Зи макъамэхэр дуней псом щыIу

 УФ-м щIыхь зиIэ и артист, УФ-м гъуазджэхэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ, УФ-м и Къэрал саугъэтым и лауреат, КъБР-ми КъШР-ми я цIыхубэ артист, композитор Даур Аслъэн Алий и къуэр къызэралъхурэ илъэс 85-рэ ирокъу.

Даур Аслъэн иуса макъамэ уахътыншэхэм къадэкIуэу, адыгэм къыдекIуэкIа цIыхубэ уэрэдыжь куэд дунейм щIэрыщIэу къытригъэхьэжащ. А уэрэдхэр ягъэзащIэрт Даурым къызэригъэпэща «Дахэнагъуэ» цIыхубэ уэрэджыIакIуэ гупым. Абы яхэтт къалэдэс бзылъхугъэ куэд. ГъэщIэгъуэнракъэ, зи анэдэлъхубзэм хуиту иримыпсэлъэф абыхэм адыгэ уэрэдхэр ягъэзащIэурэ адыгэбзэри зрагъэщIат. Апхуэдэу Даур Аслъэн а пщащэхэм зыхригъэщIэжыфат зэрыадыгэр.

«Дахэнагъуэ» ансамблым теухуауэ хъыбар гъэщIэгъуэнхэр щыIэщ. Ар Даурым къызэригъэпэщыным щхьэусыгъуэ хуэхъуар а гупыр лъэпкъым иIэныр и чэзууэ къызэрилъытэрт.

Даур Аслъэн игъэгузавэрт макъитI-щы щызэхэухуэна уэрэд гъэзэщIэкIэр кIуэ пэтми адыгэм зэрыфIэкIуэдым. Къапщтэмэ, апхуэдэ уэрэд щэ бжыгъэхэр езым итхауэ иIэт. Илъэс зытIущкIэ Аслъэн лъыхъуат апхуэдэ зэфIэкI зыбгъэдэлъ уэрэджыIакIуэ цIыхубзхэм. Хэщыпыхьауэ къыхихырт и ансамблым хигъэхьэнухэр. Нэхъыщхьэу къилъытэр артистым уэрэдыр зыхищIэныртэкъым е ар дахэу игъэзэщIэныртэкъым. Композиторым къилъытэрт бзылъхугъэхэр Iэмал имыIэу зы лъэпкъ макъамэ Iэмэпсымэ еуэфу щытын хуейуэ. «Даханагъуэ» гупым хэт цIыхубзийм ящыщу хыр пшынэ еуэрт, Iэпэпшынэр, пхъэцIычыр, бэрэбанэр, къамылыр зи Iэпэгъухэри яхэту.

«Дахэнагъуэ» ансамблыр Даур Аслъэн 1992 гъэм къызэригъэпэщащ. ЯпэщIыкIэ Пионерхэм я уардэунэм щрагъажьэри, иужькIэ Сабий творчествэмкIэ республикэ унэм я лэжьыгъэм щыпащащ. Ансамблым и нэIэ тригъэтат Безрокъуэ Еленэ. Даур Аслъэн а цIыхубзым и фIыщIэр зэи игъэкIуэдыртэкъым. Нэхъ иужьыIуэкIэ «Дахэнагъуэр» щылэжьащ КъБР-м и телерадиокомпанием и зы пэшым.

Композиторым зэхуишэса гупым хэтащ Тхьэгъэлэдж Светланэ, Мэсей Линдэ, ЛIымахуэ Залинэ, Абыдэ Людэ, Црым Эллэ, Мэстафэ Эммэ, КIэрэф Иннэ, Хьэвэящхьэ Женя. Ансамблым хэтхэм я уэрэд жыIэкIэр цIыхухэм занщIэу ягу дыхьат. Еш имыщIэу Аслъэн абыхэм ядэлажьэрт, заригъэужьын папщIэ, Бах и IэдакъэщIэкIхэми, нэгъуэщI классикэ макъамэхэми яхуеуэрт, Агънокъуэ Лашэ, ЩоджэнцIыкIу Алий сымэ я усэхэм къахуеджэрт. Бзылъхугъэхэм я хьэл-щэнми кIэлъыплъырт, хабзэм, сурэтыщI гъуазджэм, нэгъуэщIхэм хигъэгъуазэрт.

