Мэрем пшыхь

 

ЖыIэгъуэхэр
Лъагъуныгъэм и къарур

ЩIэныгъэ зыбгъэдэлъыр ищIэр мащIэу къыщыхъужу сытым дежи еджэрщ.
* * *
 Зыгуэрым пэжу гу лъитащ: псори куэдрэ псэуну хуейщ, ауэ жьы хъуну зыри хуейкъым.

* * *
ЦIыхум и хьэлыр аращ, арэзы къыдэхъуращ гулъытэ нэхъыбэ зыхуищIыр.
* * *
Псом нэхърэ унэхъ Iущу закъыфIэбгъэщIыныр къызыхэкIыр акъылыншагъэрщ. Губзыгъэр сытым дежи зэпIэзэрытщ.
* * *
 Зыгуэрым ущыхуэныкъуэм хуэдэ дыдэу фIыкъым зыгуэр къобэкIыу уиIэнри. Абы и уасэр мэкIуэд, ар нэхъ IуэхуфI дыдэу щытми.
* * *
Дэтхэнэми къыфIощI езым хуэдэу фIыуэ зылъагъу щымыIэу. Аращ лъагъуныгъэм къару хуэхъужри.
* * *
НэгъуэщIым щхьэкIэ жыпIэм хуэдэ дыдэщ уэри къыпхужаIэр.
* * *
УщIэлъаIуэм хуэфэщэн фIыщIи къыкIэлъыкIуэн хуейщ.
* * *
ЦIыхухъум хуримыкъу псори цIыхубзым хэлъщ.
* * *
ПщIэншэу бгъэкIуэда зэманым куэд пIех, ауэ дерсыфI къыхыбох.

* * *
ГурыщIэращ акъылыр зыунэтIыр.
* * *
Сабийхэм ябгъэдэлъ зэчийм къэралым и къэкIуэнур еубзыху, абыхэм я дахагъым наIуэ къищIыр лъэпкъым и фIэрэфIагъырщ.
* * *
IэштIым пщIауэ гупсысэ убзыхуа уи щхьэм къихьэнукъым. Лъагъумыхъуныгъэм узыхуишэр акъыл утхъуэрщ.
* * *
ЦIыхур апхуэдэщ – и гъащIэ псор зытригъэкIуадэр зыгуэр зыIэригъэхьэнырщ, армыхъумэ а къыIэрыхьам иринасыпыфIэфкъым.

* * *
Гум имылъагъур нэми илъагъукъым, нэм пэIэщIэр гуми пэжыжьэщ.

* * *
Жылагъуэ зэхэтыкIэр, щэнхабзэр, хабзэр зыхуэдэм къегъэлъагъуэ ар зезыхьэ лъэпкъым и дунейр.
* * *
Гум лIыгъэ къыщызэкъуихым деж Iэри хахуэщ.

* * *
Дэтхэнэ адэ-анэми езым и сабийм нэхърэ нэхъ дахэ щымыIэу къыщохъу.
* * *
Губзыгъэр нэгъуэщIым и щыуагъэм егъэIущ, делэм дерс къызыхихыр езыр лъэпэрапэмэщ.
Хъурей Феликс.

ГушыIэхэр
ИтIанэщ си фIэщ щыхъуар

Лизэ цIыкIу сабий садым кърашыжау къызэрыщIыхьэжу пхъуэри, щIакхъуэ бзыгъэ къищтащ.
- Сыт, цIыкIу, фагъэшхакъэ нобэ, сыту хуабжьу уепхъуа щIакхъуэм? - еупщIащ абы и анэшхуэр.
- Шей драгъэфащ, ауэ занщIэу дыкъэмэжэлIэжащ.
- НэгъуэщI фагъэшхакъэ?
- Дагъэшхакъым!
- ПцIы бупс хъунщ, - хегъэзыхь, догушыIэ.
- Супсыркъым, тхьэ. Уи фIэщ мыхъумэ, мес, Хъыцэ еупщI, - щхьэгъубжэмкIэ и Iэпэр еший.
Анэшхуэр щхьэгъубжэм дэплъмэ, пщафIэр блэкIыжырт, щIэх-щIэхыу и Iэр зэблихыурэ сумкэшхуэр ихьу…

Къохъусыж

Дизыкъуажэ илъэсиплI и пэкIэ и щхьэгъусэм и анэ шыпхъум и къуэм къыщишам, бостеяпхъэ хуихьат. А щэкIыщхьэ дыдэр езым и къуэм къыщишам нэгъуэщI къуажэ къикIа гуэрым къихьауэ къыщицIыхужым: «Къохъусыж, тIасэ, къохъусыж», - жиIащ.

