Жылагъуэ

Плъыфэ куэд щыдолъагъу мы дунейм. Лэгъупыкъур зи теплъэу щыт гъащIэр куэдрэ къытхуотыгъэ хужьыгъэкIэ. Ди жагъуэ зэрыхъущи, иужьрей зэманым бжьыпэр иIыгъщ фIыцIафэм. Абы и щхьэусыгъуэхэри гурыIуэгъуэу къыщIэкIынщ: уз шынагъуэ, лэжьыгъэншэ, мэжэщIалIагъэ, цIыхугъэншагъэ, зэрыукI…

ЦIыхухэм сфIэгъэщIэгъуэну куэдрэ сакIэлъоплъ. Мы махуэхэм нэхэр нэхъ зытеплъызэу щытар плъыфэхэрщ, цIыхухэм ящыгъ щыгъынхэм я плъыфэхэрщ. Москва метром сыт щыгъуи цIыхур щыкуэдкъэ-тIэ? ГъэунэхупIэ щIыпIэу къыхэсхари аращ.

Мазэ хъуа-мыхъуащ Дагъыстэным щыщ хъыджэбзиплI щIэпхъуэжауэ хъыбар къызэрыIурэ. Езыхэм зэрыжаIэмкIэ, абыхэм я унэм леишхуэ къащытехьэрт.  Куржы гъунапкъэм икIын я мураду, Осетие Ищхъэрэм хуэзэ Ларс Ипщэ щIыпIэм нэса иужь, пщащэхэр хабзэхъумэхэм  яубыдащ.  

ЩыIэри, щыIари, щыIэнури зи IэмыщIэ илъ Алыхьым ди натIэ илъымрэ къытпэщылъымрэ зэхуэмыдэу дыкъигъэщIащ. Хэти и гъащIэр щIэращIэщ, насыпкIэ псыхьащ, гуфIэгъуэ защIэм хопсэухь, хэти зы махуэм нэхърэ адрейр нэхъ къытехьэлъэу мэпсэу. Сыт апхуэдэ зэщхьэщыкIыныгъэр къызыхэкIыр? Языныкъуэм батэр ягъэшу, къэнахэм кIэрыхубжьэрыхур я натIэ щхьэ хъурэ?

ЗэрыжаIэмкIэ, псори зэлъытар насыпырщ. Уи кIэн къикIрэ,  насыпыр гуэгъу пхуэхъумэ - утхъэнущ, насыпыншагъэр уи натIэ - уIыхьэншэщ.

МафIэсгъэункIыфIхэр «Зи IэщIагъэкIэ нэхъыфI» цIэм щыщIэбэна мыгъэрей еплъыныгъэ-зэпеуэм и кIэух Iыхьэр зэфIэкIащ. Абы къыщыхахащ Къэбэрдей-Балъкъэрым мафIэсым пэщIэт-къегъэлакIуэ IэнатIэм профилактикэ IуэхумкIэ гупым и унафэщI нэхъыфIыр.

Коммунист партыр ди къэралым щытепщэ зэмант. Адыгэ къуажэхэм ящыщ гуэрым колхозым и унафэщI щыхах зэIущIэ щекIуэкIырт. «Зэрысабийрэ и псэр етауэ, жэщ-махуэ имыIэу мэлажьэ, мис иджыпстуи губгъуэм итщ, Хьэжмуд хэдвгъэгъэх», - къыхилъхьащ зым.

«Уэлэхьи, хъунумэ! Хъарзынэмэ икIи хуэфащэмэ!», - даIыгъащ мыдрейхэм икIи псори зэдэарэзыуэ Хьэжмуд унафэщIу хахащ.

ЗэIущIэр и кIэм нэсыху пэмыплъэу, щIэсахэм я зыр и ныбжьэгъур игъэгуфIэну губгъуэм жащ. «Уэлэхьи, хуабжьу си гуапэ хъуамэ апхуэдэ дзыхь къызэрызагъэзар, сызэрысабийрэ сыщIэхъуэпстэмэ», - жиIащ Хьэжмуд.

ИлъэсыщIэр ауэ къэгъэнауэ, ди хъуреягъыр зыгъэдахэ псейхэр, уэздыгъуейхэр, къызэрыщIэкIымкIэ, жыг нэхъыжь дыдэхэм ящыщщ. ЩIэныгъэлIхэм къызэрахутамкIэ, ахэр дунейм къызэрытехьэрэ илъэс мин 300-м нос.

Бзылъхугъэр лъэпкъым и набдзэщ, и нэмысщ, и узыншагъэщ. Ар анэшхуэщ, анэщ, шыпхъущ, щхьэгъусэщ, бынщ, ныбжьэгъущ… Нобэрей гъащIэм абы адэкIи куэд къыпыпщэ хъунущ: лэжьэгъущ, къулыкъущIэщ, егъэджакIуэщ, дохутырщ, хьэрычэтыщIэщ... Республикэм сыт хуэдэ увыпIэ щаубыдырэ бзылъхугъэхэм? Сыт хуэдэ ахэр я цIыху щIыкIэкIэ, IэщIагъэкIэ, зэфIэкIкIэ? Абыхэм теухуауэ депсэлъащ ЦIыхубзхэм я совет Налшык къалэм щыIэм и унафэщI Дыджэш Лидэ.

Зи гуащIэри зи псэри лъэпкъым ета… Апхуэдэу къыщIэздзэнт профессор, филологие щIэныгъэхэмкIэ доктор Бакъ Зерэ теухуа тхыгъэр. Зи гупсысэрэ хэлъэтрэ лъэныкъуэ куэдкIэ зыукъуэдийуэ лъэпкъым хуэщхьэпэ адыгэ бзылъхугъэм пщIэ лей хуэфащэщ.

Мы дунейр къызэрыунэхурэ цIыхум къигъэсэбэп псы къызэрыгуэкIым щэхуу хэлъыр зыхуэдизыр къыпхуэмылъытэным хуэдизщ. Апхуэдэу щытми, псым и щэхухэм щыщу щIэныгъэлIхэм иджыри мащIэ дыдэщ къахутар, ауэ а мащIэри ирокъу дунейр къызэрыунэхуа щIыкIэр къыбгурыIуэн папщIэ.

Сыт-тIэ зищIысыр цIыхур къызэригъэщIрэ къигъэсэбэп псыр? Дэнэ ар къыздикIар? Сыти жыIи, ди щIым гъащIэр къыщыщыунэхум щыгъуэ псыуэ щыIам хуэдизщ ноби щыIэр.

Дунейр къызэригъэщIрэ, абы псыуэ тетам зихъуэжакъым: хэщIакъым

Урысейм и посольствэм иIыгъ унэм куэдкIэ пэмыжыжьэу, Истамбыл и Истикълал уэрамым щэкIуэгъуэм и 13-м лагъым къыщагъэуащ. КъэхъукъащIэм цIыхуи 6 хэкIуэдащ, 81-м фэбжь ягъуэтащ.