- Лъэпкъыр лъэпкъ зыщIыр абы и творческэ цIыхухэрщ - тхакIуэ, усакIуэ, сурэтыщI, композитор, гупсысакIуэ хуэдэ­хэрщ. Адыгэм ди насыпти, къытхэкIащ Даур Аслъэн хуэдэ цIыхушхуэ. Ар, шэч хэмылъу, къызыхуигъэщIар музыкэрат, и гъащIэ мащIэм абы къригъэу­быдыфари пхужымыIэным хуэдизу куэдщ.
Абы и насып кърихьэкIат музыкант цIэрыIуэхэу Нейгауз ­Ген ­рихрэ Ростропович Мстиславрэ я дерс зэIухахэм щIэсыну, я концертхэм еплъыну, консерваторэм и егъэджакIуэ, ком­по­зитор гъуэзэджэ Щедрин Родион мызэ-мытIэу епсэлъы­лIэну, музыкант, композитор телъыджэхэм ирагъэджэну, - жеIэ ХьэIупэ ДжэбрэIил. - Даур Аслъэн хуэдэу концерт къызэзыгъэпэщыф сэ срихьэ­лIакъым. И гъащIэр мащIэми, и гуащIэр инт абы. Ди жагъуэ зэрыхъунщи, пасэIуэу, 1999 гъэм, дунейм ехыжащ, ху­зэ­фIэкIынум и ныкъуэми хунэмысауэ.

- СыщIалэу, «Черкес хэку» газетым сыщылэжьэн щIэздзагъащIэу, пэшым щIэт телефоныр къозу. Къытесхмэ, къэпсалъэр Даур Аслъэнт. «Тыркубий, - жиIащ, - ухущIыхьэмэ, си унэмкIэ укъыщIыхьэ­фамэ си гуапэт.         Газетым тебдза «Адыгэ хэку» уи усэм макъамэ щIэслъ­хьащи, уезгъэдэIуэну арат». СымыкIуэу ­хъурэт?! Сылъэтэным хуэдэу сы­­нэсащ я деж. Пианинэм етIысылIэри, «Адыгэ хэку» зы­фIэсща усэм щIилъхьа макъамэм еуэу, уэрэдри жиIэу сригъэ­дэIуащ. «Иджыри зэ зэхэзбгъэхын?» - щы­жысIэм, етIуанэуи ­сригъэдэIуащ. Макъамэм апхуэдизкIэ сыкъызэщIиIэтат, дэрэ­жэгъуэ ин къызитати, ар къыпхуэмыIуэтэным хуэдизт.
Абы иужькIэ иджыри зы уэрэд, «Си къуа­жэ» жыхуиIэр, зэдэттхащ ­Аслъэнрэ сэрэ. Къэрэшей-Шэрджэ­сым щекIуэкIа зэпеуэм а уэрэдхэм етIуанэ увы­пIэр къыщыхуагъэ­фэ­щауэ щытащ.
Пэжщ, дэ апхуэдэу куэдрэ дызэхуэзэр­тэкъым. Ди зэIущIэхэри кIэщI дыдэт - Аслъэн сыт щыгъуи пIащIэрт, гупсэ­хуу уэршэрыну зэман ­игъуэ­тыртэкъым. Илъэс 59-рэ иримыкъу фIэкIа ­къи­мы­гъэщIами, лъэпкъым куэд хуэзыщIа, адыгэм ди пщIэр зыIэта цIыхущ. Жы­пIэнуракъэ, абы и ­гъащIэ кIэ­щIыр макъа­мэ зэфэзэщт. Езыр ап­хуэдизкIэ псэ ­къ­аб­зэт, малъхъэди­сым хуэдэу узы­щIи­шэрти, зэ закъуэ нэхъ мыхъуми ухуэзамэ, псэлъэгъу ­пхуэхъуамэ, етIуанэу ущы­­IущIэнур къыпхуэмыгъэсу упэп­лъэрт, - игу къигъэкIыжырт усакIуэ Къантемыр Тыркубий.

- Си егъэджакIуэу, гъуэгугъэлъа­гъуэу щытащ Аслъэн. Гупым хэта хъыджэбзхэм ар егъэлеяуэ къыдэлIэлIащ. ЦIыхугъэшхуэ, хьэл-щэн дахэ куэд хэлът абы. И гъэсэнхэм зэи къыттеплъэкъукIыртэкъым, - жеIэ КъБР-м щIыхь зиIэ и артист Тхьэгъэлэдж Светланэ. - Жэуаплыныгъэ ин хэлъу Iуэхум бгъэды­хьэрт утыку дихьэну зыщыдгъэхьэзыркIэ. УэрэджыIакIуэ къысхэкIыну къызэрысщыгугъыр зыхэсщIэрти, схузэфIэкI къэзгъанэр­тэ­къым. Макъамэм и жанр псоми ар хуэIэзэу зэрыщытам псори щыгъуазэщ. Абы къигъэщIэрэщIэжа адыгэ цIыхубэ уэрэдыжьхэм я уасэр къэлъытэгъуейщ. Езыр мыпсэужми, и макъамэхэр, уэрэд телъыджэхэр адыгэ щыпсэу дэнэ щIыпIи щоIу. Ахэр зэи жьы хъунукъым.

Даур Аслъэн апхуэдэу фIыкIэ ягу къинэжащ ар къэзыцIыхуу щытахэм, и лэжьэгъухэм, благъэхэм, Iыхьлыхэм.