Умыщхьэхыу дауэ упсэлъэфрэ?

Пащтыхьым унафэ ищIри, дунейм щхьэхынэу тетым я нэхъ щхьэхынэ дыдэу тIу къригъэшащ.
ЩхьэхынитIыр гум кIыхьу илът, загъэхъеин щхьэхыу.
Пащтыхьыр къыщIэкIри, жиIащ:
- МафIэ щIэвдзэт!
МафIэ щIадзащ.
МафIэр кIуэурэ щхьэхынитIым я деж щынэсым, ису щIидзащ.
- МафIэм дис си гугъэщ, - жиIащ зым.
- Уа, умыщхьэхыу дауэ упсэлъэфрэ! – къыпидзыжащ етIуанэм.

ФщIэн щхьэкIэ
Иджырей щIэнгъуазэ

Wikipedia - Интернетым къыщагъэсэбэп щIэнгъуазэщ. Абы ит тхыгъэхэр дуней псом щызекIуэ бзэ зэмылIэужьыгъуэхэмкIэ ятх. Википедием и щхьэхуэныгъэ нэхъыщхьэр сыт хуэдэ хъыбарри уи анэдэлъхубзэкIэ къузэритырщ.

ЦIыхухэм я фIыгъуэ

Хъыбару щызэхуэхьэсам и куэдагъымрэ къызэщIиубыдэ унэтIыныгъэ и лъэныкъуэкIэ цIыхур къызэрежьэрэ къыдагъэкIа щIэнгъуазэм я нэхъ ину къалъытэ Википедиер. Интернетыр къэзыгъэсэбэп цIыхур Википедие сайтым ихьэмэ, къилъыхъуэм теухуауэ тхыгъэхэр къыхущIигъэщынущ. Щыуагъэ е зэтемыхуэныгъэ гуэр къыхэкIамэ, «зэгъэзэхуэжын» кнопкэм тепкъузэу, пэжыр птхыж мэхъу, апхуэдэуи уи тхыгъэ хэбгъэувэну ухуеймэ, иплъхьэ хъунущ. Апхуэдэурэ щIэнгъуазэм нэхъри зеужь, хъыбар нэхъыбэ ит мэхъу икIи дэтхэнэ зы цIыхуми и щIэныгъэр къыщосэбэп.

Къызэрежьам теухуауэ

Википедием ипэ итар Нупедиеращ (Nupedia) – ар инджылызыбзэкIэ тха щIэнгъуазэм и проекту арат, хъыбарым и хуитыныгъэр пхигъэкIыу. Нупедием ит тхыгъэхэр зи IэдакъэщIэкIыр щIэныгъэлIхэмрэ тхакIуэхэмрэт. Ар къызэзыгъэпэщар Сэнгер Ларрирэ Уэйлс Джиммирэщ.
ЩIэнгъуазэм зегъэужьыныр нэхъ щIагъэпсынщIэн папщIэ, 2001 гъэм щIышылэм и 15-м Уэйлсрэ Сэнгеррэ «Википедие» сайтыр къызэрагъэпэщауэ арат. Абы лъандэрэ щIэнгъуазэр егъэфIэкIуэным, зегъэубгъуным хуитщ Интернетым ирилажьэ дэтхэнэ зы цIыхури.
Википедием и цIэр къызытекIар а сайтыр зэрагъэлажьэ технологием и фIэщыгъэращ («вики»). Гаваибзэм къипхмэ, «псынщIэ» къикIыу аращ.
2001 гъэм и накъыгъэм Википедием бзэ зэмыщхьхэмкIэ лажьэу щIидзащ: урыс, нэмыцэ, швед, франджы, итальян, испан, португал, эсперанто, иврит, япон, нэхъ иужьыIуэкIэ – хьэрыпыбзэмрэ венгерскэмрэ. Иджыпсту Википедием бзэуэ «щолажьэ» 260-рэ.
Википедием зэпымыууэ зеужь. Сайтым ис дэтхэнэ зыми сытым дежи къыхуощхьэпэ а щIэнгъуазэр, икIи Интернет-ресурсым щыщу цIыхухэм нэхъыбэ дыдэрэ къагъэсэбэпу пщIым ящыщщ.

