ГуапагъэкIэ гъэнщIа зэхуэсышхуэ

Тэтэрстаным и къалащхьэ Къэзан щекIуэкIащ БРИКС къэрал гупым я XXVI зэхуэсышхуэр. УФ-м и Президент Путин Владимир и псалъэкIэ жыпIэмэ, иджырей зэIущIэр «Урысейр дуней псо утыкум зэрит щIыкIэм и лъагапIэ» хъуащ.  

Къэрал 36-м я лIыщхьэхэм нэмыщI, журналист 300-м нэс хэтащ зи гугъу тщIы зэхуэсышхуэм и лэжьыгъэм. Япэ махуэм Путин Владимир БРИКС-м хыхьэ къэралхэм я унафэщIхэм Къэзан кремль жыхуаIэ сэрейм щаIущIащ. Иджыри къэс зэгухьэныгъэм къэралитху фIэкIа хэмытами, Къэзан зэIущIэм наIуэ къищIащ абы хыхьэну гукъыдэж зиIэхэм я бжыгъэр нэрылъагъуу зэрыбагъуэр. Абы къыхэкIыу, етIуанэ махуэм зэгухьэныгъэм и «аутрич лIэужьыгъуэ» зыфIаща, БРИКС-м хыхьэну зызыгъэхьэзыр къэралхэм яхухэха зэIущIэ ирагъэкIуэкIащ.  

       ПротоколыбзэкIэ «къекIуэлIащ», «зэIущIащ», «хагъэхьащ» псалъэхэр къэдгъэщхьэпэным деса щхьэкIэ, и цIэр къыумыIуэнкIэ Iэмал зимыIэщ хьэщIэ лъапIэхэм бысым яхуэхъуа щIыналъэми и УнафэщI, Тэтэрстаным и раис Минниханов Рустам. Хэт игу хэзымыгъэхъуэнур Китайм, Индием, ЮАР-м, Тыркум, Белоруссием къикIа президентхэм «зэкIэрыс» езыгъэшх тэтэр Iэтащхьэмрэ я лъэпкъ фащэхэмкIэ хуэпауэ хьэщIэхэм я Iуэхузехьэхэмрэ илъагъумэ? «Чак-чак» фIэкIа зэхыумыхыж жыхуаIэм хуэдэу, зэIущIэр лъэпкъ щхьэхуэм и щIыналъэм зэрыщекIуэкIыр, абы езым еиж щэнхабзэрэ цIыху къегъэблэгъэкIэрэ зэриIэжыр нэгъэсарэ гукъинэжу дунейпсо цIыхубэм и нэгу щыщIагъэкIащ Къэзан зэIущIэшхуэр щекIуэкIа махуищым.

        Къэзан щызэхуэса къэрал лIыщхьэхэм дунейпсо цIыхубэм я нэгу щIагъэкIащ  Урысейм, КъухьэпIэм зэригъэIум хуэдэу, зэримызакъуэри, лей зехьэнрэ цIыху гъэгуIэнкIэ зызымыгъэнщIыж Америкэмрэ Израилымрэ япэщIэувэн къару зэрыщыIэри. Путин Владимир Къэзан щыIущIащ «Добрый день» псалъэхэмкIэ къыпежьа Палестинэм и президент Аббас Мэхьмуд икIи урысей Президентыр аргуэру Палестинэм къыщхьэщыжащ. Путиныр тепсэлъыхьащ КъуэкIыпIэ Гъунэгъум къыщыхъея зауэхэм. Зыр адрейм щхьэусыгъуэ хуэхъужу, мы щIыпIэр зауэр щымыужьыхыж щIы Iыхьэ хъуакIэщ, жиIащ абы. Дэ хэкIыпIэу тлъагъур зыщ: Палестинэ цIэр зезыхьэ къэрал къызэгъэпэщауэ, ООН-м хэгъэхьэн хуейщ. (Апхуэдэ резолюцэ накъыгъэм и 10-м ООН-м и Ассамблее Нэхъыщхьэм къыщрахьам щыгъуэ, БРИКС-м хэт къэрал псори арэзы техъуауэ щытащ).

        Къэзан щекIуэкIа зэIущIэр игъэнэщхъеящ Тыркум и президент Эрдогъан Реджеп кхъухьлъатэм къыщебэкъуэха махуэ дыдэм, къыздикIа къэралым щIэпхъаджагъэ къызэрыщагъэхъуам, цIыхуитхум нэс хэкIуадэу. ЗэIущIэр щыщIидзэм, Путин Владимир Эрдогъан хуэгузэващ.  

      МахуитI Къэзан щрихьэкIащ Индием и президент Моди Нарендрэ. Политикэ тхыгъэхэм ухэплъэмэ, Индиемрэ Китаймрэ, Азербайджанымрэ Армениемрэ зэмызэгъыххэу къыпфIэщIынкIи хъунущ. АрщхьэкIэ Iуэху зехьэкIэ дахэм залымыгъэри елъахъэ. Къэзан щызэхуэса къэрал 36-м я лIыщхьэхэм наIуэ къащIащ  узэгурыIуэну мурад уиIэмэ, ар къыщIомыхъулIэн щхьэусыгъуэхэр зэрымащIэ дыдэр. 

