Щэщl гъэхэм адыгэ литературэм къыхыхьа Теунэ Исхьэкъ и къуэ Хьэчим ди прозэм и зэхэублакlуэхэм ящыщ зыщ. А лъэхъэнэм Теунэм и къалэмыпэм къыщlэкlащ мыхьэнэ пыухыкlа зиlэ художественнэ тхыгъэхэр, очеркхэр, рассказхэр, повестхэр.
Ди адыгэ литературэр ефlэкlуэнымкlэ, абы зиужьынымкlэ, ар гъуэгу захуэ тегъэувэнымкlэ, сэбэпынагъышхуэ зыпылъ, мыхьэнэ ин зиlэ lуэхугъуэ зыбжанэ илэжьащ Теунэм.
Псалъэм папщlэ, абы Щоджэнцlыкlу Алий къыщlэна литературно-художественнэ тхыгъэхэр зэхуихьэсыжри кьыдигъэкlащ, абыхэм тхылъ еджэхэр щыгъуазэ ищlащ. Къищынэмыщlауэ, Пащlэ Бэчмырзэ и гъащlэмрэ и литературнэ лэжьыгьэмрэ япэ дыдэу къызэщIэзыкъуари аращ.
Теунэ Хьэчим Тэрч районым щыщ Арик (Борыкъуей) адыгэ къуажэм къыщалъхуащ I9I2 гъэм мэлыжьыхьым и 23-м. Ар къыщхалъхуар мэкъумэшыщlэ унагъуэщ. Езым зэритхыжамкlэ, Теунэм пасэу зыхищlащ мэкъумэшыщlэхэм ятелъ гугъуехьыр, гъэпщылlакlуэхэмрэ гугъуехьакlуэхэмрэ зэхуаlэ щытыкlэ мыхъумыщlэр.
Теунэр япэщlыкlэ Тэрч къалэм школ-интернатым ехъулlэныгъэкlэ къыщеух, иужькlэ А. М. Горькэм и цlэр зезыхьэу Москва дэт литературнэ рабфакым щоджэри, I932 гъэм и лъахэм къегъэзэж, икlи журналист лэжьыгъэ зэмылlэужьыгъуэхэр егъэзащlэ. Нэхъ иужьыlуэкlэ щеджащ журналистхэр щагъэхьэзыру Москва дэт институтым. Теунэм къиухащ Тхакlуэхэм я зэгухьэныгъэм и литературнэ институту А. М. Горькэм и цlэр зезыхьэм и литературэ курс нэхъыщхьэр, Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал университетым филологиемкIэ и факультетыр.
Щэщl гъэхэм и япэ илъэсхэм Теунэ Хьэчим лэжьыгъэшхуэ иригъэкlуэкlащ лъэпкъ щэнхабзэм, адыгэ литературэм зегъэужьыным теухуауэ. А лъэхъэнэм Теунэр лэжьащ «Къэбэрдей пэж» газетым щэнхабзэмкIэ и къудамэм и унафэщlу, тхылъ тедзапlэм и редактор нэхъыщхьэу, «Комсомольская правда» газетым и корреспонденту, республикэм щlалэгъуалэм щхьэкIэ къыщыдэкI газетым и редактор нэхъыщхьэу.
Хэку зауэшхуэр щекlуэкlа зэман хьэлъэм Теунэ Хьэчим лэжьащ ВЛКСМ-м и Къэбэрдей-Балъкъэр обкомым и секретару, зауэ нэужьым партым и Къэбэрдей-Балъкъэр обкомым и лектору, щIыналъэ радиокомитетым и унафэщlу, ди Тхакlуэхэм я зэгухьэныгъэм и тхьэмадэу.
Теунэ Хьэчим и къалэмыпэм къыщlэкlа тхыгъэхэр дунейм къытехьэу щыхуежьар I93I гъэрщ. Абы и тхыгъэхэр щызэхуэхьэса и япэ тхылъ щхьэхуэр дунейм къытехьащ I94I гъэм.