Гупсысэм хуэдэу псынщIэу
Вики и технологием и фIыгъэкIэ абы илъ тхыгъэхэр псынщIэ дыдэу зэрахъуэкI, хъыбархэр иралъхьэ. Къэфлъыхъуэ хъыбарым теухуа тхыгъэр дакъикъэ иримыкъум къыфхуигъуэтынущ, икIи фэ фщIэр апхуэдэ дыдэу щIы хъурейм и дэнэ плIанэпи щыпсэум и деж нэфхьэсыфынущ.

Ry. Википедие
Урыс Википедиер нобэкIэ нэхъ ин дыдэхэм ящыщщ, абы тхыгъэ мин 600-м щIигъу итщ. Ар хыкIэ нэхъыбэщ Совет щIэнгъуазэ иным (БСЭ) щызэхуэхьэсам нэхърэ. 2010 гъэм урыс Википедиер зыгъэлажьэхэм «Интернет-сообщество года» унэтIыныгъэм «РОТОР» саугъэтыр къыщратауэ щытащ.
Википедием и напэкIуэцIхэр къызэIузыхыр цIыху лIэужьыгъуитIщ: зи щIэныгъэр хэзыгъэхъуэну хуейхэмрэ тхыгъэ изылъхьэхэмрэ. Википедием уи щIэныгъэр хэбгъэхъуэн мурадкIэ уихьамэ, текстым тету узрихьэлIэ дамыгъэхэм гу лъыптэн хуейщ. Абыхэм къыбжаIэ шэч къызытехьапхъэхэмрэ пцIы зыхэмылъхэмрэ.
Къэбарт Мирэ.

Бжыгъэхэр
«Крепкий орешек - 5» фильмым текIуэдар

Ар щытрахым каскадер 30 хэтащ. Абыхэм ящыщу тIум Уиллис Брюс нэхъ гугъуу ищIэн хуей псор зэфIагъэкIащ.
* * *
Фильмыр щытрахым «Мерседес» 70 къагъэсэбэпащ. Абыхэм я нэхъыбэр къутащ, пщIыж мыхъуну.
* * *
КиноIэщIагъэлIу 500 кърагъэблэгъащ фильмыр щытрахым. Абыхэм ящыщу 400-р венгрт.
* * *
Уиллис, и щхьэгъусэр, къалъхуагъащIэ и пхъур щыпсэуа унэр доллар мин 16 и уасэт. Будапешт и курыкупсэм ит, къатищ хъу унэр зы мазэм доллар мини 4-кIэ бэджэнду яту арат. Ауэ ар зейм щIэсынур хэтми къыщищIам доллар мини 8-м нэс уасэр дригъэуеящ. Сыт ящIэнт продюсерхэм - мазитIкIэ къыхуащтащ ар лIыхъужь нэхъыщхьэм.
* * *
Беларуссым щащI «Ми-26»-р съемкэхэм хэтыным доллар мин 400 трагъэкIуэдащ. А ахъшэм и Iыхьэ плIанэр кхъухьлъатэм и гъэсыныпхъэм ихьащ, адрейхэр кхъухьлъатэзехуэхэм, щIылъэм щыкIэлъыплъхэм, машинэр зыхуей хуэгъэзэным текIуэдащ.
* * *
Фильмым хухаха бюджетыр къапщтэмэ, доллар мелуани 125-рэ мэхъу. Абы щыщу мелуан 50-р фильмыр щытраха Венгрием къыщынащ. Адрейр актерхэм я лэжьапщIэм, фильмым ехьэлIа нэгъуэщI Iуэхухэм трагъэкIуэдащ.

