Я цейр екIуу ящыгъти…

Мы тхыгъэмкIэ фэдгъэцIыхуну гупым и «лъабжьэр» 2005 гъэм къыщожьэ, ауэ абы псори тепсэлъыхьу къэралым цIэрыIуэ щыхъуар 2022 гъэм «Поём на кухне всей страной» телепроектым (Япэ каналымкIэ екIуэкIым) хэта иужькIэщ. Телевизореплъ мелуанхэм я гур зыхьэхуар Адыгей Республикэм и «Ашэмэз» цIыхубэ IуэрыIуатэ ансамблырщ. Абы хэтхэр псори цIыхухъущ, лъэпкъ уэрэдыжьхэр ягъэзащIэ, шыкIэпшынэрэ адыгэ пшынэрэ ягъэбзэрабзэ.

ЩIалэхэм я Iэзагъэмрэ я утыку итыкIэмрэ димыхьэха къэнэжауэ къыщIэкIынкъым, абыхэм уэрэд зэрагъэзащIэр иджыпсту Интернетым и напэкIуэцIхэм щызэIэпахыу апхуэдэщ. А псом, дауи, лъабжьэ иIэщи, гупыр къызэгъэпэща хъунми абы зегъэужьынми зи гуащIэ хэзылъхьар АР-м щэнхабзэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ, Адыгей къэрал университетым макъамэмрэ къафэ гъуазджэмкIэ и кафедрэм и доцент, педагогикэ щIэныгъэхэмкIэ кандидат Быщтэкъуэ Iэсиятщ.

Мейкъуапэ дэт ЦIыхубэ щэнхабзэмкIэ центрым епхауэ ансамблыр абы зэщIигъэуIуат 2005 гъэм. Гупыр къыщызэригъэпэщым, Iэсият къалэнышхуэ зыхуигъэувыжат - щIалэгъуалэр уэрэдымрэ къафэмрэ къищынэмыщIа, лъэпкъ макъамэ Iэмэпсымэхэм еуэнми усэхэм къеджэнми дегъэхьэхыныр. Къэбгъэлъагъуэмэ, абы зы щIэблэкъым апхуэдэу игъэсэну зыхунэсар.  

Ар иджыпсту Урысейм цIыхубэ творчествэмкIэ щIыхь зиIэ и гупщ. 2023 гъэм «Си Пакъ» цIыхубэ уэрэдыр «Черкес ФМ-м и Вагъуэхэр» концертышхуэм (Москва къалэм) щыщигъэзащIэри, гупым щIэупщIэр нэхъыбэж ищIащ.

Мы ансамблым нарт хъыбарыжьхэм щыщу уэрэд 20-м щIигъу егъэзащIэ, лIыхъужьхэм я Iущыгъэр, хахуагъэр, къарур, щэн дахэр яIэту (иджыблагъэ «Сосрыкъуэ и пшыналъэр» утыку кърахьащ). Къыхэгъэщыпхъэщ, 2012 гъэм Дунейпсо Адыгэ Хасэм и дэIэпыкъуэгъукIэ, абыхэм япэу хамэ къэрал, Германием, зыкъыщагъэлъэгъуауэ зэрыщытари.  ИлъэситI дэкIри, ансамблым «цIыхубэ» цIэр къыфIащащ.

- Адыгэ уэрэдыжьхэр жызыIэну щIалэ цIыкIу гуп гъэсэн зэрыхуейм щIэхъуэпсу куэдрэ гупсысащ Къул Амырбий. Абы щыгъуэм ар Адыгейм ЩэнхабзэмкIэ и цIыхубэ центрым и унафэщIт. Апхуэдэ лэжьыгъэм зезыпщытын игъуэтыртэкъым, зызыхуигъазэу хъуам а Iуэхум иужь ихьэну иракутэкъым. Сэ къыщызбгъэдыхьэм, куэдрэ сымыгупсысэу арэзы сыхъуат, - жеIэ ансамблым и унафэщIым. 

Iэсият щIыналъэ гимназием щIалэгъуалэм щедаIуэри, уэрэд жызыIэфыну къилъыта цIыху 40 хуэдиз къыхишащ. АдэкIэ абыхэм ядэлэжьэн хуейтэкъэ?! Махуэ ныкъуэкIэ дерсхэм щIэса щIалэ цIыкIухэр зэщIэбгъэуIуэу, иджыри уэрэд жебгъэIэныр, уегупсысмэ, гугъу дыдэщ.  Ауэ Iэсият зэрыжиIэмкIэ, а Iуэхум фIэфIу иужь ихьати, унафэщI къудейуэ я пащхьэ къимыхьэу, ныбжьыщIэхэм затригъахуэу, зэныбжьэгъугъэ я зэхуаку дэлъу лэжьыгъэр ишэщIащ. Нобэ тлъагъу ансамблыр сыт и лъэныкъуэкIи нэгъэсауэ утыку зэритыр абы кърикIуащ.

«Ашэмэзым» пасэрей лъэпкъ пшыналъэхэр зэрыщытам хуэдэ дыдэуи иджырей зэманым декIуу макъамэхэм елэжьыжауи ягъэзащIэ. Езыхэм зэрыжаIэщи, къалэн нэхъыщхьэу зыхуагъэувыж тхыдэмрэ IуэрыIуатэмрэ «къагъэпсэужыныр», абыхэм хэта лIыхъужьхэм я лIыгъэр ягъэIуныр.

