ЗекIуэлIым и хъыбар

Iуэтэж

Къартул и  щхьэгъусэ Сэтэней, набдзэ зытелъым ялейуэ цIыхубз тхьэIухудт. Ар икIи дэрбзэр Iэзэт, шууей блэкIым зы IуплъэгъуэкIэ  бзыпхъэ трихырти, хуэфIыпсу фащэ хуидырт. ФIыуэ зэрылъагъуу зэрышаитIым  зэтIолъхуэныкъуэу  щIалэ цIыкIуитIи  зэдагъуэтауэ яIэт.

Къартул зекIуэлIт, лIыгъэ зэрихьэрт, къикIуэти къэгъази  зимыIэ адыгэлIт.  Шыр фIыуэ игъасэрт, сэшхуэр Iэзэу игъабзэрт.  Нэху къекIмэ, зекIуэ ежьэну Къартул  пщIыхьэпIэ    илъэгъуащ, «УщIалэу гугъу  уехьрэ пIуэтэжмэ нэхъыфI, хьэмэрэ жьы ухъуауэ  гугъу уехьу пIуэтэжмэ нэхъыфI?» - жиIэу зыгуэр къеупщIу. «Жьы сыхъуауэ, жьыгъэри гугъуехьри схузэфIэмыкIынкIэ хъунущ, ауэ си щIалэгъуэм гугъу сехьми, си къару илъыгъуэу, абы нэхъ сыпэлъэщынкIэ хъунщ», - жиIэри жэуап итыжащ.  НэхуапIэм хуэдэу, пщIыхьэпIэу илъэгъуам егупсысурэ    и щхьэгъусэми зыкъримыгъащIэу, я сабийтIым я щхьэфэм Iэ дилъэри  пщIантIэр ибгынащ.

Къартул зэрежьар къуажэпщым деж занщIэу нагъэсащ.

Къуажэпщыр  Къартул и щхьэгъусэ  тхьэIухудым хуабжьу ехъуапсэрти, епIэщIэкIыу  Къартул и пщIантIэм щепсыхащ, ауэ Сэтэней, къуажэпщым къыбгъэдэмыхьэу, къыщIэкIуар жригъэIащ. Къэптал зэпыт хуидыну хуейуэ арат щхьэусыгъуэу къуажэпщым къигупсысари, ар хьэзыр щыхъуну пIалъэри хуигъэнэIуащ.

         Кушыку IэщIэлъ пщыгъуэм нэхърэ нэхъ къищтэрт Сэтэней  гъунэгъу хуэхъумэ. Къэптал зэпытыр хьэзыр щыхъун хуей пIалъэм ирихьэлIэу Къартул и куэбжэм Iухьащ пщыр.

         Сэтэней пщыр къыщIигъэгугъа къэптал зэпытыр игъэхьэзырати, и Iэблэм фIэдзауэ къыщIихащ, иритыжыну. АрщхьэкIэ, Кушыку  цIыхубзыр  къипхъуатэщ, и щIакIуэм кIуэцIигъэджэразэри, и шыплIэм дэлъу  губгъуэжьым икIуэдэжащ, жылэр къыкIэлъыплъу.

         Унэ нэщIым къыщIэна щIалэ цIыкIуитIым ерагъыу къапщыхьыф  къудейуэ арати я гъунэгъум  ирахьэкIащ. Абы ирихьэлIэу, жьышхуэ къепщэу, дунейр пшэ фIыцIэхэм зэщIабгъащ, куэд дэмыкIыуи уэшхышхуэ къригъэжьащ. Уафэр хъуэпскIри щыблэ уар Къартул и пщIантIэм дэхуэри лъасэм къыхэмынэIауэ  зэтрисхьащ.

         ЛIыгъэ мымащIи зэрихьауэ зэманыфI дэкIыжауэ къэкIуэжа Къартул   и быни и унагъуи  имыIэжу къыщрихьэлIэжым  щIапIэ нэщIым  и щхьэ игъейжу здитым я щIалэ цIыкIутIым я макъ я гъунэгъумкIэ къиIукIыу  зэхихащ. А цIыкIухэм гурыфIыгъуэшхуэ къратыжа щхьэкIэ и щхьэгъусэм и Iуэхур къыщыхуаIуатэм, къэнэщхъейжащ.  Арыххэуи, и къуитIыр шыплIэм дегъэтIысхьэри, и щхьэгъусэм и лъэужь теувэу ар къигъуэтыжын мурадкIэ, къуажэр ибгынащ абы.

