ГъащIэ теплъэгъуэхэр

ГукъэкIыж дахэхэм ухэзышэж Iуэтэжхэр итхыжри, тхылъ щхьэхуэу дунейм къытригъэхьащ адыгэбзэмрэ адыгэ литературэмкIэ егъэджакIуэу лэжьа Багъ Марьям. Дэтхэнэ зы тхыгъэми зы Iущыгъэ гуэр хэлъу, гъащIэр зэрызэхэухуэна налъэхэм гу лъыуигъатэу апхуэдэщ. Шэчыншэу, а хъыбар кIэщIхэм хэти и гъащIэм щыщ зы пычыгъуэ гуэр и нэгум къыщIигъэхьэжынущ.

Теплъэм укъыщигъапцIэм деж

ГупсынщIэм дыкъитIысхьэжауэ дыщытт. Япэ дыдэм деж бостей кIыхь щыгъыу, и щхьэцыр Iэдийм хуэдэу ухуэнарэ едзыхауэ, набдзэ къурашэу, нэ пIащэрэ Iупэплъу хъыджэбз дахэ дыдэ щыст. МыдэкIэ абы пэмыжыжьэу, и кIэри кIэщI дыдэу, и щхьэцри бапхъэу, и нэри фыуэ ларэ, и Iэбжьанэри кIыхь дыдэу хъыджэбз гъур гъуабжэ цIыкIу щетIысэхащ.

Зы нанэ хъуржынышхуэ иIыгъыу ерагъкIэ къитIысхьащ.

- Хъуржыныр мыбдеж згъэувынт, сыщикIыжкIэ модэ нэс къыдэзмыхыжу, кхъыIэ, моуэ сыгъэтIыс! - зыхуигъэзащ хъыджэбз дахэ дыдэм.

- УкъызэмылъэIу, мыбдежым тынш дыдэу сыщысщ, мес тIысыпIэ хуит иIэхэщ, дыхьи тIыс, - къыжриIащ гуфIэжу.

Нанэр абы гъэщIэгъуэну еплъри, адэкIэ дыхьэну ежьат, ауэ мыдэкIэ щыс хъыджэбз гъуабжэ цIыкIур дэIэпыкъуащ.

Нанэр къызэплъэкIри:

- Уэ цIыкIур насыпыфIэ ухъу, - жриIащ дэIэпыкъуам. Хъыджэбз дахэмкIэ зыкъигъазэри:

- Уэри Алыхьым гущIэгъу къыпхуищI, нэкIум пIастэ ирагъэпщIкъым жыхуаIэр уи деж щынэрылъагъущ…

Сигу къеуащ слъэгъуар. Теплъэм укъызэригъапцIэри хьэкъ сщыхъуащ. Щхьэц кIыхьыр фIыуэ слъагъурти, сыхуеижтэкъым а махуэм.

Мелыхъан цIыкIу

Уафэр бзыгъэт, жэщхэри щIыIэ дыдэ хъуат. Дзыгъуэнэфхэри, я ныбжьыр я гъусэу, бгы гъуанэм мыувыIэу къолъэтыкI. Абыхэм загъэпщкIуу щытат, ауэ иджы мазэщIэм игъэжейркъым, нэхъри ерыщу зэблокIхэр. Жыг зызыпхъэхахэм я лъабжьэхэм губгъуэ дзыгъуэхэр щоулъэпхъащэ. Тхьэмпэ щхъыщхъ макъыр жэщ кIыфIым наIуэу къыхоIукI. Вагъуэ зыбжани къитIысхьащ уафэм, зыр зым нащхьэ зэхуащI темыпыIэу.

Къуажэр щэху хъуат, хьэ банэ макъи зэхэпхыртэкъым.

Шыгур уэрам зэвым дэту йох. Куэбжэпэм нэмысу къызэтоувыIэ. ЩIалэ зыбжанэ исым ящыщ зы къокIри, дохьэ пщIантIэм. ЦIыхухъу балигъ зыщIэмысыж унэм, къаджэ макъыр зэхэзыха пщащэ цIыкIур къыщIокI. Анэр адрей пэшымкIэ щыIэт, макъ щызэхихым бжэр Iуихыну хунэсауэ арат, апщIондэху хъыджэбзыр щIакIуэ фIыцIэм кIуэцIагъэджэразэри, гум ирадзэ. Пщащэ ирахьэжьар здрахьэлIа унагъуэм щыщIахьам къызэфIэувакъым, зимыщIэжу ещэтэхащ. Абы и тхыр къутауэ къыщIэкIащ гум щрадзэм щыгъуэ. Псалъэмакъыншэу зейхэм къашэжащ. Жэщым зыкъыщищIэжам, къыщхьэщыс анэр Iурихат. Унэм уэздыгъэ нэфыр щыблэрт. Зыри хьэпшып зыщIэмылъыж пэш нэщIым анэм и ныбжьым фIэкIа щыплъагъуртэкъым. И анэр къимыгъэушу, щIым къепщыхащ, пIэ яримыкъуу лъэгум деж щыжей и дэлъху цIыкIу закъуэм и гупэм щыгъуэлъащ, абы быдэу зришэкIри, щэхуу и псэр хэкIащ.

Мелыхъан цIыкIур илъэс пщыкIубл хъуа къудейуэ арат. Зэманыр бзаджэт, мылъкуи зимыIэж, зи адэри ягъэкIуэда пщащэм къелIэлIэни щыIэтэкъым. Анэ тхьэмыщкIэм зыри къыдэIэпыкъун иIэжтэкъым.

