Алэрыбгъу щIыным цIыхур елэжьын щIидзауэ къалъытэ илъэс мини 4 нэблагъэ и пэкIэ. Цыпэ зытет алэрыбгъухэм Азие Курытым, Китайм, Персым, Щамым и ищхъэрэ лъэныкъуэм ди эрэм и пэкIэ II – III лIэщIыгъуэхэм зыщрагъэужьат. Къэбгъэлъагъуэмэ, алэрыбгъухэр лъэпкъ Iэпхъуэшапхъуэхэм япэу яIэ хъуащ. Абы щыхьэт техъуэ Iуэхугъуэ 1949 гъэм къаIэрыхьауэ щытащ. Урыс археолог Руденкэ Сергей Сыбыр бгыхэм къэхутэныгъэхэр щригъэкIуэкIыу къыщIигъэщыжат къыщыщIа щIагъуэ щымыIэу фIыуэ къызэтена алэрыбгъу. Абы и ныбжьыр, зэрыхуагъэфащэмкIэ, илъэс мини 2,5-рэ мэхъу. ЗэманыфIкIэ алэрыбгъур цIыхум къыдэгъуэгурыкIуащ унагъуэр зэрыкъулейм и щыхьэту.
Ди зэманым ахэр блыным фIахыжауэ нэхъ мащIэрэ къагъэсэбэп хъуами, иджыпстуи лъапIэ дыдэщ, мелуан зыбжанэ зи уасэхэр щыIэу. Алэрыбгъухэр зэращI Iэмалхэми гъуни нэзи иIэкъым. Абыхэм ящыщ зыщ «тафтинг» алэрыбгъу щIыкIэр. Адрейхэм къазэрыщхьэщыкIыр - Iуданэ зырызу зэIуамыщэу, Iэрамэурэ къызэращтэрщ. А Iэмалым къызэщIеубыдэ хэдыкIри, зэIущэкIэри, уеблэмэ сурэт щIынри. Нэхъыщхьэращи, я инагъ-цIыкIуагъкIи, IувагъкIи, ярыт сурэткIи - сыт хуэдэ теплъи иIэу ар яхуощI, уеблэмэ цIыхум и сурэт хащIыхьыфынущ.
Мы Iэмалым куэд хуэIэкIуэлъакIуэу пхужыIэнукъым. Псалъэм папщIэ, Къэбэрдей-Балъкъэрым иджыри къэс апхуэдэ щыбгъуэтынуи щытакъым. Ауэ мы зэманым а Iэмалыр къигъэIурыщIауэ ирилэжьэн щIидзащ Налшык къалэм щыпсэу, «Кабардинка» къэфакIуэ гупым илъэс 11-м нэблагъэкIэ хэта Алэкъей Аскер.
Аскер алэрыбгъу ищIыну мурад пыухыкIа иIакъым. Ауэ езым сыт щыгъуи зыгуэрхэр зэпкърилъхьэну, хьэпшып гуэрхэр и IэкIэ ищIыну зэрыфIэфIым къыхэкIагъэну аращ. «Интернетым щIэх-щIэхыурэ сыщрихьэлIэрт алэрыбгъухэр «тафтинг» IэмалкIэ зэращI щIыкIэм. СфIэгъэщIэгъуэн хъуащ ар занщIэу, - жеIэ щIалэм. - Къэбэрдей-Балъкъэрым абы елэжь зэрыщымыIэр сщIэрти, и ужь сихьащ, цIыхухэм яфIэгъэщIэгъуэн хъуну къыщIэкIынщ, жысIэри. Ауэ лэжьыгъэм удихьэх къудейкIэ зэфIэкIыркъым, сыт хуэдэ Iуэхугъуэми зыхуэбгъэсэн, хуэIэкIуэлъакIуэ ухъун хуейщ. Сылъыхъуэри, ди щIыналъэм къыщыгъэнауэ, УрысеймкIи щызгъуэтакъым абы сыхуэзыгъэсэн. Апхуэдэу щыхъум, хамэ къэралым щыщ зы щIалэ къэзгъуэтри, абы онлайн-курскIэ сригъэсауэ аращ.
