Маленковыр зэрыIуагъэкIуэтар

         Совет унафэщIхэм я къекIуэкIыкIамрэ ягъэхъахэмрэ ятеухуауэ тхыдэджхэм дызрагъэдаIуэхэр зэщхьэщокI, зэм ахэр хужьу, зэми фIыцIэу дагъэлъагъу. А псори зэпэплъытмэ, IэщIагъэлI нэхъыщхьэхэм Маленков Георгий нэхъыбэу фIы и лъэныкъуэкIэ ягу къагъэкIыж, езыр иджырей цIыхухэм зэращыгъупщэжрэ куэд щIами. СлIожь, ар зы зэман лъэкIыныгъэ ин зыбгъэдэлъахэм ящыщ куэдым ди Щхьэщыгу итым къахуиухауэ къыщIэкIынущ. Абы щыгъуэми, 1953 гъэм Сталин Иосиф лIа иужь арат абы и пIэ иувэн хуеяр. Апхуэдэу щыщыткIэ, тетыгъуэр къыIэрыхьамэ, Совет Союзым нэгъуэщIу зиужьынут. Хэт хъуну атIэ нобэ а яIэщIэхужар?

         Маленков Георгий и сабиигъуэмрэ щIалэгъуэмрэ теухуауэ ящIэр мащIэщ. И адэ Максимилиан лIакъуэлIэш жьгъейуэ щытащ. И анэ Анастасие гъукIэм ипхъут икIи Шемякинэ унэцIэр зэрихьэрт. И щIэныгъэм теухуауэ ягъэхъыбархэр зэтехуэркъым. Языныкъуэхэм ятх гимназиер къиуха нэужь ар Дзэ Плъыжьым ираджауэ. ЩIэныгъэ нэхъыщхьэ имыIа хуэдэуи къыщIрагъэдз.

         Сталиным и секретару щыта Бажанов Борис и гукъэкIыжхэм щыжеIэ зыщеджа МВТУ-р Маленковым къимыухауэ, хэбгъэзыхьмэ, курыт щIэныгъи имыIауэ: МВТУ-м щIэтIысхьат рабфакымкIэ. АрщхьэкIэ Маленковым и къуэ Андрей ар идэркъым икIи къыхегъэщхьэхукI и адэм гимназиери, МВТУ-ри фIы дыдэу къиухауэ. Уеблэмэ, академик цIэрыIуэ Круг Карл аспирантурэм иригъэблэгъат. АрщхьэкIэ Маленков и гъащIэр зытриухуар партым хуэлэжьэнырщ.

1920 гъэм РКП (б)-м хыхьа иужь Маленковым политикэ лэжьыгъэ щригъэкIуэкIащ къулыкъу щищIа Туркестан фронтым щыщ эскадроным, полкым, иужькIэ бригадэм. Парт IэнатIэм пэрагъэувэным щIэгъэкъуэн хуэхъуащ Голубцовэ Валерие къызэришар. Абы и анэм и шыпхъу нэхъыжьхэр Лениным и гъусэу марксист кружокхэм жыджэру хэтат. И шыпхъухэм ящыщ зы Зинаидэ  лъэкIыныгъэ ин зыбгъэдэлъ Кржижановский Глеб, СССР-р электрификацэ щIыным теухуа ГОЭЛРО-м и Iэтащхьэм и щхьэгъусэт. Езы Маленковым и щхьэгъусэ Валерие нэхъ иужьыIуэкIэ Москва и энергетикэ институтым и ректору ягъэуващ. АрщхьэкIэ къулыкъу игъуэтын папщIэ а бзылъхугъэм зыпищIауэ жыпIэ хъунукъым. Ахэр лIэхукIэ зэдэпсэуащ зэгурыIуэ-зэдэIуэжу.

         Иджы куэдым и гугъу ящIыжыркъым Маленков Георгий и унафэм щIэту водород бомбэ къызэгъэпэщыным, дунейм щыяпэ АЭС-р ухуэным теухуа лэжьыгъэхэр зэрырагъэкIуэкIам, 1946-1947 гъэхэм ракетэ техникэм зегъэужьынымкIэ IэнатIэ щхьэхуэм и Iэтащхьэу зэрыщытам.

         ИпэIуэкIэ 1930 гъэм къыщыщIэдзауэ 1934 гъэр къэсыху ВКП (б)-м и къудамэм и унафэщIу, иужькIэ парт органхэм я унафэщIхэмкIэ къудамэм щылэжьащ. А илъэсхэм партым хэт, абы хыхьэну къагъэлъэгъуа псоми (цIыху мелуани 2,5-рэ хуэдизым) ятеухуа дэфтэрхэр зэрагъэхьэзырам къыдэкIуэу, партым хэмыт унафэщIхэмрэ IэщIагъэлIхэмрэ ятеухуа хъыбархэри зэхуахьэсащ. Абы къыхэкIыу Маленковыр щыгъуазэ хъуащ дэтхэнэми къуэлъ псоми.

         ИщхьэкIэ дэкIуеящ, уи фIэщ умыщIын хуэдизу лэжьакIуэ емышу щытати. А цIыхум зыщигъэпсэхур ящIэртэкъым. Сыт хуэдэ Iуэху яужь ихьами, Маленковым и чэзум икIи дагъуэншэу зэфIигъэкIырт. Езыр сыт щыгъуи зэщIэкъуат. Хэбгъэзыхьмэ, Сталин Иосиф жриIауэ яIуэтэжырт взнос зэримытым къыхэкIыу ар партым хадзын хуейуэ: 1922 гъэ лъандэрэ абы взнос итыртэкъым. Къыщытхъури, Сталиным къигъэгугъащ взносхэмкIэ къытехуа щIыхуэ псори ипшыныжыну. Ар лъэужьыншэу къэнакъым: зы илъэс закъуэм инструкторым икIри ЦК-м и секретару хахащ, иужькIи Политбюром хагъэхьащ.

