ДыщIалэт, ди къару илъыгъуэт

Тэрч районым и Урожайнэ къуажэм щыщ Хъыдзэдж Анатолэ курыт еджапIэр къыщиухам, адэ-анэр щIэхъуэпсырт щIалэм щIэныгъэм зрипщытыным. АрщхьэкIэ ныбжьыщIэм куэд щIауэ зызыхуигъасэ адыгэ къафэхэм и псэр ятхьэкъуат…

Анатолэ Сабий творчествэхэмкIэ унэм (Налшык къалэ) къыщыфэрт, мызэ-мытIэуи гуп цIыкIум хэту Москва зыкъыщагъэлъэгъуат. ЩIалэр ерыщу и хъуэпсапIэр зэрызригъэхъулIэным зэрыхуэпабгъэр адэм къыщыгурыIуэм, Уэрэдымрэ къафэмкIэ ансамблым зэхьэзэхуэкIэ къэфакIуэщIэхэр къызэрыхихыр и къуэм жриIащ. Анатолэ арат зыхуеиххэри, и зэфIэкIи еплъыжыну, и мурадыр къехъулIэми и гуапэу Iуэхум иужь ихьащ. Зэпеуэм и Iыхьищым укIуэцIрыкIын хуейт гупым укъащтэн папщIэ. Япэ махуэм Хъыдзэджыр кIуэри къэфащ, къыщытригъэзэну пIалъэр къыжраIэри къаутIыпщыжауэ, зы щIалэ къыкIэлъагъэжащ. Абы фIэкIа хэмылъуи, ансамблым къэфакIуэу ар къащтащ. «Абы фIэкIа хэмылъу» жытIэ щхьэкIэ, а псом я щIыбагъкIэ лэжьыгъэшхуэ къыдэлът. Арати, 1965 гъэм аргуэру зы къэфакIуэщIэ, иужькIэ ахъырзэману зыкъигъэлъэгъуауэ, ансамблым и гупым къыхэхъуащ.

ИлъэситIкIэ къэфакIуэхэм яхэтауэ, Анатолэ армэм ираджэри, илъэсищкIэ дзэм къулыкъу щищIащ. 1970 гъэхэм къигъэзэжа нэужь, гъуэгуанэ купщIафIэхэр къызэпичу Хъыдзэджыр ансамблым и гъащIэм хыхьэжащ. 1972 гъэм - Австралие, Сингапур, Филиппинхэм, Совет Союзыр къызэхакIухьащ абыхэм. «ДыщIалэт, ди къару илъыгъуэт, гугъуехьи зыхэдмыщIэу, тфIэгъэщIэгъуэну дэни дыкIуэрт, къэфэнкIи ди гуащIэ деблэжыртэкъым», - жиIэжащ иужькIэ абы. Ямыгъэплъ вагонхэм ису, зы къалэм дэкIрэ адрейм дыхьэу лажьэхэрт. КъэкIуэжамэ, илъэсым ятын хуей концерти 165-р зыщIагъэхьэрт.

1974 гъэм ансамблыр Латинэ Америкэм кIуащ, Хъыдзэджри хэту. А къэралым «Кабардинка»-м фIэкIа Iуэху ямыIэжми ярейуэ, мазитIкIэ щыIэн хуеяр, мазиплIрэ махуэ 20-кIэ къамыутIыпщыжу яIыгъат. «Ди концертхэр Мексикэм къикIахэм иращэжри, абыи мазэ псокIэ, зы махуэ къэмынэу, пшыхьхэр щедгъэкIуэкIащ, - игу къегъэкIыж Хъыдзэджым. - Никарагуэ дызэрыщыIами и гугъу щIыпхъэу къыщIэкIынщ. ЩIыр хъеяуэ къалэм уни 3 (члисэр, театрыр, зы хьэщIэщ) фIэкIа къыдэмынэжауэ апхуэдэт. Къалэ гъунэхэм шатыр щаухуахэм цIыхухэр щыпсэууэ арат. Ахэр къашэрти, ди концертхэм ирагъэплъырт. МахуищкIэ концертих щыттат а щIыпIэм. «Ди нэр къэвгъэплъэжащ, дуней зэрыщыIэр къэдывгъэщIэжащ, фIыгъуэр псоми къыфлъыс», - жаIэрт абыхэм». АдэкIи пащащ къэфакIуэхэм я гъуэгум: Колумбием и тенджыз Iуфэм зыкъыщагъэлъагъуэрэ, хым елъытауэ метр мини 2 е 3-кIэ нэхъ лъагэ щIыпIэхэм щыIэ къалэхэм къыщыфэу. «Апхуэдэхэм деж хьэуар тIэкIу къыдэгугъуэкIырт, дызэсамрэ абыкIэ щыIэмрэ зэхуэдэтэкъыми. Ауэ абыхэм щхьэкIи къэдмыгъанэу ди лэжьыгъэр дгъэзащIэрт, къинэмыщIауэ, Iуэху дызыхэтым шыIэ тхэлъу дригъэсат», - жеIэ ди псэлъэгъум.

1983 гъэм Бразилием мазитIкIэ щыIащ къэфакIуэ гупыр. Ансамблым и Iуэху дигъэкIыу, и концертхэр къызэригъэпэщу абы къащыхэтат Рио-да-Жанейрэ дэс, лъэпкъкIэ куржы цIыхубз Тайслер Тамарэ.

Мыри Анатолэ и гукъэкIыжхэм щыщщ: «Ди анэм хуэдэу къытщхьэщытащ ар. Ди хабзэр, ди зыIыгъыкIэр игу зэрырихьыр къытригъазэурэ къыджиIэрт абы. Къыхигъэщырт, нэхъапэIуэкIэ иригъэблэгъа куржы щIалэгъуалэр абы зэрыфIэпсынщIар, абыхэм хуэмыдэу дэ гъэсэныгъэ къызэрыддилъагъур. А зэманхэм гупым и художественнэ унафэщIыр Ульбашев Мутайт, генеральнэ унафэщIыр Аронов Евгенийт. Ансамблыр зэрыIыгъыу, зы унагъуэ цIыкIу хуэдэу щытын папщIэ ахэр я гуащIэ еблэжакъым.

Санкт-Петербург (абы щыгъуэм Ленинградт) Невскэм и унэм зэгуэр концерт щыттауэ, утыкум драмыгъэкIыжу куэдрэ даIыгъат. ЦIыхухэм псом нэхърэ нэхъ яфIэщIэщыгъуат ди «Мэлыхъуэ къафэр». Пшыхь нэужьым Италием къикIа зы гуп цIыкIу къытхэлъэдауэ къыдэхъуэхъурт. Ауэ аратэкъым гъэщIэгъуэныр, атIэ «сувенир!» жаIэу ди мэлыхъуэ башыр зэрырахьэжьарат. Къахуэдгъанэ хъуакъым, пщэдджыжьым концерт диIэт…»