Бжьыхьэпэу Къэсейхьэблэ (Хьэбэз къуажэ, Къэрэшей-Шэрджэс) къеблэгъат Блашэпсынэ (Адыгей) щыщ уэркъ цIэрыIуэм и щIалэ. Абы шу гупышхуи тешанкIэхэри кIэрыщIат. Уэркъ щIалэ къэкIуар Къэсейхэ я гуащэм и дэлъху благъэти, шэ зытемыхуа мыщафэкIэ ар къегъэгугъэ, Даур Нэгъуей зыри жримыIэу.
Инжыдж ЦIыкIу и Iуфэм Iус Къэсейхьэблэжьым щыщ Даур Нэгъуей Ставрополь губернием щакIуэ IуэхукIэ къацIыхуу лIы бланэт, езыр сыт щыгъуи щыпкъэт, жьэ нахуэу дунейм тетт, и лIыгъэмрэ и цIыхугъэшхуэмрэ цIэрыIуэ ирихъуауэ.
Мы хъыбарыр гъэкIэщIауэ дэ къитхыжащ Урысейм и ТхакIуэхэм я зэгухьэныгъэм хэта, Къэрэшей-Шэрджэсым щэнхабзэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ Шэрджэс Алий «Адэжь хъыбархэр» зыфIищу 2014 гъэм Черкесск къалэ къыщыдигъэкIа и тхылъым.
КъызэредгъэжьамкIэ декIуэтэкIыжынщи, хьэщIэми гуащэр къигъэгугъат шэ зытемыхуа мыщафэкIэ къыхуэупсэм езыр зытес уанэш зэщIэлъыр иритыну.
Зэдэлъху-зэшыпхъум тIуми щыуагъэшхуэ яIэщIэкIат: зыуэ – мыщэм ущещакIуэ хъун зэмантэкъым, тIууэ – адыгэлIым езыр зытес уанэш ит хабзэтэкъым.
Нэгъуей сыт къыхуэнэжрэт? ХьэщIэр Тхьэм и лIыкIуэщ, къызэрагъэгугъа псалъэм утримыгъуэтэжмэ, къуажэм и напэр токI.
Дауэ хъуми, шу зытIущ щIыгъуу Нэгъуей Iуэхум и иужь йохьэ. Абы ищIэххэт Шыбэгукъуэ и гъуэдыджыжьхэм мыщэ зэраIыгъыр. Мыщэхэр гъуэлъыжыпатэкъыми, щIымахуэ егъэзыпIэу ящIынкIэ хъунум теубыдэгъуейт. Абы къыхэкIыу, пщыхьэщхьэм зэрынэсу къурагъ къыпаупщIри, гъуэдыджхэм ипыджэурэ къакIухьу щIадзэ. Къагъуэт мыщэ здиси. Ипыджэ зэпытурэ мыщэ къраху. Нэгъуейрэ абырэ зызэрадзри, зэрыгъэджэрэзурэ гъуэдыджым зэролъафэ.
Ар зылъэгъуа и гъусэхэр мэшынэри: «Даур Нэгъуей мыщэм гъуэм ирилъафэри ихьэжащ!» - жаIэу, гуоуэ къыщIопхъуэж, Нэгъуей ишри, абы кIэрыщIа гъуэмыли щIакIуи къыздашэжри.
Мыдрейм сытыт ебгъэщIэнур? И гъусэхэм зэрыщIатхъужар къыгурыIуэри, зыми щымыгугъыжу и щакIуэсэмкIэ мыщэр иукIащ. Къагъуэтар мыщэбзу къызэрыщIэкIар и жагъуэ Iей хъужат...
Нэхулъэ къимыщIыпIэу, гъуащхьэIулъ мывэм къуилъхьауэ щыта и фочыр и плIэ иридзэжри, мыщафэр и дамэм еупцIэкIауэ, мыщэ шыритIри и гъусэу гъуэгу къытехьэжащ.
Нэгъуей псэууэ, мыщафэм щIыгъуу мыщэ шыритIри къызэрыздишар асыхьэту хьэблэми жылэми зэщIалъысри, цIыхур пщIантIэшхуэм зэуэ дэз къэхъужащ, джэгуакIуэри утыкум къохьэжри, джэгур къызэIуехыж:
- Уа-а, зи узи лажьи кIуэдын жэмыхьэт! Даур Нэгъуей и лIыгъэрэ-гъэхъагъэу тщIэ къомым ноби зы къыхэхъуащ! А лIы шыщхьэмыгъазэм нобэрей ди щIыб джэгушхуэр къызэIуедгъэхыжмэ дауэ феплърэ?
- Абы сэ сыт щыгъуи сыхуэхьэзырщ! Модэ мо пшынауэ хьэщIэ мэхъаджэу, ди щIалэжьхэм къахущIэджэу жыхуаIэр къысхудэши, и лъэгу сыкъыщIэгъаплъэ! - жеIэ Нэгъуей, а зэрызэхэфыщIыхьауэ, дыгъуасэ лъандэрэ и джийм ерыскъы зэремыхауэ, утыку къэфапIэм деж щылъ мыщафэм и фочыр трелъхьэри. Пшынауэ пщащэм ар щызэхихкIэ:
- Тхьэ, тIасэ цIыкIу! Уэ гугъу уехьащи, адэ кIуэжи уи бацэ гъэхуэбэж, уэ къэпфыни щымыIэ! – къыжреIэ.