         Ар апхуэдэу сыт щыгъуи хахуэу къэнэжащ. 1938 гъэм Маленковым доклад ищIащ «зэрырагъэлейхэм» теухуауэ. Абы щыжиIащ Ежовымрэ абы IуэхущIапIэмрэ партым хуэпэж коммунистхэр зэрызэтраукIэр. А докладым кIэ иритащ а бзаджэнаджэм и лъэхъэнэ шынагъуэм. Ежов Николай Маленковым и кабинетым щаубыдащ. ГъэщIэгъуэнщ, ауэ илъэс бжыгъэ дэкIа иужьи Берие Лаврентий щаубыдари Маленковым и кабинетырщ.

         Хэку зауэшхуэм жыджэру хэтащ, IэнатIэ нэхъ гугъухэм щыIащ. МГУ-м и профессор Хлевнюк Виталий зэрыжиIэмкIэ, 1946 гъэм къыщыщIэдзауэ Маленковым игъэзэщIащ Сталиным партымкIэ и къуэдзэм и къалэнхэр.

         Маленковым Жданов Андрей ЦК-м къэрал щIыб политикэр зезыгъакIуэ и секретарым и къулыкъур щхьэщихащ. Абы куэд зэфIигъэкIащ 1949 гъэм Китайм щекIуэкIа граждан зауэм Совет Союзым и фIыгъэкIэ коммунистхэр щытекIуэн папщIэ.

         КъызэгъэпэщакIуэ гъуэзэджэ, Iуэхухэм куууэ хэзыщIыкI, къэралым куэд хуэзылэжьа икIи хуэзыщIэну хуей цIыхур властым и щыгум дэкIыну хущIэкъурт. Мыбдеж абы гущIэгъуншэу лъэныкъуэ щригъэзырт къыпэувыфыну псори. Хэку зауэшхуэм иужькIэ «Ленинград Iуэхур» зэригъэпцIри Iуихащ СССР-м и Къэрал планым и Iэтащхьэ Вознесенский Николай, РСФСР-м и Министрхэм и Советым и унафэщI Родионов Михаил, партым и ЦК-м и секретарь Кузнецов Алексей (арат Сталиным езыр зэзыхъуэкIын хуейуэ жыхуиIэр), ВКП (б)-м и Ленинград обкомымрэ къалэ комитетымрэ я япэ секретарь Попков Пётр. 1950 гъэм судым и унафэкIэ а псори яукIащ (укIкIэ суд ящIэным теухуа тезырыр 1947 гъэм абыхэм папщIэ щIэрыщIэу кърагъэжьэжат).

         Сталиныр щIылIам щыгъуэ Маленковыр партми къэралми щыетIуанэ цIыхут. 1953 гъэм гъатхэпэм и 5-м Георгий СССР-м и Министрхэм я Советым и унафэщI хъуащ. Аращ япэ дыдэу «зы цIыхум мыхъуу, зы гупым къэралым унафэ хуищIын хуейуэ» къыхэзылъхьар. А гупсысэр иужькIэ езым и фейдэ хэлъу къигъэсэбэпащ Хрущёв Никитэ.

         Маленковым къуажэдэсхэм яхухигъэхъуащ мэкъумэшымрэ IэщхэкIхэмрэ зэрыIах уасэхэр, налогхэр яхуигъэмэщIащ. Апхуэдэу ар хущIэкъуащ къулыкъущIэхэм я ефIэкIыныгъэхэр игъэлъэхъшэну. Абы игъэкIуэдыжат апхуэдэхэм лейуэ ират «дотацэхэр».

         АрщхьэкIэ зэхъуэкIыныгъэхэм я политикэу а цIыхум иригъэжьам жагъын ищIу щIидзащ. 1955 гъэм ар хэутэн ящIри, и къулыкъум трагъэкIащ, арщхьэкIэ КПСС-м и ЦК-м и Президиумым къыханащ. 1957 гъэм Молотовымрэ Кагановичымрэ я гъусэу Маленковыр хущIэкъуащ Хрущев Никитэ и къулыкъум трихуну. АрщхьэкIэ къехъулIакъым. Адрейхэм я гъусэу Маленковри ЦК-м къыхагъэкIащ. Ар абы и дежкIэ кIэухт. Уст-Каменногорск и электростанцым и директору ягъэуващ, ар 1961 гъэм КПСС-м къыхагъэкIащ икIи абы зэи хагъэхьэжакъым. А илъэс дыдэм пенсэ ягъэкIуащ.

         Абы иужькIэ Маленковыр зэи Кремлым щIыхьэжакъым. Ар Фрунзенскэ уэрамым щиIэ и фэтэрым е Кратовэ щыIэ и дачэм щыпсэуащ. ГукъэкIыжхэр къигъэнакъым. Зэман куэд члисэм щигъэкIуащ.

         Зыми ищIэркъым Маленков Георгий зи Iэтащхьэ СССР-р зыхуэкIуэну щытар. АрщхьэкIэ шэч хэлъкъым ар цIыхухэм фIыуэ ялъагъуу зэрыщытам. Арауэ къыщIэкIынщ нэхъыщхьэри.

ШАЛ Мухьэмэд