Ар къиухат, ауэ Iэмэпсымэхэр зэбгъэпэщын хуейтэкъэ?! Мы Iуэхум куэд пыщIауэ къыщIэкIащ. Iэмэпсымэ зыхуеинухэр ИнтернеткIэ къигъуэтри, къригъэшащ. Алэрыбгъу щIыныр занщIэу абы къехъулIауэ къилъытэркъым, арщхьэкIэ хуэмурэ къигъэIэрыхуащ. Япэу ищIахэр и Iыхьлы сабийхэм тыгъэ яхуищIащ. Ищэу зэтриублэну апхуэдэ Iуэху зэримыхуами, иужькIэ къыгурыIуащ абы сом гуэри къызэрыпэкIуэнур.
- Лъэпкъ тхыпхъэхэр, къапщтэмэ, адыгэ щэнхабзэм ехьэлIауэ лэжьыгъэхэр зэрысщIынми иужь ситщ. Ахэр цIыхухэм ягу ирихьа хуэдэщ, - къыхегъэщ абы.
Алэрыбгъур зэIупщэн ипэ, абы итыну сурэтыр тепщIыхьын хуейщ. Абы щхьэкIэ сурэтыщI IэщIагъэм щыщ гуэр пхэлъын хуейкъэ?! А Iуэхур къызэрехъулIэмкIэ дыщеупщIым, Аскер къыджиIащ курыт еджапIэм щыщIэсам сурэт щIыныр мыIейуэ къехъулIэу зэрыщытар, ар сэбэп къызэрыхуэхъужар. «Сурэтым сеплъурэ, адыгэ фащэ зыщыгъ щауэмрэ пщащэмрэ алэрыбгъум сэ езым IэкIэ тесщIыхьыжауэ сиIэщ. Ауэ мы Iуэхум хуэгъэпсауэ проектор щыIэщи, ар зэзгъэпэщауэ нэхъыбэм зэрысщIыр аращ, - дыщегъэгъуазэ Алэкъейм. - АбыкIэ сурэтыр тыботхэри, щэкIым тридзэ нэхумкIэ тхыпхъэхэм къэрэндащкIэ урокIуэ. ИужькIэ ар цы IуданэкIэ узыхуей плъыфэхэмкIэ къыбодэкI, зэкIэрыбогъапщIэ. Гъущыжа нэужь, Iэмэпсымэ щхьэхуэкIэ щIыбощэж, цыр зэхуэдэу, алэрыбгъур нэхъ щабэу хъун щхьэкIэ. Лэжьыгъэ епхьэлIэн хуей псори къызэщIэпкъуэжмэ, апхуэдэ зы алэрыбгъум зы тхьэмахуэм щIигъу токIуадэ.
«Кабардинка» къэфакIуэ гупым къызэрыхэкIыжар къытехьэлъарэ къытемыхьэлъарэ сфIэгъэщIэгъуэну сыщеупщIым, Аскер къыджиIащ нэхъыбэу къехьэлъэкIар лэжьыгъэр зэрыармырар, атIэ игу нэхъ къеуэр илъэс 11-м нэблагъэкIэ зыхэта гупыр къызэригъэнарщ. «Зы унагъуэ хуэдэу дызэхэтащ псори. Сигу къинэжахэм ящыщщ, шэч хэмылъу, хамэ къэралхэм дызэрыкIуари. Мароккэ, Грецие, Тырку, Индие, Иордание, Израиль, Эстоние, Латвие, Белоруссие - щIыналъэ телъыджэ куэд тлъэгъуащ ансамблым дызэрыхэтым и фIыгъэкIэ. Абы си гъащIэр епхауэ зэрыщытам си дежкIэ мыхьэнэшхуэ иIэщ, гупым хэтхэм пщIэ, нэмыс яхузощI. СакъыхэкIыжами, сфIэфIу ансамблым и концертхэм сеплъыну сокIуэ, сакIэлъоплъ, срогушхуэ, - жеIэ абы.
Къэфэным пыщIауэ адэкIэ лэжьэн мурад имыIэми, абы алэрыбгъу щIыным къищынэмыщIа, ныбгъуэхэр егъашхэ, нэгъуэщI Iуэху гуэрхэми йогупсыри, къехъулIэну ди гуапэщ.