Иджыпсту мы щIалэхэм «ягъэлъагъуэ» щэнхабзэр щIалэгъуалэм я гум дохьэ. Щокъуий Айдэмиррэ Биданокъуэ Жьыутрэ ягу къагъэкIыж гупым щыхыхьагъащIэм я ныбжьхэр къащIэнакIэу зэрыщытар «певичкэкIэ» къеджэу, ауэ иджы ардыдэхэм къыжраIэ хъуащ: «Афэрым! IуэхуфI иужь фитщ».

 «Поём на кухне всей страной» телепроектым щытекIуэм сом мелуани 3 и саугъэтщ. «Ашэмэз» ансамблым и унафэщI Iэсияти жэуаплыныгъэ яхьыр зыхищIэрти, Iуэхум тегузэвыхьырт. Арати, щIалэхэм жаIащ: «Саугъэт нэхъыщхьэр къэтхьэхун щхьэкIэ дызэрыщымыт зытщIыну дыхэтынукъым, ди зэфIэкIым къихьыр дгъэлъэгъуэнщ. Нэхъыщхьэр цIыхум я гум дыкъызэринэнырщ». Апхуэдэу я гур зэрызэтраубыдар арагъэнщ гуп 95-м ефIэкIыу кIэух Iыхьэм нэсыну къащIехъулIари. КъызэгъэпэщакIуэхэм я пащхьэм япэу зыкъыщыщагъэлъэгъуам, ахэр гупым зэрыдихьэхар занщIэу хьэкъ хъуат. Я япэ зэIущIэм уэрэдыр ягъэзэщIэн яухри артистхэр тIысыжат, къыжраIэным пэплъэу. ЩIалэхэр щысщ, къызэгъэпэщакIуэхэр щымщ.  Апхуэдэу тэлайкIэ зэбгъэдэсауэ, Iэсият хуэмышэчыжу: «Дауэ къыфщыхъуа? Зыгуэр хэтлъхьэн-хэтхын?» - щIэупщIащ. МакъамэмкIэ редакторыр итIанэ къэпсэлъащ: «Зыгуэр зэсхъуэкIыну, уеблэмэ сошынэ, зэIызгъэхьэну сыхуейкъыми».

Щокъуий Айдамир Магомаев Муслъим «ФIыщIэ пхузощI» и уэрэдыр щигъэзэщIам, къызэгъэпэщакIуэхэм яхэса Леонов Андрей къыжриIат: «Магомаевыр къызбгъэдэта хуэдэу къысфIэщIащ».

Сыт хуэдэ Iуэхуми гугъуехь гуэр къыхэмыкIыу къанэркъым. Iыхьэ зыбжанэм кIуэцIрыкIын хуейт зэхьэзэхуэхэр. Абыхэм язт къыхуагъэлъагъуэ уэрэд зыбжанэм зы къыхахыу урысыбзэкIэ ягъэзэщIэн хуейуэ зэрыхэтри. АрщхьэкIэ «Ашэмэзым» и унафэщIыр хуейт япэ Iыхьэм гупыр кърацIыхуну я анэдэлъхубзэмкIэ утыку къихьэну.  «ТкIийуэ сыукъуэдият адыгэбзэкIэ жыдамыгъэIэмэ, ансамблыр телепроектым къыхэсшыжыну. АрщхьэкIэ дызыхащIыкIащ икIи апхуэдэ Iэмал къыдату ди цIыхубэ уэрэд зэрыжыдагъэIам папщIэ, адэкIэ зэпеуэм къигъэув сыт хуэдэ къалэнри псалъэмакъыншэу дгъэзэщIащ», - игу къегъэкIыж Iэсият.

Ансамблым зыкъигъэлъэгъуэху, щIалэхэм я зыIыгъыкIэмрэ бгырысым хуэфэщэну ахэр зэрыщытымрэ нэхъыбэм гу лъатэу, псалъэ гуапэхэр Интернетым щыхуатхыу хуежьащ. А псом абы я уэрэд гъэзэщIэкIэр хэплъхьэжмэ, гупыр къыщIызэрагъэпэща щхьэусыгъуэ нэхъыщхьэ дыдэр - щIэблэр лъэпкъ щэнхабзэм пыщIа щIыныр - зрагъэхъулIауэ жыпIэфынущ.

         «Ашэмэз» гупым хэтхэм а гъуэгуанэр, шэч хэмылъу, ящымыгъупщэнухэм ящыщщ. «Зэпеуэм саугъэт нэхъыщхьэр къызэрыщыдмыхьар ди щхьэ иридгъэжакъым, сыту жыпIэмэ абы дэ нэхъыбэ къыщытIэрыхьащ - Урысей псом, уеблэмэ нэгъуэщI къэралхэми ди Iуэхур къызэрыщыддаIыгъыр тлъэгъуащ», - жеIэ Щокъуийм.

         «Ашэмэзыр» иджы уэрамхэми къыщацIыху, абыхэм къабгъэдохьэ, сурэт зытрагъэхыну зыкъыхуагъазэ, ягъэзащIэ уэрэдхэри цIыхубэм я дзапэ уэрэдщ. Адыгэ лъэпкъ щэнхабзэм нобэрей щIалэгъуалэр дегъэхьэхыным тегъэщIауэ къэунэхуа ансамблыр мы зэманым нэхъыжь, курыт, нэхъыщIэ гупу гуэшащ. «Нэбзий» гупыр щхьэхуэщи, абы хагъэхьахэм Iэмал яIэххэщ «Ашэмэз» ансамблым и гуп нэхъыщхьэм хэхуэну. ДяпэкIэ абыхэм ягъэзащIэ уэрэдхэм нэгъуэщI лъэныкъуэкIи зрагъэубгъуну я мурадщ, ауэ цIыхубэ уэрэдыжьхэри лъэныкъуэ ирагъэзынукъым. Ар я лъым хэтщ.

БАГЪЭТЫР Луизэ.