Гупсысэ куэд ищхьэм щызэригъэзахуэурэ  куэд дыдэрэ лъыхъуащ ар и щхьэгъусэм. Псышхуэ   зэпиупщIын хуейуэ ирихьэлIащ. Уэлбанэ нэужьти псыр къиуат, архъуанэшхуэхэри иIэт.

         Псым ухыхьэныр псэзэпылъхьэпIэт, ауэ   зекIуэлIым  къикIуэт ищIэртэкъым, сабийтIыр  псым зэрызэприхынум зыкъомрэ егупсысащ. Зы щIалэ  цIыкIур мыдэ жыжьэу   егъэтIыс,  къигъэзэжыху псымкIэ къэпщми, къэмысын хуэдэу, адрей цIыкIур къещтэри псы уэрым хохьэ. Псым зэприха сабийр адэ жыжьэу иIэ щIыIэпсым   деж егъэтIысри, адрей  щIалэ цIыкIур псым къызэприхыну  игъэзэжащ.  КIуэ пэтми, псыр нэхъ уэр хъурт, ауэ Къартул и къуитIыр зэгъусэ имыщIыжауэ къикIуэт хъунутэкъым. Псым къызэпримыхыу къигъэна сабийр къэпщыурэ  псы Iуфэм  гъунэгъу хуэхъуащ, ар адэм щилъагъум, псы есыныр щIигъэхуэбжьащ, арщхьэкIэ псы Iуфэм  къэпща сабийр хэхуэри, ихьащ. Къартул и къуэр здихь лъэныкъуэмкIэ иригъэзыхри псыщхьэ-псыщIагъкIэ куэдрэ  кIуащ, и къуэм лъыхъуэурэ, ауэ игъуэтыжакъым.

         Ар щимыгъуэтыжым и гугъэр хихыжри адрей цIыкIум дежкIэ къыщигъэзэжым,  бгъуэтмэ, къащтэ, ари щысыжкъым. Къытепсыха насыпыншагъэм щхьэкIэ и щхьэ мыгъуагъэ хуихьыжу псы Iуфэм заулрэ щысри и гъуэгуанэм пищэжащ.

Куэдрэ кIуащ Къартул,   мэжалIэрэ ешауэ,   сытми къуажэ гуэр хуозэ.

ЗекIуэлIыр егъэзыпIэншэти, къуажэпщым зыхуегъазэ.  Зэрыхабзэу пщым и унафэм уебакъуэ хъунутэкъым, къуажэм сыт къыщыхъуми абы ищIэн хуейт.

Къартул егъэлеяуэ бэлэбанэт, ныбаджэт,  фейцейт.

- Сыт пхуэщIэрэ?.. Уэлэхьи, уэ сэ слъагъум Iэхъуэ нэхъыщхьэ умыхъун, - къыщыжриIэм Къартул арэзы мэхъури,   къуажэ Iэхъуэу мэув,  бысымым  зришэлIа щIыпIэ жыжьэм.

         Гукъеуэмрэ гугъуехьымрэ  жьыфэ къытригъэуа  пэтми, абы и Iущагъэр, IэкIуэлъэкIуагъэр и лэжьыгъэм  щигъэнаIуэрт. Езыр шы гъэсэным хуэIэзэт, сэшхуэр дахэу  игъабзэрти, щIалэгъуалэр игъасэрт. ШхынкIи щыгъынкIи гугъу ехьа щIалэр цIыху сурэтым къихьэжати, теплъэ  екIу зиIэ адыгэлIыр  къуажэдэсхэм сыткIи ящхьэщыкIырт.   

         Шэч хэмылъу, къуажэпщ Тембулэт абы  гу лъитащ. Тембулэт езым хуэдэ пщыхэм ефIэкIыу лIы Iущт, губзыгъэт, къулейт, ауэ бын  иIэтэкъым, и ныбжьри хэкIуэтат. Мылъкушхуэр къызыхуигъэнэн, ар  зезыхьэфын, пщыгъуэр хэзмыгъэкIуэдэжын,  и пIэкIэ къуажэпщу игъэувын куэд щIауэ лъыхъуэрт. ИкIи хуабжьу  щыгуфIыкIырт Къартул  и зэфIэкIым.