеж сыщетIысэхыжмэ, сщIэуэ хъуар псори пцIыуэ аращ», жиIэри, дыкъыщIэкIыжат, фIыщIэ яхуищIри. Ар сигу къэзгъэкIыжу сеупщIат нобэ сыт хуэдэ лэжьыгъэхэр щIалагъуалэм драгъэкIуэкIми зыхуэдэр зэзгъэщIэну.

«Хэкъузауэ спортым хуэбгъэса нэужь узэхуэсыжауэ ущызэхэсым деж, фIыуэ лэжьа, пщIэнтIэпс къызэкIуа, къару къезыхуэкIри зэтес хъуа сабийр нэхъ дэIуэгъуафIэ мэхъу, сыт жепIэми зэхех. Мис апхуэдэ дакъикъэхэм деж адыгэ хабзэр зэрыщытым, езыхэм зэрызаужьын хуейм, иджыпсту дунейм къыщекIуэкI мыхъумыщIагъэхэм, ди лъэпкъым хэмылъ хьэл-щэнхэм зыдрамыгъэхьэхыным теухуа псалъэмакъхэр ебгъэкIуэкIыну щхьэпэщ. Ди тренерхэр абы и лъэныкъуэкIэ сабийхэм фIыуэ ядолажьэ.

СпортсменыфI хъуным япэкIэ хабзэ, нэмыс зыхэлъ цIыху тэмэм, губзыгъэ къыхэщIыкIын хуейщ уи деж къекIуалIэ ныбжьыщIэм. Къэралым апхуэдиз гулъытэ спортым нобэ щIыхуищIри аращ: цIыхур сэн щхьэкIэщ.

Сэ тренеру иджыпсту сылэжьэжыркъым, ауэ япэм си деж къакIуэ цIыкIухэм яжесIэжырт ди адэшхуэхэм, нэхъыжьхэм дызэрагъэсам, ядэтлъэгъуам теухуа хъыбархэр. Пэжагъ пхэмылъмэ, уи къарум мыхьэнэ зэримыIэр къагурызгъаIуэрт. Абыхэм я адэ-анэхэри ардыдэм щIэзгъэдэIурт. Хабзэ пыухыкIа гуэрым, дисциплинэ жыхуэтIэм, сабийр темытмэ, ар къэбгъэдэIуэну гугъущ. Абы и лъэныкъуэкIэ ди лэжьыгъэр зэи зэпыуркъым. Сабийм шыIэныгъэ хэлъу, езыр зыкIэлъыплъыжыфу умыгъасэу хъунукъым», - жеIэ Азрэталий.

Телефоным и зэрану сабийм екIым куэд топсэлъыхь, егъэлеяуэ ар зэраIэщIэлъым кърикIуэнкIэ хъунури зыми ищIэркъым, жи, Щокъарэм.

- Иужьрей зэманым, си гугъэмкIэ, сабийхэм нэхъ къагурыIуэ хъуащ тэмакъкIыхьу, зэтеубыдауэ щытын зэрыхуейр. Дауи, зым жиIэми емыдаIуэу, я адэ-анэм зэрагъэсам тетмэ, ущIэгузэвэн щыIэкъым. Ауэ щызыгъэуэн гуэр гъусэ къыхуэхъумэ, Iуэхур хэплъэгъуэ хъунущ. Сабий гу къабзэр къагъэсэбэпу шынагъуэ гуэрхэр ирагъэлэжьыныр Iуэхум хэлъщ. Мис апхуэдэхэр къэмыхъун щхьэкIэ, щIэмычэу допсалъэ ди деж къакIуэ цIыкIухэм, ди нэмысым, хабзэм, диным темыкIыну, лъэныкъуэкIэ щыжаIэхэм емыдэIуэну, - къыхегъэщ Щокъарэм.

ЩIалэгъуалэм гъуазэу яIэн хуейр хабзэ зезыхьэ, нэмыс зыхэлъ, гупсысэкIэ тэмэм зиIэ, гъащIэм зыгуэрхэр щызыхузэфIэкIа цIыху зэпIэзэрытхэрщ. Мыдрейуэ, машинэ лъапIэм исщ, щыгъыныфIхэр щыгъщ, дахэу мэпсалъэ, жаIэу цIыху хьэлыншэхэм, хабзэр къизымыдзэхэм зыдрагъэхьэх, зыкърагъэгъапцIэ хъунукъым щIалэгъуалэм. Адэ-анэхэми тренерхэми я зэхуэдэ пщэрылъщ сабийхэр апхуэдэхэм щахъумэныр.