     ГушыIэ мащIэ хэлъу утыку кърахьащ БРИКС-м хыхьэ къэралхэм яутIыпщыну я мурад ахъшэм и теплъэр. Ауэ ар гушыIэ къудейуэ зэрыщытыр щIагъэбыдэжами, Тэтэрстаным щызэхуэса къэралхэм я зэхуакум щызекIуэну, долларым пэщIэувэфын ахъшэ лIэужьыгъуэ щхьэхуэ къыдагъэкIыну зэрамурадыр цIыхубэм яхэIуащ.  ЗэIущIэ нэужьым «Къэзан декларацэ» зыфIаща дэфтэрыр къащтащ.

       «Ди зэIущIэхэм хэта къэрал зыбжанэм БРИКС-м и лэжьыгъэм хэтыну зэрыхуейр къыдагъэщIащ. АдэкIэ тщIэнур мыращ, - жиIащ Путин Владимир зэгухьэныгъэм зэрызиубгъум щытепсэлъыхьым. -  ДяпэкIэ гъусэ къытхуэхъуну къэралхэм егъэблагъэ тхылъ яхуедгъэхьынурэ, къакIуэхэмэ, ахэр къыдгухьэну зи мурадхэм зэращыщыр наIуэ тщIынущ. Апхуэдэ «къэрал-гуэгъу» жыпхъэм, псалъэм папщIэ, Белоруссиер итщ. Зи гугъу тщIы щытыкIэм итщ иджыри къэрал 12-13-р».

      - БРИКС-р зэгухьэныгъэщ, клуб къудейкъым, - къыхигъэщащ Путин Владимир. ЛIыщхьэхэм я мурадщ зэгухьэныгъэм хиубыдэ къэралхэр нэхъыбэ зэрыхъум къыхэкIыу, ар зэрызэхэтыну хабзэхэм хэплъэжыну. «Ауэ дэ дыхуейкъым, - жиIащ Президентым, -  зэгухьэныгъэм и пщIэр доIэт жытIэу, абы и лэжьэкIэм бюрократиер хуит щытщIыну, ди лэжьакIуэхэр машинэ хэплъыхьахэм исрэ, улахуэшхуэ къахьу, ауэ щыхъукIэ, хэт сытым щхьэкIэ жэуап ихьми, къагурымыIуэжу». Сыту фIыIуэт а псалъэ пэжхэр  къулыкъущIэ псоми зэхахамэ!

      Дауи, БРИКС -м и зэIущIэм щытемыпсэлъыхьу къэнакъым Украинэм щекIуэкI дзэ Iуэху хэхар зэрырагъэухыну щIыкIэм. Президентым псоми зэхахыу аргуэру жиIащ, Iуэхур нобэ зыIутым тещIыхьауэ, къэралитIыр иджыпсту зэрыт щытыкIэхэм япкъ иткIэ, Истамбыл щагъэхьэзырауэ щыта зэгурыIуэныгъэхэр къащтэжу, зэпэщIэтыныгъэм кIэ иратыну зэрыхьэзырыр. «НэгъуэщI зэгурыIуэкIэкIэ дэ арэзы дыхъунукъым», - жиIащ Путиным.

     ЗэIущIэшхуэм хэтащ ООН-м и Секретарь Нэхъыщхьэ Гутерриш Антонио. Украинэм щекIуэкI зэпэщIэтыныгъэм икIэщIыпIэкIэ кIэ етын зэрыхуейр и псалъэхэм къыщыхигъэщым, абыи жэуап пыухыкIа иритащ Путиным. «Иджыблагъэ Эрдогъан и дэIэпыкъуэгъу гуэр Нью-Йорк къипсэлъыкIри,  Украинэм дызэрыгурыIуэну IэмалхэмкIэ къыдэущиен щIидзащ, - игу къегъэкIыж урысей Президентым.  - Сэ арэзы сыхъуащ. «Хъунщ, дыарэзыщ», - жесIащ. КъыкIэлъыкIуэ махуэм Киев тетыгъуэм и унафэщIыр утыку къихьэри, «зыми дагурыIуэнукъым» къажриIащ. Арати, ди тырку ныбжьэгъухэми яжетIащ: «ДызэгурывгъаIуэ жыфIэн и пэкIэ, фызыдэлажьэхэм я Iуэху зыIут дыдэр зэвгъащIэ».

          Фигу къэдгъэкIыжынщи, БРИКС  хъужыр а фIэщыгъэр зэрызэхэт хьэрфхэмкIэ зи цIэр къыщIидзэ къэралитхум я дунейпсо зэгухьэныгъэщ:  Бразилие, Урысей, Индие, Китай, Африкэ Ипщэ Республикэ. Ауэ абыхэм я бжыгъэм зэрызиубгъунур нэрылъагъущ. Тыркур НАТО-м зэрыхэтым щхьэкIэ къэмынэу, БРИКС-ми хыхьэну хуит ящIынущ.

          ЗэIущIэм и кIэм Путин Владимир захуигъэзащ Къэзан къалэм щыпсэухэм: «Гугъу фызэредгъэхьари къыдгуроIуэ, хьэщIэхэр дгъэтыншын папщIэ, гъуэгу щхьэхуэхэр зэхуэтщIащ, къинэмыщI зэхъуэкIыныгъэ гуэрхэри ди хьэтыркIэ фигу тевгъэхуащ. ФIыщIэ фхузощI, ди щхьэр лъагэу дывгъэлъагъужу, ди хьэщIэхэр зыхуей зэрыхуэвгъэзам папщIэ».

ЧЭРИМ Марианнэ.