ГъэщIэгъуэнщ
Пащтыхьыгъуэм щызекIуэ щэнхабзэр

Пащтыхьхэм я хьэлт цIыху губзыгъэхэмкIэ, зэчий зыбгъэдэлъхэмкIэ зыкъаухъуреихьыну. Языныкъуэ пащтыхьхэр езыхэм я зэчийкIэ цIэрыIуэ хъуахэщ, адрейхэм гу зылъата сурэтыщIхэм, щIэныгъэлIхэм, къэхутакIуэхэм, гъуазджэм дихьэххэм ядэIэпыкъукIэрэ я цIэр Iуащ.
* * *
Инджылыз пащтыхьгуащэ Елизаветэ I (1533 - 1603) бзитху игъэшэрыуэрт, тхылъ куэд щIиджыкIырт, макъамэм, къафэм, поэзием хуабжьу дихьэхырт. Елизаветэ фIэгъэщIэгъуэн хъун и гугъэу дипломат гуэрым абы жриIат: «КъызэрыщIэкIымкIэ, Шотландием и пащтыхьгуащэ Марие музыкант лъэрызехьэщ». Елизаветэ жэуап итыным и пIэкIэ вирджиналым бгъэдыхьэри, макъамэ телъыджэ къригъэкIащ, макъамэ Iэмэпсымэр Iэзэу къызэригъэсэбэпри нэрылъагъу щищIащ.
Елизаветэ и уардэунэм, псом хуэмыдэу, щызэхуэсырт литератор, сурэтыщI зэчиифIэхэр, цIэрыIуэхэр.
Шекспир Уильям (1564 - 1616) и «ЕпщыкIутIанэ жэщ» пьесэр 1599 гъэм зыхуитхар Елизаветэщ.
Пащтыхьым и сурэт
Инджылызым и пащтыхь Карл I (1600 - 1649) 1632 гъэм уардэунэм къригъэблэгъат фламанд сурэтыщI Ван Дейк Антонис (1599 - 1641). Абы и Iэдакъэ къыщIэкIа сурэтхэр пащтыхьым апхуэдизкIэ игу ирихьати, лIыхъусэжь цIэри фIищщ, пенси хуигъэуври, Инджылызым къигъэнауэ щытащ.
Дейк и Iэзагъым мыхьэнэшхуэ иIащ къыкIэлъы-кIуэ лIэщIыгъуитIым Инджылызым портрет живописым зыщиужьынымкIэ. Карл I и сурэту къэнари зи IэдакъэщIэкIыр Ван Дейк Антонисщ.
Хым тета Генри
Португалием и пащтыхьыкъуэ Генри (1394 - 1460) и гъащIэ псор зытриухуар цIыхум и лъэр здынэмыса щIы IэнэщIхэр къэхутэнырщ. Португалием и Альгарвэ и губернатору щыткIэрэ, кхъухьхэр щаухуэ, щызэрагъэпэщыж щIыпIэ иухуащ, хым техьэнухэр щагъэхьэзыр школ къызэIуихащ.
Хым фIыуэ хэзыщIыкI, щес цIыхухэр, астрономхэр, географхэр зэхуишэсри, Африкэм и къухьэпIэ лъэныкъуэм и хыIуфэр къэзыхутэну экспедицэхэр зэригъэпэщащ. Апхуэдэ гуп 14 иригъэжьат Генри, ауэ Боядор плIанэпэм зэрынэсу къагъэзэжырт. Абыхэм жаIэрт адэкIэ тенджыз щхъуантIэ шынагъуэ гуэр щыIэу, къыщепс дыгъэр апхуэдизкIэ гуащIэщи, хыр къигъэкъуалъэу, цIыхуфэр фIыцIэу трижьыкIыу, зэи цIыхум имылъэгъуа псэущхьэ шынагъуэ гуэрхэр щыпсэууэ.
Апхуэдэурэ екIуэкIащ 1434 гъэр къэсыху. Абы щыгъуэ Генри и чэнджэщэгъуу, и акъылэгъуу щыта  Иннес Жил хым техьащ, жыхуаIа плIанэпэм адэкIэ щыIэхэр зригъэлъагъури, псэууэ къигъэзэжауэ щытащ.
Людвиг ЕтIуанэмрэ Вагнеррэ
Нэмыцэ композитор Вагнер Рихард (1813 - 1883) хуабжьу хуэмыщIауэ псэу хъуат, Баварием и пащтыхь Людвиг II и деж зэрыригъэблагъэмкIэ тхылъ къыщыIэрыхьам. Пащтыхьыр макъамэ дахэм хуабжьу дихьэхырти, Вагнер и IэдакъэщIэкIхэм папщIэ ахъшэшхуэ иритыну къигъэгугъащ икIи зришэлIащ.
Бавар министрхэм Вагнер ялъагъу хъуртэкъым, къэрал политикэм зэрыхэIэбэм щхьэкIэ. Псалъэмакъ нэхъ ин дыдэр къызэрыкIар, правительствэр хиутэу Вагнер къытрыригъэдза тхыгъэрщ. Макъамэм сыт хуэдизкIэ  димыхьэхми, Людвиг и ныбжьэгъур къэралым иригъэкIын хуей хъуащ.
Дохъушокъуэ Синэ.

