Дуней псом пщыкIузрэ и чемпион

ЩIы хъурейм щыгъуэтыгъуейщ Адыгейм и Куэшхьэблэ щIыналъэм хыхьэ Еджэрыкъуей къуажэм къыщалъхуа Хьэсанэ Мурат самбэмкIэ зыIэригъэхьа ехъулIэныгъэхэм хуэдиз зиIа: дуней псом 11-рэ и чемпион хъуащ, Дунейпсо кубокыр 8 къихьащ, Европэм 5 щытекIуащ, 19-рэ къэралым дыщэр щызыIэригъэхьащ. Илъэс пщыкIутхум щIигъукIэ Урысей Федерацэм и командэ къыхэхам и капитану щытащ икIи зыхэт спорт лIэужьыгъуэм щынэхъ лъэщ дыдэу куэдрэ къалъытащ. Абы самбэмкIэ къэралми дунейми къыщыпэлъэщын щIагъуэ щыIакъым 1993 - 2006 гъэхэм.

Нарт теплъэ зиIэ щIалэ Iэбыдэлъэбыдэ цIыкIу къихъуащ Еджэрыкъуей къуажэм щыпсэу Хьэсанэ Руслан и унагъуэм 1970 гъэм дыгъэгъазэм и 10-м. И къэхъукIэкIи зыужьыкIэкIи ар пелуан щыпкъэт. Нэхъ къыдэкIуэтейуэ школым щIэтIысхьа иужькIи, и ныбжьэгъухэм къащхьэщыкIырт и теплъэкIи зэфIэкIкIи. Ебланэ классым щынэсам гу къылъатэри, мо псынщIэу къэжэпхъ щIалэ цIыкIур самбэмрэ дзюдомрэ хуагъэсэн щIадзащ. ЗыщIэс школым физкультурэмкIэ и егъэджакIуэ Бэрзэдж Щыхьым абы и япэ тренер хъуащ икIи къару куэд ирихьэлIащ Мурат спортсмен Iэзэ къыхэкIын папщIэ. Аращ лъабжьэ быдэ хуэзыгъэтIылъар дуней псом тепщэныгъэр щызыубыдыну щIалэм и ехъулIэныгъэ инхэм.
ГъащIэ гъуэгу хуэхъунум Хьэсанэ Мурат куэдрэ егупсысакъым курыт еджапIэр къиуха иужькIэ. Самбэмрэ дзюдомкIэ зыхэта зэхьэзэхуэхэм къыщихьа ехъулIэныгъэхэм абы къригъэщIат текIуэныгъэм и IэфIагъыр икIи Мейкъуапэ дэт Адыгэ къэрал университетым и спорт факультетым щIэтIысхьащ. Зэреджэм хуэдэурэ, зыщигъасэу щIидзащ Самбэмрэ дюдомкIэ олимп резервым и школым. И насып къикIри, хэхуащ Невзоров Виктор (олимп чемпион Невзоров Владимир и къуэш нэхъыщIэщ) и гупым. Абы куэд къригъэщIащ адыгэ щIалэщIэм. КъыкIэлъыкIуэу Мурат ягъэсащ Себелев Александр, Щхьэлахъуэхэ Валентинрэ Русланрэ икIи дэтхэнэми фIы гуэрхэр къыхалъхьащ – армырауэ дуней псом щытепщэ ухъуфынукъым.
1980 гъэм Мэзкуу щекIуэкIа гъэмахуэ Олимп джэгухэм жэз медалыр къыщызыхьа Емыжь Арамбий Хьэсанэ Мурат и тренер щыхъуам куэд щыгуфIыкIат. Самбэмрэ дзюдомрэ зэхуэдэу хуэIэкIуэлъакIуэ щIалэщIэм Iэмал хъарзынэ къыхукъуэкIат лъагапIэщIэхэм зрипщытыну. А спорт лIэужьыгъуитIым ящыщу дзюдорат Олимпиадэхэм хагъэхьар икIи дэтхэнэри зыщIэхъупс абы и щыгум мызэ-мытIэу къыщыхутэфынут.
Мурат хуабжьу дихьэхауэ зигъасэрт, ехъулIэныгъэфIхэри иIэт. Ар Урысей Федерацэм щытепщэ хъури, Совет Союзыр зэхэщэщэжа иужькIэ къэунэхуа Къэрал Щхьэхуитхэм я Зэгухьэныгъэм щынэхъыфIхэми яхыхьат. АрщхьэкIэ 1991гъэм Хьэсанэмрэ Емыжьымрэ я гъуэгухэр зэбгъэдэкIащ, Арамбий Германием щылэжьэну ирагъэблагъэри, Мурат утыкум къинащ.
