Лъэпкъым къыдэгъуэгурыкIуэ IэщIагъэ

Ди гуапэ зэрыхъущи, а хабзэ дахэр зыхъумэ, а IэщIагъэхэм хуэIэкIуэлъакIуэ хъыджэбзхэр иджыри щыIэщ. Апхуэдэ IэпщIэлъапщIэщ Мамбэт-КIыщ Анетэрэ Тхьэгъэлэдж Агнессэрэ.

Чысэ зэмыфэгъухэр, сыхьэтылъэхэр, лэнысталъэхэр, мажьалъэхэр, нэгъуджалъэхэр, щхьэнтэ цIыкIухэр, къэлътмакъхэр, сурэтдэлъхьэхэр, пхъэ вакъэр, я щIыкIэкIэ зэмыщхь пыIэхэр - цIыхубзхэр зыгъэдэхэн защIэщ дыщэ IуданэкIэ абыхэм ягъэщIэрэщIар. Анетэ къызэрыхигъэщщи, блэкIа лIэщIыгъуэхэм адыгэ бзылъхугъэхэм ящIу щыта хьэпшыпхэр дэни къыщыцIыхугъуафIэщ, абыхэм хуагъэдэн нэгъуэщI лъэпкъхэм зыми яIэкъым. «Ди япэ итахэм къытхуагъэна щIэиныр лъэпкъ хъугъуэфIыгъуэщ. Псом хуэмыдэу дыщэидэр дгъэкIуэд хъунукъым. Ар дэ нобэрей зэманым нэхъ къезэгъыу къыщыбгъэлъагъуэ хъуну Iэмалхэр къэдгъэсэбэпми, абы и купщIэр зэрытхъумэным иужь дитщ», - жеIэ бзылъхугъэхэм. 

Анетэрэ Агнессэрэ зэгъусэу зэлэжь хьэпшыпхэри яIэщ. Абыхэм дыщэ, дыжьын IуданэкIэ къэдабэм лъэпкъ дамыгъэхэр хадыкI. Апхуэдэхэр сурэтылъэм илъу я блыным фIэлъыну щIэхъуэпсхэр, пэжыр жыпIэмэ, мащIэу къыщIэкIынкъым. Хъыджэбзхэр зэщIыгъуу елэжьащ Къущхьэ лъэпкъым я дамыгъэр ину хэдыкIыным. ГъэщIэгъуэнагъыу абы хэлъырти, лъэпкъым благъагъэкIэ къагухьэ унагъуэцIэ 32-м я дамыгъэхэмкIэ (цIыкIу-цIыкIуурэ хадыкIыурэ) нэхъ иныр къищIыкIат. «МазитIкIэ делэжьат абы», - жаIэ IэпщIэлъапщIэхэм. 

ХъыджэбзитIым зэгъусэуи я гъэлъэгъуэныгъэ къызэрагъэпэщауэ щытащ. Ахэм я IэдакъэщIэкIхэм яхэтщ адыгэ жьыхухэр. Языныкъуэхэм къызэралъытэмкIэ, ар цIыхубзым и фащэр зыгъэдахэ хьэпшыпу зэи щытакъым, атIэ сымаджэм и узыр дагъэпсынщIэн папщIэ, махуэ хуабэхэм къагъэсэбэпу арат. Зэзэмызэми жьыхур сабий гущэм и къум кIэрапхэрт, щыщIаупскIэкIэ жьыщIэху хъун щхьэкIэ. Ар гъупщым е къэдабэм къыхэщIыкIат, пхъэкъу цIыкIу хуащIырти, ныпым нэхъ ещхь хъурт, и хъуреягъкIэ кIэрахъуэу. Абы къыхэкIыу ар европей жьыхухэм куэдкIэ къащхьэщыкIырт. Мамбэт-КIыщ Анетэрэ Тхьэгъэлэдж Агнессэрэ я жьыхухэм тхыпхъэ къулей дыдэхэр тетщ. 

ЖытIар къызэщIэткъуэжмэ, дыщэидэр адыгэм и IэщIагъэ нэхъ лъапIэ дыдэщ, адрейхэм дакъыхэзыгъэщщ. ЦIыхум и IэкIэ ищIа, зэман гуэр зытригъэкIуадэу къигъэщIа хьэпшыпым гуапагъэ нэхъыбэ хэлъщ, апхуэдэуи абыхэм хъыбар гуэр я щIыбагъ къыдэлъщи, уи гум ехуэбылIэу зыбохьэ. Саугъэту апхуэдэ зы хьэпшып къыпхуащIыныр сыт и уасэ?! Гуапэщ щIалэгъуалэм а IэщIагъэр къызэращтэжар. Къэбгъэлъагъуэмэ, мащIэщ дыщэидэм, хэдыкIым ирилажьэ IэщIагъэлIхэр, ауэ ахэр куэду зы зэмани щытагъэнукъым, IэщIагъэр уагъэщIэныр зыщ, абы псоми узэрефIэкI хэплъхьэныр нэгъуэщIщи.

Мамбэт-КIыщ Анетэ и гъэсакIуэ, Къэзанокъуэ Жэбагъы и цIэр зезыхьэ центрым и унафэщI Къуныжь ХьэIишэт жеIэ: «Дауи, мы IэщIагъэм щIэгъэкъуэныншэу жыжьэ унихьэсынукъым. ЗэфIэкI зиIэ щIалэгъуалэ куэдым мыбдежым я Iуэхур щызытрамыублэфу нэгъуэщI щIыпIэхэм макIуэ. Ауэ абыи нэгъуэщI лъэныкъуэкIэ укъыщеплъ хъунущ: языныкъуэхэм кутюрье цIэрыIуэхэм ядэлэжьэну яхузэфIокI. Агнессэрэ Анетэрэ я лэжьыгъэхэм хэдыкI лIэужьыгъуэ псори къыщагъэсэбэп, нэхъри сигу дыхьэр тщыгъупщэжа хьэпшыпхэр еплъыкIэщIэкIэ «къызэрагъэпсэужырщ». Я лэжьыгъэм гурэ псэкIэ пылъыну, ехъулIэныгъэфIхэр яIэну хъыджэбзхэм сохъуэхъу».