Зи къалэмыр гуащIафIэ

Къэбэрдей литературэм и тхыдэм щыгъуазэ дэтхэнэм дежкIи хьэкъщ Шортэн Аскэрбий лъэпкъ литературэм и фIыпIэр зи акъылым къилэжьа цIыху псэемыблэжхэм зэращыщыр. 

«Шортэн Аскэрбий и цIэмрэ и гуащIэмрэ епхащ къэбэрдей литературэм, лъэпкъ театр гъуазджэм, щэнхабзэм, щIэныгъэм, псалъэм папщIэ, фольклористикэм. Аскэрбий и Iэдакъэ къыщIэкIащ япэ адыгэ романыр, япэ къэбэрдей драмэр; а цIыху гуащIафIэм и фIыгъэкIэ дуней псом цIэрыIуэ щыхъуащ ижь-ижьыж лъандэрэ адыгэхэм къадэгъуэгурыкIуэ IуэрыIуатэ къулейм и хъугъуэфIыгъуэ нэхъыфIхэр. Аркъудейри ирикъунт Шортэным лъэпкъ щэнхабзэм хилъхьа гуащIэм и инагъыр къриплъытэну, - итхащ абы и лэжьыгъэм теухуауэ Къэрмокъуэ Хьэмид. - Тхыдэм зэи щыкIуэдынкъым Аскэрбий и къалэм гуащIафIэм игъэбэта лэжьыгъэ хьэлэмэтыр. А лэжьыгъэр Шортэным пасэ дыдэу иублэгъащ. И ныбжьыр илъэс тIощIым нэсатэкъым, Аскэрбий и япэ тхыгъэр дунейм къыщытехьам.

Зи гугъу тщIыр 1934 гъэм тхакIуэм и къалэмыпэм къыщIэкIа «Батыр и къуажэ» драмэрщ. Ди литературэм и тхыдэр зыджхэм къызэралъытэмкIэ, аращ къэбэрдей драматургием щIэдзапIэ хуэхъуар. 

«Батыр и къуажэ» пьесэм деж белджылы щыхъуащ зи Iэпкълъэпкъыр зэрыубыд, зыужьыныгъэм и гъуэгуанэм техьагъащIэ къэбэрдей драматургием унэтIыпIэ нэхъыщхьэ хуэхъун хуейр - ар гъащIэм и пэжыпIэр, и уэрыпIэр, и гуащIапIэ дыдэр драмэм лъабжьэрэ купщIэрэ хуэщIын зэрыхуейрт.

Зэрыхабзэщи, Аскэрбий и драмэм щIэлъ гупсысэм, кIуэ пэтми зыкъызэкъуихыу, нэхъ жан хъу зэпыту, зеужь, зы мэскъалкIэ утемызашэу. Зиужьурэ, зиIэтурэ а гупсысэм узэщIеубыдэ, ар уи Iэпкълъэпкъым хохьэ, уи гущIэм зэпхедз, уи акъылыр егъэлажьэ, зэхэзехуэн ещI. 

ЦIыхум и гурыгъу-гурыщIэхэм я лъащIэ дыдэм нэплъысыф, дэтхэнэ цIыхуми зыгуэркIэ хьэлэмэт дуней, гупсысэ, хьэл-щэн, псэлъафэ дэзылъагъуф драматургым - Шортэн Аскэрбий и Iэдакъэ къыщIэкIащ персонаж зэмылIэужьыгъуэ Iэджэ. Зыр адрейм зыкIи ещхькъым абы и къалэмым къигъэщIа персонажхэр, дэтхэнэри гукъинэщ, IупщIщ, къулейщ.

Ди лъэпкъым и нэгу щIэкIа тхыдэр лъабжьэ хуэхъуащ Шортэн Аскэрбий и роман цIэрыIуэм - «Бгырысхэм».

Шортэным и романым и лIыхъужь нэхъыщхьэр цIыхубэрщ. Аращ тхыдэм и къару нэхъыщхьэ дыдэр, апхуэдэущ цIыхубэр «Бгырысхэр» романым зэрыщытлъагъур.

Шортэн Аскэрбий и гуащIэдэкIым и гъунапкъэр къэлъытэгъуафIэкъым. Литературэм щиIэ фIыщIэм и гугъу умыщIыххэми, Аскэрбий и цIэмрэ и щIыхьымрэ яхъумэнщ абы ди щэнхабзэм и тхыдэм хилъхьа гуащIэм. Лъэпкъым ижь-ижьыж лъандэрэ къыдэгъуэгурыкIуэ псэкупсэ къулеигъэм и фIыпIэ IуэрыIуатэр джыным, зэхуэхьэсыным Шортэным тригъэкIуэда къарум и инагъыр хэткIи нэрылъагъущ. Аскэрбий къихутащ адыгэ IуэрыIуатэм и тхыдэр, и пкъыгъуэ нэхъыщхьэхэр, и хабзэхэр, и щапхъэхэр. Абы и фIыгъэкIэ адыгэ IуэрыIуатэм, пасэрей адыгэ щэнхабзэм я цIэр жыжьэ щыIуащ - аркъудейри пхурикъунщ а цIыху псэемыблэжым и гуащIэмрэ и щIыхьымрэ къриплъытэну».