А тIум я зэхъурджэуэкIэр зэхэзыха пщIантIэдэтым пшынауэ пагэм зыхуегъазэри:
- А бацэкIэ узэщам вым и екъукIэр уигъэлъагъунщ! Умышынамэ къыдэкI, уэркъ пщащэ! – жреIэ.
Езыр пшынэми еуэу, къамылхэмрэ пхъэцIычхэмрэ Iэгур къахыхьэжауэ къэжыхьыр ирагъажьэ. Къэсейхэ я пщIантIэ удзыпцIэм щызэхуэзат мафIэрэ псырэ. Нэгъуей зэрыбэлэбанэу, гугъуи зэрехьауэ къэжыхьым и псынщIагъэм хигъахъуэт, нэхъ кIэригъэхутэкъым. Пщащэри нэхъ ерыщыжу, Инжыдж тес къазу есэкIт, пшынэ зэуэр къехьэлъэкI хъуа пэтми игъэбзэрабзэу.
ТIум язми дамычыхауэ, Iэгуфэ теуэхэм я Iэгухэм щтамылэ ебгулIмэ хигъэнэну зэщIэплъауэ пшынауэр къызэфIэщIэщ, пшынэри къыIэпыхури, Нэгъуей зидза щхьэкIэ лъэмыIэсыфу, утыкум илъ мыщафэм хэукIуриящ. ПщIантIэдэтым ар щилъагъум:
- БжьеcIатэкъэ, хьэмэ къилъхуа, абы къыуищIэнур! Щхьэ уи жьэр умыгъэбзаджэрэ иджыри? – жиIэри хуэхъущIащ. (И псэлъэкIэр апхуэдэт).
Нэгъуей мыщафэмрэ мыщэ шырхэмрэ гуащэм деж ехьри, пщы унэм ещIэкIа пырхъуэ кIыхьым делъхьэ. Гуащэр къыщIокIри:
- А-а, Нэгъуей, си псынщIагъэкIэ бэлыхь ухэздзат, сэри сыхэхуэт! ПлъэкIынумэ къысхуэгъэгъу, си гъунэгъуфI, си гъунэгъу дыщэ, уи гугъуехьыпщIэри згъэкIуэдынкъым!
- Гуащэ! Апхуэдэ гуэри къэхъунукъым Iуэху къепхьэжьэм гузэвэгъуэрэ шы гъэцIыврэ къыхэмыхуэмэ. Иджы нэужь апхуэдэ Iуэху щхьэфэдрэ зэщымыщхъукIэ укъызэмыджэ! Мыщафэр зытелъам и гуэныхьыр ди зэхуэдитIщ, ауэ мы мыщэ шырхэм я гуэныхьыр къанэ щымыIэу ууейщи, узыхуей дыдэр ещIэ! – жеIэ Нэгъуей хэкъузауэ.
Гуащэм зэуэ унафэ ещI бжьэфрэ форэ къахьу мыщэ шырхэр ягъэшхэну…
Мыщафэм щхьэкIэ жаIауэ щытам и щIыIужкIэ, цIыхухъу фэилъхьэгъуи шы-уанэ зэтелъым еупцIэкIауэ утыкум кърашэ. ЦIыху зэхэтхэми псалъэ гуапэу щыIэр къыхуагъэфащэу, тIэкIу зыкъэзыщIэжа пшынауэми и пшынэр къытригъэлъалъэу, Нэгъуей утыкум къокIыж, уанэш зэгъэпэщар и Iэдэжу. Пщыхьэщхьэ джэгур къыщызэIуахкIэ, а кърата фащэ зэпылъыр щыгъыу, дахэу зэщыхуэпыкIауэ, къабзэу зэщIэупсыхьауэ Нэгъуей къахохьэж хьэщIэхэм…
Къэсейхэ я хьэщIэхэр иджыри зы тхьэмахуэ хуэдизкIэ щыIэжат, Нэгъуей и лIыгъэмрэ и гушхуагъэмрэ яхуэмыгъэIуэтэщIу. Мыдрейми мыщафэр яхуишыури, къуауэ тIэкIуи яхуигъэпцIыжат.
ХьэщIэр къызэрагъэгугъауэ щыта мыщафэм шэ темыхуауэ Блашэпсынэ здашащ. Мыщэ шырхэри Шэткъалэ (Ставрополь) губернаторым хурагъэшат тыгъэ лъапIэу, фIыщIэшхуи къыпэкIуэу.
«Дэри дыхъуакъым Iыхьэншэ! Мис, игъащIэкIи мыкIуэдыжыну Даур Нэгъуей и хъыбарыбэм ящыщ зыуэ мыри къытхуигъэнащ. Зытхыжа сэри Даур Нэгъуей и къуэрылъхум срибынщ…», - дыщIегъу мы Iуэтэжри къытхуезытхэкIыжа Шэрджэс Алий.