Апхуэдиз зэфIэкI зиIэ щIалэщIэр хэти зришэлIэну щIэхъуэпсырт. Ар хузэфIэкIащ самбэмкIэ ехъулIэныгъэ инхэр нэхъапэм зиIауэ иджы тренер цIэрыIуэ хъуа Хьэпай Арамбий. Ахэр щызэдэлэжьа япэ дыдэ илъэсым (1991гъэм) Хьэсанэ Мурат Урысей Федерацэм самбэмкIэ и кубокыр зыIэригъэхьащ. АдэкIэ зыр адрейм къыкIэлъыкIуэу текIуэныгъэ гъуэзэджэхэр къыпэплъэрт. АрщхьэкIэ япэ ехъулIэныгъэ иныр зэи гум имыхужынщ: 1993 гъэм Калининград щекIуэкIырт самбэмкIэ Европэм и XII чемпионат. Апхуэдэ утыкушхуэхэм зэи имыта адыгэ щIалэщIэр, пэщIэдзэм мащIэу Iэнкун хъуами, иужькIэ зызэщIикъуэжащ икIи и хьэрхуэрэгъу псори хигъащIэри, нэхъ пщIэшхуэ дыдэ зиIэ хьэлъагъым (килограмми 100-м щIигъум) дыщэ медалыр къыщихьащ. КIэух зэIущIэм абы къыщыпэщIэта, Молдавием къикIа Гыштемулте текIуэныгъэм щыгугъыну зы Iэмали иритакъым.
КъыкIэлъыкIуа илъэсыр нэхъыфIыжт. Хьэсанэр Европэм щытекIуэри, дуней псоми пашэ щыхъуащ. Югославием и Нови-Сад къалэм щекIуэкIа зэхьэзэхуэм, сыт щыгъуи и хьэрхуэрэгъу лъэщ белорус Емельянов Владимир щыхигъащIэри, ЩIы хъурейм и чемпион япэу щыхъуащ.
1995 гъэми Мурат къыпэлъэщын Европэми дунейми щыIакъым. Апхуэдэ ехъулIэныгъэ инхэм щIалэщIэм и щхьэр мащIэу игъэунэзауэ къыщIэкIынущ. Армырамэ, дауэ къызэрыбгурыIуэнур Токиорэ Тбилисирэ жэзрэ дыжьынрэ фIэкIа къызэрыщимыхьар. Псом хуэмыдэу жагъуэ щыхъуащ Хахейлашвили Давид Куржым и къалащхьэм финалым къызэрыщефIэкIар. Ауэ ар Хьэсанэм и дежкIэ иужь дыдэ къыхэгъэщIэныгъэт. Абы къыкIэлъыкIуэу зыхэта зэхьэзэхуэхэм Мурат зыри зэи къыщытекIуакъым икIи илъэсибгъукIэ зэкIэлъхьэужьу (1998 - 2006 гъэхэм) дуней псом и чемпион хъуащ! Апхуэдэ зэфIэкI зиIа ЩIы хъурейм иджыри къэс къытехьакъым. Аращ «Самбэм и пащтыхь» къыщIыфIащари.
Спортым хэкIыжа иужькIэ Хьэсанэ Мурат и Iэр зэтедзауэ тIысыжакъым икIи къэрал, жылагъуэ лэжьыгъэшхуэ нобэр къыздэсым ирегъэкIуэкI. Адыгэ Республикэм физическэ щэнхабзэмрэ спортымрэ и комитетым и унафэщIу щытащ, иджы Урысей Федерацэм и Къэрал Думэм и детутатщ икIи Физическэ щэнхабзэмкIэ, спортымкIэ, туризмэмрэ щIалэгъуалэм я IуэхухэмкIэ комитетым Iуэху щхьэпэ куэд щызэфIегъэкI. И зэфIэкI лъагэм къыпэкIуащ «СамбэмкIэ спортым щIыхь зиIэ и мастер», Зэныбжьэгъугъэм и орден дамыгъэ лъапIэхэр.
Куэд дыдэ къыщехъулIащ Хьэсанэ Мурат мы дунейм икIи насыпыфIэу зебжыж, ауэ гъащIэм нэхъ лъапIэ дыдэу къыщилъытэр, дауи, и унагъуэращ. И щхьэгъусэ Саидэрэ абырэ щIалитIрэ зы хъыджэбзрэ зэдапIащ икIи гъащIэм зэрыхэзэгъэн IэщIагъэ хъарзынэхэр ирагъэгъуэтащ. Лэжьыгъэм къыщыдэхуэм и деж хуабжьу абы фIэфIщ игъэхъу адыгэшхэм яхэтыну, тхылъ еджэну, щэкIуэну, бдзэжьей ещэну. Тхьэм къыхузэпищэ!

Жыласэ Заурбэч.
Поделиться:

Читать также: