Лъэпкъ музейм и къекIуэкIыкIар

Музейхэм щахъумэ лъэпкъ зэмылIэужьыгъуэхэм я щэнхабзэ, гъуазджэ, тхыдэ хьэпшыпхэр, лъапIэныгъэхэр, сурэтхэр. Ахэр яфIэгъэщIэгъуэнщ зыплъыхьакIуэхэм, тхыдэм, гъуазджэм дихьэххэм, зи нэгу зезыгъэужьхэм. ИлъэсищэкIэ узэIэбэкIыжрэ тхыдэм уриплъэжмэ, КъБР-м и Лъэпкъ музейр зэрызэфIагъэувар гъэщIэгъуэнщ.

Музей лэжьыгъэр мытыншми, абы и мыхьэнэр къэIуэтэгъуейщ. Республикэм и унафэщIхэм я жэрдэмкIэ, КъБР-м и Лъэпкъ музейр Совет властым и лъэхъэнэм къызэрагъэпэщащ. Абы и фондым щахъумэ щIыналъэм щыпсэу лъэпкъхэм я къекIуэкIыкIам ухэзыгъэгъуазэ тхыдэ хьэпшыпхэр. Ар къыщызэIуаха япэ илъэсым и кIэм абы щызэхуахьэсат хьэпшып 1200-м щIигъу. Музейм и япэ унафэщIу щыта археолог, тхыдэдж, IуэрыIуатэдж Ермоленкэ Макар и унэм и пэшхэм ящыщ зыр музейуэ къызэрагъэпэщат япэщIыкIэ. 1925 гъэм Свободэ скверым деж музей щаухуэну ягъэбелджылащ, ауэ 1927 гъэм ар ягъэIэпхъуащ Налшык округым и унафэщIым и унэм. Абы щыгъуэ музейм къудамитху (тхыдэ, социально-экономикэ, археологие, IуэрыIуатэ, художественнэ) къызэщIаубыдэрт. Москварэ Ленинградрэ я музейхэм къраша хьэпшып гъэщIэгъуэнхэр щIалъхьащ абы.

Фондхэм хэлъ хьэпшыпхэм къахэгъэхъуэным теухуа лэжьыгъэшхуэ зэфIигъэкIащ ВЦИК-м и Президиумым Къэбэрдей-Балъкъэр автономнэ областым щиIэ къудамэм и лIыкIуэ, Сталинымрэ Эрмитажым и унафэщI Орбели Иосифрэ  зи цIыхугъэ Къатхъэн Назир.

Музейм и лэжьакIуэхэм къуажэ-къуажэкIэрэ къызэрызэхакIухьам и фIыгъэкIэ пасэрей хьэпшып щIэщыгъуэхэр зэхуахьэсащ.

Лъахэхутэ музейр 1983 гъэм къызэIуахащ. Ар пэшиблрэ гъэлъэгъуэныгъэхэр къыщагъэщIэрэщIэж пэшищрэ мэхъу. Абы и фондым щахъумэ IэщIагъэлIхэм къыхаха хьэпшыпхэр, музей нэхъыщхьэмрэ абы и къудамэхэмрэ илъэсым къриубыдэу щагъэлъагъуэ лэжьыгъэхэр, Лъэпкъ музейр зыдэлажьэ, къэралым и музей зэмылIэужьыгъуэхэм къыщызэрагъэпэщ выставкэхэм щыщхэри хыхьэу. Лъахэхутэ музейм щахъумэ фэеплъхэм я фIыгъэкIэ щIэныгъэлIхэм Кавказ Ищхъэрэм щыпсэу лъэпкъхэм я тхыдэм къэралым и щIыналъэ куэдым пыщIэныгъэ зэрыхуаIэр къахутащ. 

Музейм и лэжьыгъэм и пщIэр къалъытащ Совет Нэхъыщхьэм и Президиумым и щIыхь тхылъхэмкIэ, къэралым, республикэм я Правительствэхэм, СССР-мрэ РСФСР-мрэ щэнхабзэмкIэ я министерствэхэм. 2010 гъэм УФ-м и Президентым и медалыр музейм къыхуагъэфэщащ, Хэку зауэшхуэм ТекIуэныгъэ Иныр къызэрыщахьрэ илъэс 65-рэ щрикъум ирихьэлIэу, Хэку лъагъуныгъэм щIэблэр щIэпIыкIыным хэлъхьэныгъэхэр зэрыхуащIам папщIэ. 

Лъахэхутэ музейм Лъэпкъ музей цIэр зэрехьэ 1994 гъэм и мэкъуауэгъуэ мазэм лъандэрэ. Иджыпсту абы и къудамибгъу мэлажьэ. Мыгувэу абы къыхагъэхьэнущ Яныкъуей къуажэм Совет Союзым и ЛIыхъужь Байсултанов Алим и цIэкIэ щыIэ унэ-музейр. IуэрыIуатэ, археологие, дэфтэр, Iэщэ-фащэ, сурэтыщI гъуазджэ жыпIэми, абы и фондым хьэпшып гъэщIэгъэун куэд хэлъщ. Къудамэхэри къызэщIэпкъуэжмэ, музейм цIыху 90 щолажьэ. ПIалъэкIэ щыIэн я мураду музейм IэнатIэ увхэм ящыщ куэд абы къонэж, лэжьыгъэм дехьэхри. Музейр щIэныгъэ-къэхутэныгъэ IуэхущIапIэу къэплъытэ хъунущ. Абы и лэжьакIуэхэр жыджэру хэтщ къэралым и щIыналъэ зэмылIэужьыгъуэхэм къыщызэрагъэпэщ щIэныгъэ конференцхэм. КъинэмыщIауэ, IэщIагъэлIхэр Москварэ Санкт-Петербургрэ щрагъаджэ, я щIэныгъэм храгъэгъахъуэ. IуэхущIапIэм и лэжьакIуэхэм выставкэхэм ехьэлIа я проектхэр пхагъэкI. Лъэпкъ музейм и пэш гъэлъэгъуэныгъэ нэхъыщхьэр иджыблагъэ зэрагъэпэщыжащ. Музейм и унафэщIхэм щIэныгъэ-реставрацэ центр академик Грабар И. и цIэр зезыхьэмрэ Эрмитажым и реставраторхэмрэ, хуей щыхъукIэ, кърагъэблагъэ.

Лъэпкъ музейр ХудожествэхэмкIэ Урысей академием, Кавказ Ищхъэрэм, нэгъуэщI щIыналъэхэм я музейхэм долажьэ. Хъыбар щыIэщ КъБР-мрэ УФ-мрэ я СурэтыщIхэм я зэгухьэныгъэхэм хэтхэм я лэжьыгъэхэм я гъэлъэгъуэныгъэ мыгувэу мыбы зэрыщекIуэкIынум теухуауэ.

ТЕКIУЖЬ Заретэ.