«Кабардинец» - япэ адыгэ газет

Дэ дызэрыщыгъуазэмкIэ, япэ адыгэ газетыр Дым Iэдэмрэ ЦIагъуэ Нурийрэ 1923 гъэм къыдагъэкIын щIадза «Адыгэ макъращ». Абы къыкIэлъокIуэ 1924 гъэм мэкъуауэгъуэм и 1-м япэу дунейм къытехьа «Къэрэхьэлъкъыр». Ауэ, къызэрыщIэкIымкIэ, газет Iуэхум Налшык иджыри Граждан зауэм и зэманым зэфIэувэн щыщIидзат, зи гупыжри совет тхыдэм и нэфI зыщымыхуа «офицер хужьхэращ». Абы щыгъуазэ дещI «Къэрэшейм Налшык хужьхэм я унафэм зэрыщIэтам теухуауэ къиIуэтэжахэр» зи псалъащхьэ Жансит Уэсмэн и кандидат тхыгъэм щыщ пычыгъуэм.

Къэрэшей Бэчмырзэ Февраль революцэм и ужькIэ Налшык къыщыунэхуа гъэзэщIакIуэ граждан комитетым и лIыкIуэт. Ар 1918 гъэм и шыщхьэуIумрэ щэкIуэгъуэмрэ я зэхуакум Налшык округым и комиссару щытащ. 1919 гъэм Къэрэшейм Бекович-Черкасский Тембот (зи гугъу ищIыр «Шуудзэ щхьэмыгъазэм» хэта офицер «хужьращ») иухуа администрацэм цIыхубэ унафэхэр щызэблэхыныр и къалэну хэтащ. Дызытепсэлъыхь Iуэхур Бэчмырзэ «1919 гъэм екIуэкIа пщы-уэркъ съездыр» тхыгъэм къыщеIуэтэж. Абы зэрыжиIэмкIэ, 1919 гъэм Налшык «хужьхэм» щаIыгъа зэман кIэщIым къриубыдэу, къалэм «Кабардинец» зи фIэщыгъэ газет махуитI къэс зэ урысыбзэкIэ къыщыдэкIыу щытащ. Дэфтэрхэм къыхощ газетым текIуадэ мылъкур барон Тандефельт къызэрыбгъэдэкIар. «Адыгэбзэ къудамэм и унафэщIыр ЩоджэнцIыкIу Алийщ», - дыкъыщоджэ адэкIэ а тхыгъэм. Газетыр къуажэ унафэ щIапIэхэм хурагъэхьырт. Редакторыр Татарчевский Михаил Иванович зи цIэ, большевикхэр Налшык къыдыхьэн ипэкIэ къалэм дэIэпхъукIа къулыкъущIэ гуэрт. Никольская зи унэцIэ абы и шыпхъум Налшык адрыщIкIэ, Долинск щIыпIэм, унэ лъапсэ щиIащ.

«Совет тхыдэджхэр Къэбэрдеймрэ Балъкъэрымрэ «хужьхэм» я унафэм зэрыщIэтам щытепсэлъыхькIэ большевикхэм лей къазэрытехьахэм, ахъшэ къызэрыхахам, щIалэхэр армэм зэрыдашам, къинэмыщIхэм фIэкIа тепсэлъыхьыркъым, - щетх Жансит Уэсмэн «Къэбэрдеймрэ Балъкъэрымрэ большевикхэм зэрапэщIэтар» и лэжьыгъэм. - Ауэ щыхъукIэ, Бекович-Черкасскэм и администрацэр узыншагъэр хъумэн, щIэныгъэм зегъэужьын хуэдэ Iуэхухэм егугъурт. «Лъэпкъым и щэнхабзэм зригъэужьын» мурадкIэ абы 1919 гъэм и накъыгъэм щегъэжьауэ тхьэмахуэ къэс «Адыгэ газетэ» къыдигъэкIыу щытащ, къэбэрдей адыгэбзэкIэ тхарэ хьэрып хьэрфкIэ къэщыпауэ. КъинэмыщIауэ «Кабардинец» зи фIэщыгъэ газетри къыдэкIыу щытащ».

Жанситым зи гугъу ищI газетым и хъыбарым дыщрохьэлIэ 2002 гъэм Бытырбыху дэт Урысей лъэпкъ библиотекэм и жэрдэмкIэ къыдэкIа «Совет зэманым химыубыдэ газетхэр (1918 - 1922)» тхылъым. 209-нэ номерым щIэту абы дыкъыщоджэ: «Кабардинец». Махуэкъэс хъыбархэмрэ телеграммэхэмрэ. Редакторым и къалэныр Хуциев М. Е. егъэзащIэ, къэбэрдей къудамэр зыгъэлажьэр ЦIагъуэ Н.- щ. 1919 гъэ, фокIадэм и 22; Тэрч-Дагъыстэн край. Барон Тандефельт къыдегъэкI, щытрадзар Львов К. М. и цIэр зезыхьэ типографиеращ.

Даутокъуэ-Серебряков Заурбэч и тхыдэтх Чхеидзе Константин и гъащIэм теухуа тхыгъэри щыхьэту къоув куржы зауэлI-тхакIуэм «1919 гъэм Врангелым и «Кабардинец» газетым тхыгъэхэр къытрыригъадзэу зэрыщытам.