Литературэ

Эндирей щыщ СулътIан- Мут

ЕтIуанэ Iыхьэ

СулътIан-Мут и тетыгъуэм зиубгъуху, и анэм и лъэныкъуэкIэ IыхьлыгъэкIэ къыгуэт Анзорхи, Къэбэрдейм щыпашэ адрей лIакъуэхэми сыт и лъэныкъуэкIи зыкъыщIагъакъуэу щытащ. Дэфтэрхэм языхэзым  мыпхуэдэ псалъэхэм ущрохьэлIэ: «СулътIан-Мут Къэбэрдейм дзэ абрагъуэ къришащ». «Мин 15» бжыгъэр СулътIан-Мут Къэбэрдейм щызэригъэпэща дзэм и инагъырщ. Мис  апхуэдэу къыхэувэрт къэбэрдей адыгэхэр абы зэригъэпэщ Iуэхухэм.

Къалэмым Iэщэр къыдащтэн хуей щыхъум

Хэку зауэшхуэр гъэунэхуныгъэ ин дыдэу щытащ совет къэралыгъуэмрэ и цIыхухэмрэ я дежкIэ. Ар зэриухынум елъытат я къэкIуэнури. Ар фIыуэ къызыгурыIуэ совет цIыхухэр а зауэм хэтащ я гуащIи, я гъащIи щымысхьыжу. ТекIуэныгъэм мылъкурэ цIыху гъащIэу халъхьари, жыпIэ пэтми, пхуэмыIуэтэжыным хуэдиз мэхъу. Аращ совет къэралыгъуэм иса лъэпкъ псори зэкъуэувэу бийр щыхагъэщIа, хуэдэ къэмыхъуауэ гущIэгъуншэу щыта зауэ зэманми, абы кърикIуа псэукIэ хьэлъэми тхылъ мин бжыгъэхэр щIытраухуар.

ИкIутар из хъужыркъым

Адыгэ литературэр ди курыт школхэм тэмэму щегъэджыным, еджакIуэхэм щIэныгъэ куу егъэгъуэтыным икъукIэ мыхьэнэшхуэ иIэщ ныбжьыщIэхэр гъащIэм нэхъыфIу хуэгъэхьэзырынымкIэ, лъэпкъ хабзэ-нэмысыр, лIыгъэ къэмыланджэжыр, цIыхугъэ лъагэр зыхегъэщIэнымкIэ, лъэпкъым и хьэл-щэныфIхэм ди щIэблэр щIэпIыкIыным.

Газетхэмрэ романхэмрэ

Сыт гъащIэм и мыхьэнэр? «ЩIэныгъэ, фIэщхъуныгъэ, лъагъуныгъэ», - къыбжиIэнущ зи жэуапыр хьэзыр интеллигентым. «Узыншагъэ, мылъку, пщIэ», - ахэри гъащIэм щыщщ, уимыIэу хъунукъым.

ТхакIуэ, усакIуэ Гъубж Мухьэдин къызэралъхурэ илъэси 110-рэ мэхъу

Гъубж Мухьэдин Прохладнэ щIыналъэм щыщ Къэрэгъэш (Иналхьэблэ) къуажэм 1913 гъэм къыщалъхуащ. Школ нэужьым Псыхуабэ дэт педучилищэмрэ Налшык щыIэ мэкъумэш техникумымрэ щеджа щхьэкIэ, ар и IэщIагъэм зэи ирилэжьакъым. 

Къалэмым и къарур

И лъэпкъым щIэныгъэншагъэм, кIыфIыгъэм кърих лейр, зыхигъэт бэлыхьыр куууэ зыхищIэрт узэщIакIуэ, тхакIуэ Цей Ибрэхьим. Абы щIэныгъэншагъэр тало узым нэхърэ нэхъ шынагъуэу къилъытэу зэрыщытам, абы лъэпкъыр къыIэщIэхын хуейуэ зэрибжу щытам тетхыхьыжащ профессор ХьэкIуащэ Андрей. «Цейм зэритхымкIэ, а узыфэ емынэм мин, мелуан бжыгъэкIэрэ цIыхухэр IэщIэкIуадэмэ, ар къызэрыхъур пIалъэ-пIалъэкIэрэщ, зэзэмызэххэщ, ауэ щIэныгъэншагъэм лъэпкъыр кIыфIыгъэ хьэлъэм лIэщIыгъуэ зэкIэлъыкIуэхэм хигъэкIыркъым.

Лъэужь мыкIуэдыж

Адыгэ литературэм хэлъхьэныгъэфI хуэзыщIахэм, ди лъэпкъ драматургием и лъабжьэр зыгъэтIылъахэм ящыщ зыщ ШэкIыхьэщIэ Пщыкъан. 1934 гъэм къыщыщIэдзауэ ар хэтащ СССР-м и ТхакIуэхэм я союзым. 

Чым Тембот - япэ адыгэ полковник

      Хэку зауэшхуэм и тхыдэ гъэтIылъыгъэхэм яхыубжэну зыхуэфащэхэм ящыщщ Чым Тембот и гъащIэ гъуэгур. Зауэр нэмыщIамэ, лъэпкъым и щэнхабзэр фIыкIэ зыщыгугъ ныбжьыщIэхэм язу щыта Темботи нэхъыбэ щыхузэфIэкIыну къыщIэкIынт лъэбакъуэ зыбжанэ щича адыгэ литературэм. Ауэ и натIэм итыр артиллерист IэщIагъэрт.

Ныбжьым зыри тумылъхьэ

 ИлъэситI ипэкIэ дунейм ехыжа Хобсон Мэри Урысейм цIэрыIуэ щызыщIар инджылызыбзэкIэ урыс классикэр зэрызэридзэкIарщ. Ауэ IэщIагъэщIэ зригъэгъуэтыным езыгъэхъуэпсар Толстой Лев и «Война и мир» романырщ. 
 И къуэр гъуэгу къэхъукъащIэм хэкIуэда иужь, Мэри и узыншагъэм тешыныхь къыщIэкIынти, усэ итхын щIидзащ. ГубампIэдэх хуэхъуа сатырхэм цIыхубзым и щIалэм теухуа поэми яхэтщ. 

Дагъэ егъэфа кхъужь фшха?

 Си сабиигъуэм къысщыщIауэ щыта зы щIэщхъу, зикI, сигу ихужыркъым.

Страницы

Подписка на RSS - Литературэ