ТелефонымкIэ сабийхэр нобэ зэплъ кинохэм, таурыхъхэм зыIэпашэри, я гупсысэкIэхэр нэгъуэщI ящIыф, адэ-анэм жаIэр зэхамыхыжу. Езы сабий дыдэми, къэхъуар къыгурымыIуэу, и гупсысэкIэм зрегъэхъуэж. Псом япэу мис абы щыхъумэн хуейуэ къыщохъу Азрэталий икIи егъэлеяуэ шынагъуэу къелъытэ ар.

«Уэ убгъэдэту, уи нитIкIэ плъагъуу сабийм ныкъусаныгъэ гуэрхэр илэжьмэ, къыпхуэгъэувыIэнущ, зыгуэрхэр пхужеIэнущ, бущиифынущ. Мыдрейращи, телефоныр иIыгъыу къыббгъэдэсу, ауэ умылъагъуу, умыщIэу пкIэщIашынурэ ежьэжынущ.

Сабийм къытебгъэзэжурэ уепсэлъэн хуейщ. Зэман гуэр докIри, абы жепIар IэщIохуж, щогъупщэж. Мис апхуэдэу къэмыхъун щхьэкIэ щIэх-щIэхыурэ зэпшалIэурэ игу къэгъэкIыжын хуейщ», - жеIэ ди псэлъэгъум.

Зэман кIэщIым къриубыдэу тхэквондом зыужьыныгъэшхуэ щIигъуэтам теухуауи Азрэталий Iуэху еплъыкIэ иIэщ.

«Япэрауэ, сыт хуэдэ гъуэгу утемыхьами, абы и кIэм къыщыппэплъэр, узыхуэкIуэр пщIэн хуейщ. Псалъэм папщIэ, ди уставым къыщыдогъэлъагъуэ сабийр тхэквондом хуэдгъэсэнущ, мыпхуэдэ щIэныгъэхэр бгъэдэтлъхьэнущ, мыпхуэдэ ехъулIэныгъэхэр диIэну ди мурадщ, жытIэу. Ауэ а зытебухуам утекIрэ нэгъуэщI щIыпIэкIэ епIуэнтIэкIмэ, зыхуэбгъэувыжахэм уалъэIэсыныр гугъу хъунущ.

Ахъшэ уиIэ-уимыIэ, зыбужьа-зумыужьа щхьэкIэ къэмынэу, а сабийр зыщыбгъэгугъам нэс пшэн щхьэкIэ дисциплинэмрэ гъэсэныгъэмрэ куууэ зэтебгъэувэн хуейщ. ГурыIуэгъуэщ, ахъшэ уиIэмэ, нэхъыбэ зэрыпхузэфIэкIынур, нэхъыбэ къызэрыпхузэщIэубыдэнур, сабийм и къэухьми зэрыпхухэгъэхъуэнур. Узыхуей дыдэм хуэдизым ухуэмыкъулейми, а уиIэм къызэриубыдкIэ бгъэсэн хуейщ.

Ди лэжьыгъэм япэ дыдэ щидгъэщыр дисциплинэращ. Сыт хуэдэ зэхьэзэхуэм сабийр щытекIуами, ар хьэлыншэмэ, цIыху хэтыкIэ имыщIэмэ, лъагъугъуафIэ хъуркъым. ЕхъулIэныгъэр дисциплинэращ къызыдэкIуэр», - къыхегъэщ Щокъарэм.

Адрей спорт лIэужьыгъуэхэм елъытауэ тхэквондор щIалэщ, атIэми, а абы къэрал 200-м щIигъум зыщызыхуагъасэ, мыдрейхэм - дзюдом, бэнэкIэ хуитым, нэгъуэщIхэм, къэрал 40 - 50 къызэщIаубыдэу аращ. АтIэ, мелуан бжыгъэм къафIэпхьу япэ ухъун папщIэ, сыт хуэдэу уегугъун, улэжьэн хуей! Аращи, дисциплинэ щымыIэмэ, ехъулIэныгъи щыIэнукъым. Ар хьэкъыу зыхрагъащIэ Щокъарэр зыпэрыт IэнатIэм и гъэсэнхэм. Зыхуэмей хуитыныгъэ епту сабийр щхьэрыутIыпщ пщIы зэрымыхъунур псоми къагуроIуэ.