ЕплъагъулIэр ебгъуэтылIэжырт

- Къашыргъэ КIурацэ теухуауэ псалъэ жысIэну икъукIэ си гуапэщ. КIурацэ хуэдэ пшынауэ Къэбэрдейм зэи диIакъым. Ар зыми ещхьтэкъым. Аращ псом нэхърэ нэхъ гъэщIэгъуэныр, телъыджи къыщIытщыхъур. КIурацэ пшынауэфI къудейтэкъым. Абы псоми пщIэ, щIыхь зыхуригъэщIыфырт, дунейм екIуу зэрытетын ищIэрт. КIурацэ екIуу, дахэу хуэпауэ, и щхьэр лъагэу Iэтауэ къихьэрт утыкум, и пшынэ еуэкIэмкIи псори къыдихьэхырт. КIурацэ щапхъэ къытрахауэ, ар зэреуэр зэхахауэ диIэхэщ пшынауэфI куэд: ПщыхьэщIэ Мухьэжыр, ДыщэкI ФатIимэ, Борий Линэ, Уэрзей Лидэ. Абыхэм ящIэж КIурацэ и пшынэуэкIэр. Абы кIэлъыплъурэ фIы Iэджэ къыхаубыдыкIащ я егъэджакIуэм и Iэзагъэм. 1948 - 1957 гъэхэм къриубыдэу Къашыргъэ КIурацэ зэхилъхьауэ, ди лъэпкъ музыкальнэ культурэм и тхыдэр зытхыжа композитор-теоретик цIэрыIуэ Шейблер Трувор нотэм иригъэзэгъауэ уэрэд куэдрэ къафэ зыбжанэрэ мыкIуэдыжыну дунейм къытенащ. Абыхэм щIэлъ псалъэхэри езым зэхилъхьэжырт. Ар зи гурыхуагъэрэ зи акъыл жанкIэ лъэпкъ усэ гъэпсыкIэм и хабзэхэр къэзыгъэIурыщIэфа япэ адыгэ цIыхубз усакIуэщ. КIурацэ гурэ псэкIэ зыхищIэрт икIи къыгурыIуэрт уэрэд макъамэмрэ абы щIэлъ псалъэхэмрэ зэнэзэпсэрэ зэпсэгъуитIу, зэпэхъуу, зэкIужу щытын зэрыхуейр. Арат абы макъамэри псалъэри зэщIыгъуу щIызэхилъхьэр. Ди адыгэ лъэпкъым и уэрэд зэхэлъхьэкIэм и нэщэнэ дыдэщ ар.

Къашыргъэ КIурацэ уэрэдус-усакIуэм и мызакъуэу, адыгэ къафэм и усакIуэщ, и композиторщ. Музыкэр цIыхубэм яйщ, жаIэу къафэ зэмылIэужьыгъуэ куэд дунейм къытехьащ КIурацэ зэхилъхьауэ. Абы и макъамэ дахэхэр ди нобэ гъащIэми къыддощIэращIэ, ди лъэпкъым и пшыналъэ мыкIуэщIщ, мыужьыхыжщ, уедаIуэ пэтми зызыщумыгъэнщIщ. Лъэхъэнэ къэс макъамэщIэ ятх. Зи цIэ къэдгъэлъэгъуа пшынауэхэм къытхуагъэна пшыналъэхэр псэуху, абыхэм я цIэхэр ди лъэпкъым и гум илъынщ. Пшынауэ Iэзэм и Iэзэж Къашыргъэ КIурацэ и пшынэм ислъэмей, удж, къафэ зэмылIэужьыгъуэ Iэджэ къригъэкIыу щытащ. Абы къищынэмыщIауэ, езым зэхилъхьа «Ислъэмейр», «Уджыр», «Удж пыхур», «Уджхэшыр», «Иджырей къафэр», «Къафэжьыр», нэгъуэщIхэри нотэкIэ тхауэ, езым игъэзащIэу магнитнэ пленкэм, пластинкэм тратхауэ къэнауэ щыIэщ. Ахэр псори ди адыгэ музыкальнэ культурэм и хэлъхьэныгъэ мыкIуэдыжщ. 

Зэгуэрым Налшык щыпсэуа композиторышхуэ Авраамов Арсений и фIыгъэкIэ ди музыкэм марш къыхыхьауэ щытащ. А жанрыщIэм и мэсхьэбым иту, Къашыргъэ КIурацэ итхащ «ЩIалэгъуалэ маршымрэ» «КъБАССР-р илъэс 39-рэ щрикъум и щIыхькIэ маршымрэ». ТIури уедэIуэнкIэ удихьэхыу, дахэу, гуакIуэу зэхэлъхьащ, укъызэщIэзыIэтэ гуфIэгъуэкIэ гъэнщIащ. ЗэрыжаIэу, макъамэращ музыкэм лъабжьэ хуэхъур. КIурацэ зэхилъхьа макъамэхэм лъабжьэшхуэ, лъабжьэ куу яIэщ. «Кабардинка» ансамблым дэ сыт щыгъуи фIыкIэ дыщогугъ. Абы и япэ пшынауэщ, и япэ къэфакIуэ-солисткэщ Къашыргъэ КIурацэ. ЛэжьыгъитIри екIурэ ещхьу, тэмэму, щытхъу пылъуи зэдихьырт абы. КIурацэ еплъагъулIэр ебгъуэтылIэжырт. «Акъылыр ландыщэщи (дыщэ зэрылэщи), гъэсэныгъэр дыщэ жыгщ» жиIэгъащ пасэрейм. Апхуэдэ зыхужаIэнкIэ хъунури зыхуэфащэри, шэч хэмылъу, и цIыхугъэкIи, и хьэл-щэнкIи, и акъылкIи КIурацэ хуэдэщ. Апхуэдэ цIыхухэрт ди лъэпкъым и пщIэри, и щIыхьри лъагэу зыIэтыр. Ахэр адыгэм ди гъуазэт, ди дыгъэ-мазэт, ди лъэпкъ набдзэт. Апхуэдэ цIыхухэм сыт щыгъуи дрогушхуэ, дроин, ди щхьэр лъагэу дагъэлъагъуж. Апхуэдэ цIыхухэрщ дунейр зэтезыIыгъэри, цIыхур зыгъэцIыхури, хабзэр зыгъэхабзэри, лъэпкъыр зыгъэлъэпкъри, лъэпкъ напэр зыхъумэри.