Чэнджэщхэр
Адыгэм япэу Iэнэм трилъхьэр
Хьэлыуэ щащIынум и деж шыуан кIуэцIыр джэдыкIафэкIэ къралъэщIыкI, хьэлыуэр щащIкIэ кIэримысхьэн щхьэкIэ.
Щынэлыр нэхъ щашхыр накъыгъэ, мэкъуауэгъуэ мазэхэрщ. Абы щыгъуэм лыр нэхъ IэфIщ. Щынэлым и щэр хужьыбзэщ.
Адыгэм пIэтIрэжан игъэкIыу щытакъым. Ар ишхмэ, цIыхум и Iэпкълъэпкъым шыгъу дещIэ жаIэрт.
 Адыгэ тхьэлъэIум япэ дыдэу Iэнэм тралъхьэ хьэлыуэ, хъыршын, хьэлывэ.
Тхьэрыкъуэр зэрыпсоуэ тIууэ сэкIэ зэгуауп­щIыкIри, и гур хуабэу кърах. Ар гу къилъэт зиIэм ирагъэгъэлъэтэх ямыгъэныщкIуу, зэрыпсоууэ. АбыкIэ гу къилъэт зиIэр хъужу щытащ.
Фэлъыркъэбым и щхьэр трагъэжри ягъэгъу. ИужькIэ абы сыт ипкIэми щIыIэу щытщ.
Дэ купщIэ гъэлыгъуа пшхымэ, уи кIэтIийхэр егъэкъабзэ.
Нэмэзлыкъ ящIыр бжэныфэщ е адыгэ мэл цы пхъашэрщ.
ПIастэ дияр щаупщIатэкIэ сэр псы щIыIэм щIэх-щIэхыурэ хагъауэ. Апхуэдэу пщIымэ, бзыгъэр нэхъ дахэ мэхъу.
Нартыху щхьэцыр жьауапIэм щагъэгъури, шейуэ ягъавэ. Ираф гъуэжь уз зиIэхэм, мыгъутхьэфхэм.
Гуэгушыл щагъавэкIэ гуэгушым и къупщхьэхэр зэпаудыркъым, зэпылъыпIэр зэрагъэкIыу аращ. Ар зыпыбудрэ бгъавэмэ, лэпсри лыри IэфI хъуркъым, сыт щхьэкIэ жыпIэмэ, къупщхьэ зыпыудам и кIуэцIым илъыр лъы пцIащ. Лэпсри фIыцIэ, ткIыбжь ещI.
Къубатий Борис.

 

НапэкIуэцIыр зыгъэхьэзырар НэщIэпыджэ Замирэщ.
Поделиться:

Читать также:

27.03.2024 - 15:00 НОБЭ
26.03.2024 - 08:01 НОБЭ
25.03.2024 - 12:07 НОБЭ
22.03.2024 - 15:54 Псым и махуэ