Литературэ

Дуней мыцIыхум ухашэу

Лъэпкъ къэс къыдокIуэкI и псэукIэр, и хабзэр, и дунейр гъуджэм ещхьу къызэрыщ таурыхъхэр. «Таурыхъым и дуней» жаIэу игъащIэм къокIуэкI, абы и мыхьэнэр зэрыинымрэ цIыхухэм я гъащIэм увыпIэшхуэ зэрыщиубыдымрэ и щапхъэу. ФIыцIэрэ хужьу, щIыIэрэ хуабэу, Iейрэ фIыуэ зэдзауэ икIи а лъэныкъуэхэр зэпэщIэуэ зэпыту щызэдекIуэкI дунейм таурыхъхэм къалэн телъыджэ щагъэзащIэ, абы сыт щыгъуи фIыр ем, пэжIуатэр пцIыIупцIышэм, хьэлэлыр хьэрэмым зэрыщытекIуэмкIэ.

Си гум щымыкIэ зрегъащIэ

Сатырхъан Данияз персхэми, таджикхэми, уеблэмэ къыргъызхэми ейуэ къалъытэ усакIуэщ. Апхуэдэ шэчхэр къызыхэкIар а лъэхъэнэм къэралыгъуи пхуфIэмыщыну, хъанхэм я чэзу зэIэпыхыгъуэу тхыдэр къызэрекIуэкIарщ. УсакIуэм и къару илъыгъуэу литературэм къилъытэр XII лIэщIыгъуэрщ. Пасэу дунейм ехыжа хъыджэбзым и усэхэр щызэхилъхьэм щыгъуэ, ахэр ди уэрэдыжьхэм хуэдэу IуэрыIуатэ хъужу арат, шакъэкIэ ятхыртэкъым. Абы къыхэкIыу, зэдзэкIыгъэхэм зэтемыхуэныгъэшхуэ уащрохьэлIэ.

ЛIым и пщIыхьэпIэ

ЗылI, зекIуэ ежьауэ жэщ къытехъуэри, епсыхащ. Iуащхьэ ирихьэлIати, шыр илъахъэри, езыр Iуащхьэм тегъуэлъхьащ:
 – Нэху сыкъыщекIынщ, – жери.

Гъуэгуанэ тхыгъэхэр

Багъ Марьям и гъуэгуанэ тхыгъэхэм Iуэхугъуэ куэд къызэщIаубыдэ. И адэшхуэ-анэшхуэхэм, и адэ-анэм, и анэкъилъхухэм, благъэхэм, Iыхьлыхэм, ныбжьэгъухэм, гъунэгъухэм, къуажэгъухэм, цIыху телъыджэ зыхуэзахэм я гъащIэм щыщ пычыгъуэ къыщыIуэтащ абыхэм.
 
 
Гукъыдэж
Пщэдджыжь нэхущым тхьэрыкъуэ зэрыбыным я зэрызехьэ макъым сыкъигъэушащ. Ди пырхъуэм и щхьэм абгъуэ зыщIаитIым дунейр яхуримыкъуу зэзэкIэракухь, зыр адрейм йоубзэ, зэщогуфIыкI.

НасыпыщIэ

ТхакIуэ ныбжьыщIэ ГъукIэ Маринэ и Iуэтэжхэр щIэщыгъуэщ, гъэщIэгъуэнщ икIи еджэгъуафIэщ. ГъащIэм къыщыхъу Iуэхугъуэхэрщ абыхэм лъабжьэ яхуэхъур, нэхъыбэуи щыпхрышар гурыщIэ къабзэщ. Гум къинэж абы и IэдакъэщIэкIхэм ящыщщ «НасыпыщIэ» новеллэри. 

ХамэщI къыщыхута шэрджэсхэм папщIэ

Урысей литературэм Кавказым теухуауэ хъыбар мащIэкъым хыхьар. Псом хуэмыдэу ахэр Урыс-Кавказ зауэмрэ щIыналъэм щыпсэу лъэпкъхэмрэ ехьэлIащ. Лохвицкий (Аджыкъу-Джэрий) Михаил «Громовый гул» фIищауэ 1977 гъэм дунейм къытехьауэ щыта и повестыр абыхэм ящыщ зыщ. Ари «Поиски богов» повестри Москва дэт «Исолог» тхылъ тедзапIэм къыдигъэкIыжауэ щытащ. 

Сэтэней гуащэрэ нартхэмрэ

Нарт Есокъуэхэ япхъу Сэтэнейм и хъыбарыр ину зэхах. Нарт гупыр зэрыхош-зэрошажьэ, икъукIэ щэджащэу хымрэ щIымрэ щаIуатэ, Сэтэней-гуащэм щытыкIэу иIэр зымылъагъур ину къыщIоупщIэ, зылъагъум хъыбарыр нэхъ иныжу еIуатэ!

Таурыхъхэм я дунейм

Ди республикэр зэрыгушхуэ тхакIуэ нэхъыжьхэм ящыщ Мэзыхьэ Борис и тхыгъэ купщIафIэхэм куэд щыгъуазэщ. ГъащIэм и купщIэр IупщIу къызыхэщ, дерс щхьэпэхэмкIэ гъэнщIа прозэхэр. Бзэ тынш зэгъэкIуа дахэкIэ тха абы и сабий Iуэтэжхэм увыпIэшхуэ щаубыд тхакIуэ Iэзэм и творческэ IэдакъэщIэкIхэм, къытебгъэзэжурэ щIэбджыкIкIи утемызашэу.

Хъыбар зиIэ псэлъафэхэр

ЛIам унафэ ищIыжыркъым

Къэзанокъуэ Жэбагъы щылIэм и щхьэгъусэр бгъэдыхьэри еупщIащ:

- Сэ дауэ сыпсэуну, сыт унафэу къысхуэпщIрэ?

- Сэ уи унафэ сщIыну си Iуэху пхэлъыжкъым. ЛIам унафэ ищIыжыркъым. Уи унафэр фыз хьэдагъэм щащIынщ, - къыжриIащ, «узратыжынур фыз хьэдагъэм щыжаIэнщ» къригъэкIыу.

Сыкъаплъэмэ, фэракъэ слъагъунур!

УсакIуэшхуэм бзэр игъэуардэу

Бадзэуэгъуэм и 22-м илъэси 110-рэ ирикъуащ адыгэ усакIуэшхуэ, тхакIуэшхуэ, пэжыр зи гъуазэу къалэмыр зыIыгъа КIыщокъуэ Алим къызэралъхурэ! Прозэми усыгъэми КIыщокъуэм щигъэуардащ Хэкур, лъэпкъыр. УсакIуэр е тхакIуэр хуиткъым къалэмым фэрыщIагъ хилъхьэну, дауи, а къалэмыр гурэ псэкIэ игъэжанмэ. КIыщокъуэ Алим сытым дежи лIыгъэ иIащ и тхыгъэхэм пэжыр щыжиIэну. А пэжым хэлъа къарумкIэ ар литературэми  лъэпкъым и дунейми къыхэнащ игъащIэкIэ. 

Страницы

Подписка на RSS - Литературэ