И псэр щыхэкIым зызришэкIа дэлъхур, жьы дыдэ хъужыху и шыпхъум тепсэлъыхьащ, мыувыIэуи и нэпсхэр къехуэхырт.

И фэеплъу къэна сурэт закъуэр фIэлъщ блынджабэм, еплъхэм къащогуфIыкIри.

Шырэ лIырэ

- ДыгъэцIыкIу къэсыжа? - нысэгъу нэхъыжьыр къыщIыхьащ ФатIимэтхэ.

- Къэсыжакъым иджыри, Дунейнэху и гъусэщ. Шыхэр тафэм кърахухыжыну зэхэсхащ. Доти яфIыдэкIащ.

Шы щызэрахуэ Дзэлыкъуэ хъупIэм ахэр зэрыунагъуэу щыIэт. ДотэкIэ зэджэр я тхьэмадэ Хьэсинт. И ныбжьыр нэсами, тIысыжу зигъэпсэхуртэкъым абы. Сытым дежи и къуэхэм закъыкIримыгъэхуу шы табыным яхэтт.

Шыхэр кърахулIэжат. Хьэжмусэ, ар нысэ нэхъыжьым пщыкъуэцIэр ибзыщIу ДыгъэцIыкIукIэ зэджэрат, и адэр здэщыIэмкIэ иунэтIащ. Жьы хъуа шыхэр щхьэхуэу зэхэтт. Ахэр Iэщ щаукIым яхунут…

Илъэс бжыгъэ куэдкIэ пэжу къыбгъэдэта и шым бгъэдэс и адэр щилъагъум, ар къызэщIэувыIыкIащ. Шым ешэкIауэ щыст, тIури гъырт. ЦIыхум хуэдэщ жыпIэми пцIыкъым, ауэ нэхъ Iущхэу къызолъытэ, езыхэми пэжагъкIэ хьэм фIэкIа къалъэщIыхьэн щыIэкъым, нэхъ зэхэщIи яIэщ.

Я псэми къэхъунур къещIэ. Шым и нэпсхэр къежэхырт, Хьэсини ар хущIилъэщIыкIми, езыми и дамэхэр зридзэу къэдзыхат…

Зыри жимыIэу, нэщхъейуэ, и адэми зыкъримыгъэлъагъуу Хьэжмусэ хуэмурэ къыIукIыжащ. И къуэш нэхъыжьым дежкIэ иунэтIащ. Хьэсэн, нысэ нэхъыщIэм Дунейнэхур фIэщыгъэцIэ зыхуищIар, шэщым щIэтт, Iусыр шхалъэм дикIутэу.

Зыри абы жримыIэу, гуахъуэр къищтэри, дэIэпыкъуу хуежьащ.

Шырэ лIырэ жыхуаIэращ. Зи гъащIэр зэгъусэу къызэдэзыхьа, зэхуэпэжу къекIуэкIа зэныбжьэгъуитIым я фIэхъус зэхыжыкIэм къигъэгумыщIа Хьэжмусэ, хуэмыубыдыжу къежэх и нэпсхэр и къуэш нэхъыжьым иримыгъэлъагъун папщIэ, псынщIэу псыхъуэмкIэ иунэтIащ.

ЩIалэгъуэ насып

Пшапэр зэхэуащ. Дунейр зэхэуфащ, кърикIутынущ иджыпсту жыпIэу апхуэдэщ. Уэшх, уэс, бжьыхьэкIэм текIуэнур иджыри наIуэкъым. Зэуэ жьышхуэ къыкъуэуащ. Ирихужьащ, ирихьэжьащ зэкъуэхуауэ къыIэрыхьэхэр. ЛъабжьэмкIэ зытехуэ тхьэмпэхэр, сурэт IэрыщIым хуэдэу, кIэрыпщIэрт щIыгум, мыхъейуэ къару гуэрым къриIулIам хуэдэу. Зи закъуэ кIуэцIрыкI пщащэм зыхищIэртэкъым жьыбгъэри уэшхри. Ар насыпыфIэт, дунейм и щытыкIэри и зэхуэдэт.

Псыр и нэкIум телъадэми, гуфIэгъуэм ихьырт ар япэкIэ.

Уэшхыр уэсым хуэкIуащ. Щыгъэхум ещхьу къещэщэх уэс жылэ цIыкIухэм и нэгур хуиту хуигъэзауэ пщащэр зэрылъэлъу мэдыхьэшх, мэдыхьэшх и макъ къызэрихьэкIэ, мэгуфIэ IэфIу, псэкIэ, гукIэ. И IитIыр уафэмкIэ еIэтри мэкIий:

- ГъащIэ, фIыуэ узолъагъу зэи хуэмыдэу!

И лъэ къызэрихькIэ щIопхъуэ, къеплъхэр погуфIыкI, хуэмейми къэувыIэурэ кIэлъоплъ. Хэт ищIэн а пщащэ цIыкIур щIэгуфIэр, зыгъэгуфIэр!

ЩIалагъэ-дахагъэм, гурыщIэ нэхум ирихьэжьауэ ихь пщащэм и дежкIэ уэшх къежэхри дыгъэпсщ…

Сэри сыщытащ а цIыкIум сыкIэлъыплъу куэдрэ. Сриплъэжырт вагъуэкIапсэу щIалэгъуэ ежэкIам и лъэужьым…