Теунэм икlуа литературэ гъуэгуанэр лъэхъэнэ-лъэхъэнэурэ бгуэш хъунущ. Япэ лъэхъэнэм къызэщIеубыдэ абы тхэн щыщlидзамрэ Хэку зауэшхуэр къыщыхъеямрэ (I93I - I94Iгъгъ.) я зэхуакур. Теунэм lуэрыlуатэр зэхуехьэс, тхакlуэ нэхъыжьхэм я IэдакъэщIэкIхэр едж, рассказхэмрэ повестхэмрэ елэжьу щlедзэ. Етlуанэ лъэхъэнэм зауэ нэужь илъэсипщlыр - I946 - I956 гъэхэр - къызэщlеубыдэ. Ещанэ лъэхъэнэм къеубыд I957 - I983 гъэхэр. Абы щыгъуэ Теунэм и творчествэм зыужьыныгъэщlэ егъуэт, и зэфlэкlым хуабжьу хохъуэ, абы тхэным нэхъыбэу зрет, литературэм и жанр нэхъ инхэм елэжьу щlедзэ. А зэманым Теунэм къыдигъэкlахэм ящыщщ Нэгумэ Шорэ, Пащlэ Бэчмырзэ, Щоджэнцlыкlу Алий, Кlыщокъуэ Алим сымэ я гъащlэмрэ я литературэ лэжьыгьэмрэ теухуа очеркхэр.
Икъукlэ мыхьэнэшхуэ иlэщ лъэпкъ щэнхабзэм дежкlэ Теунэ Хьэчим итха «Кьэбэрдейм и литературэрэмрэ и тхакlуэхэмрэ» тхылъым. Ар I955 гъэм къыдэкlащ.
Теунэ Хьэчим и lэдакъэм тхыгьэфl зыбжанэ къыщlэкlащ. Абы и прозэ тхыгъэ нэхъыфlхэм ящыщ зыбжанэ урысыбзэкlэ, ди кьэралым щыпсэу лъэпкъ зыбжанэм я бзэкlи, хамэ къэралыбзэ зыкъомкlэ зэрадзэкlащ. Апхуэдэ зи насып къихьахэм ящыщщ «Аслъэн» повестыр, «Лъагъуэщlэ» рассказыр, «Псэм и lэфlыр къуатмэ» романыр.
Повестымрэ рассказымрэ инджылызыбзэкlэ, франджыбзэкlэ, нэмыцэбзэкlэ, румыныбзэкlэ, венгрыбзэкlэ, испаныбзэкlэ, полякыбзэкlэ зэрадзэкlащ. «Псэм и lэфlыр къуатмэ» романыр хьэрыпыбзэкlи къыдэкlащ, романым щыщ пычыгъуэхэр Анкара тыркубзэкlи щытрадзащ. Теунэм адыгэхэм я щэнхабзэр, я щыIэкIэ-псэукIэр lэкlуэлъакlуэу икlи шэрыуэу къызэригъэсэбэпыфам и фIыщlэкlэ, абы и тхыгъэ нэхъыфlхэм удахьэх, абыхэм къыщыгъэлъэгъуа lуэхугъуэхэр, хэт лIыхъужьхэр lупщlу уи нэгу къыщlоувэ, гукъинэ пщохъу. Ар тхакlуэм и зэфlэкlыр къэзыгъэлъагъуэ lуэхугъуэщ, абы и пщlэр лъагэ зыщlщ.
Зи къару илъыгъуэщ зыхужаlэм хуэдэу, и ныбжьыр илъэс 7I-м иту I983 гъэм мэлыжьыхьым и I3-м дунейм ехыжащ лъэпкъым фlыуэ илъэгъуа тхакlуэ гъуэзэджэ Теунэ Хьэчим Исхьэкъ и къуэр, ауэ и тхыгъэфlхэмкlэ къыхэнащ лъэпкъ щэнхабзэмрэ адыгэ литературэмрэ.
