ЩIэныгъэ музейм и лэжьыгъэ зэпымыур

Бэрбэч ХьэтIутIэ и цIэр зезыхьэ Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал университетым гъэмахуэми лэжьыгъэр зэпымыууэ щокIуэкI щIыуэпсым и музейм геологие хуэIухуэщIэхэмкIэ и къудамэм. Къызэрызэрагъэпэщрэ куэд мыщIами, абы и къэхутэныгъэхэм щIэупщIэ яIэщ, иригъэкIуэкI лэжьыгъэм пщIэ игъуэтащ.

Къудамэм и унафэщI Шамаринэ Иринэ зэрыжиIэмкIэ, музейм и лэжьыгъэр гъэлъэгъуэныгъэ закъуэкъым зытещIыхьар, абдеж щыплъагъуну сыт хуэдэ теплъэгъуэри щIэныгъэм и зы хэхыпIэу, химиемрэ биологиемрэ зэзыпх къэхутэныгъэхэм я къэкIуапIэу къэлъытапхъэщ. «ЩIыуэпсым и музейм 2018 гъэм лэжьэн щIидзащ, – жеIэ Шамаринэ Иринэ, – «КъБКъУ-м и Ботаникэ жыг хадэ» еджапIэ-щIэныгъэ центрыр зи къежьапIэ, абы иригъэкIуэкI лэжьыгъэхэр зи Iуэхум и лъабжьэу щыт ди музейр щIэныгъэ-къэхутакIуэ, еджэныгъэ-методикэ, щIэнхабзэ-узэщIакIуэ IуэхущIапIэу къогъуэгурыкIуэ, и къалэн нэхъыщхьэри бгылъэхэм къыщIах мывэ лъэпкъ зэмылIэужьыгъуэхэмрэ минералхэмрэ зэхуэхьэсынырщ, хъумэнырщ, джынырщ, гъэлъэгъуэнырщ».
Музейм и щхьэхуэныгъэхэм ящыщщ абы и лэжьыгъэр еджэныгъэм пыщIауэ зэрыщытыр, химиемрэ биологиемкIэ къудамэхэм курс щхьэхуэхэр къыщызэрагъэпэщрэ абыхэм къызэщIаубыдэ Iуэхугъуэхэм музей гъэтIылъыгъэхэр щапхъэу зэрыщагъэлъагъуэр икIи зэрыщызэпкърахыр. ЩIыуэпсым хэлъ щхьэхуэныгъэхэм я тхыдэр джынымрэ къэхутэнымкIэ мыхьэнэшхуэ зиIэ геологие, геоморфологие, палеографие щIэныгъэхэр, жьэрыIуатэ къудей мыхъуу, нэрылъагъуу еджакIуэхэм бгъэдалъхьэнуи Iэмал хъарзынэхэр щыIэщ. Абы къищынэмыщIауэ, щIыналъэм и пкъымрэ зэрызэхэлъымрэ къэзыхутэ географие щIэныгъэ зэмылIэужьыгъуэхэр абдеж щыбджыфыну щытщ.
Музей гъэтIылъыгъэхэм бгылъэхэм къыщIах, жьымрэ псымрэ япхъэха мывэ лъэпкъыгъуэхэр (осадочные породы), щIым хыхьэу зи уней нэщэнэхэр зыхъуэжа мывэ зэмылIэужьыгъуэхэр (метаморфические породы), щIымафIэм къызыхидза мывэ зэхуэмыдэхэр (магматические породы) щыплъагъунущ, гъэщIэгъуэнагъ куэд къазэрылъыкъуэкIым къыхэкIыу щIыпIэ жыжьэхэм къикIыурэ ахэр къахутэ, зрагъащIэ.
Музейр КъБКъУ-м химиемрэ биологиемкIэ и институтхэм я щIэныгъэ лэжьыгъэм куууэ зэрыхэпщIам и мызакъуэу, еджакIуэхэм Iэмал ярет а мывэхэмрэ минералхэмрэ нэрылъагъуу къэхутэныгъэхэр драгъэкIуэкIыну, къищынэмыщIауэ, методикэ и лъэныкъуэкIэ щIэгъэкъуэн яхуохъу, щIэныгъэ унэтIыныгъэ щхьэхуэхэм драгъэхьэхыу ахэр куууэ щрагъэдж центрхэм пащIэну. Апхуэдэу, музейм кIэщI-кIэщIурэ КъБР-м и географиер курыт еджапIэхэм щезыгъэдж егъэджакIуэхэм щхьэкIэ IэщIагъэм хуэзыунэтI Iуэхугъуэхэри къахузэрегъэпэщ.
Музей гъэтIылъыгъэхэм зэпымычу къахохъуэ. Мы лъэхъэнэм а гътIылъыгъэхэм къахэхъуащ цилиндр теплъэ яIэу щIы яубрууам къыщIэкI мывэ лъэпкъ быдэхэр, щIэныгъэр кернкIэ зэджэр. Зэ еплъыгъуэкIэ къызэрыгуэкI мывэ лIэужьыгъуэу къэлъагъуэми, щIым и ныбжьри, къат-къатурэ зэтелъ щIыгулъым и зэхэлъыкIэри кърипхутэну ар Iэмал гъуэзэджэщ. КъБКъУ-м и мызакъуэу, абы иращIылIэ къэхутэныгъэхэм хамэ щIыпIэ къикI къэхутакIуэхэр хэша мэхъу.
Музейм и лэжьыгъэр зэи зэпыуркъым, дыкъэзыухъуреихь дунейм и ублапIэр теплъэгъуэрэ пкъыгъуэ зэмылIэужьыгъуэхэмкIэ егъэлъагъуэ, и щэхухэр къетIэщI.